Naprawa i zabezpieczenie konstrukcji murowych (cz. III)

W poprzednim numerze BzG omówiłem:

Naprawa zarysowanych tradycyjnych tynków

Często spotykanym problemem są spękania powierzchni tynków. Wydawać by się mogło, że nie ma problemu z ich naprawą, jednak problem jest całkiem poważny. Trzeba przede wszystkim odpowiedzieć na pytania, czy widoczny obraz zarysowań jest ostateczny, czy też należy się liczyć np. ze zwiększeniem się ilości i/lub szerokości rys, oraz czy powstałe rysy mają wpływ na funkcję tynku lub budynku (może tak być np. w przypadku tynków ciepłochronnych czy zaporowych). Przyczyn powstawania rys można wymienić przynajmniej kilka; w niniejszym artykule zostaną omówione tylko te, które leżą w samej zaprawie tynkarskiej.

Przy nakładaniu zbyt grubej warstwy zaprawy w jednym przejściu, na skutek zbyt długiego lub silnego zacierania powierzchni tynku lub przy zbyt plastycznej konsystencji nakładanej zaprawy tynkarskiej – mogą tworzyć się charakterystyczne poziomo przebiegające rysy o długości 10÷20 cm i szerokości 2÷3 mm. W obszarach dolnej krawędzi rysy możliwe są niewielkie pustki. Przyczyną powstawania takich rys może być także zbyt mokre lub zbyt mało chłonne podłoże.

Inny charakter mają rysy skurczowe, tworzące się generalnie w dwóch momentach. Powstają one albo po 1÷2 godzinach od nałożenia tynku na podłoże, albo po kilkunastu do kilkudziesięciu dni od momentu nałożenia tynku.

Te pierwsze są skutkiem przesuszenia powierzchni tynku bezpośrednio po nałożeniu (brak siatek osłonowych, bezpośrednie oddziaływanie słońca itp.). Ich cechą charakterystyczną jest nieregularny przebieg – tworzą pajęczynę o oczkach 10÷20 cm. Ich szerokość może wynosić nawet do 0,5 mm, w skrajnych przypadkach mogą sięgać podłoża. Ten typ rys jest charakterystyczny dla zapraw wapiennych.

Druga przyczyna powstawania rys to skurcz twardniejącego tynku (po zakończeniu procesu wiązania zaprawy). Mogą one mieć wygląd pajęczyny lub rozgałęziać się (kształt litery Y). Może tu dojść do odspajania się tynku od podłoża w obszarach zarysowań (zależy to od przyczepności do podłoża), a także do znacznego obniżenia trwałości wyprawy tynkarskiej. Przyczyną ich powstawania jest zbyt duża różnica parametrów wytrzymałościowych zaprawy tynkarskiej i podłoża (lub poszczególnych warstw tynku) i/lub zbyt duża grubość warstwy tynku, pozostawienie na podłożu warstw pogarszających przyczepność, zbyt szybkie nakładanie kolejnej warstwy tynku (skurcz poprzedniej jeszcze nie zakończył się) lub zbyt szybkie wysychanie poszczególnych warstw tynku.

Rysy skurczowe na powierzchni tynku

Zarysowania powierzchni tynku mogą prowadzić do obniżenia trwałości wyprawy tynkarskiej.

Niektóre, charakterystyczne obrazy zarysowań mogą mieć kilka przyczyn, np. ukośne rysy wychodzące od naroży otworów okiennych i drzwiowych. Przyczyną jest koncentracja naprężeń w narożniku. Gdy zaprawa tynkarska cechuje się dużym skurczem lub przy braku odpowiedniej pielęgnacji, praca muru w narożu okiennym może być czynnikiem inicjującym pęknięcie tynku w tym miejscu.

Często zaobserwować można układ rys odzwierciedlający przebieg spoin w murach. Rysy pionowe przebiegają wówczas zazwyczaj od jednej do drugiej spoiny wsporczej (pionowej) w miejscu przebiegu spoiny pionowej (choć nie musi to być regułą). Takie rysy mają zazwyczaj szerokość nieprzekraczającą 0,15 mm, a przyczyna ich powstania może zależeć bezpośrednio od podłoża, jak i sposobu obróbki zaprawy tynkarskiej. Z drugiej strony charakterystyczny układ rys może dawać informację o sposobie pracy otynkowanego elementu, co jest jednocześnie przyczyną powstawania zarysowań.

Z tak charakterystycznego (poziomego) układu rys
można uzyskać informację o charakterze pracy otynkowanego elementu.

Przed wyborem sposobu naprawy rys konieczne jest ustalenie:

• przebiegu rys, z uwzględnieniem ich zorientowania w stosunku do elementu budynku (przebieg pionowy, poziomy, nieregularny)
• ich szerokości i głębokości
• wieku rys
• możliwości zmian szerokości rys i/lub możliwości powstawania późniejszych zarysowań.

Sama naprawa musi być adekwatna do przyczyn, które spowodowały powstanie zarysowań. Przy możliwości zmiany szerokości rozwarcia rys niezbędna będzie zdolność do ich mostkowania. Przy rysach stabilnych rozwiązaniem może być zastosowanie farb elewacyjnych o właściwościach hydrofobowych lub połączonych z zabiegiem hydrofobizacji podłoża. Oczywiście istotne jest, czy naprawa ma dotyczyć pojedynczych rys, czy np. całej powierzchni zarysowanego tynku. Tabelaryczne zestawienie przykładowych sposobów naprawy tynku lub sposobu ochrony elewacji wg [3] podano poniżej:

Najmniej problemów stwarza naprawa rys pojedynczych, o ustabilizowanej szerokości rozwarcia. Taką rysę należy rozkuć lub naciąć; krawędzie rysy wzmocnić preparatem gruntującym; po wyschnięciu gruntu wypełnić niskokurczliwą lub lekko ekspansywną polimerowo-cementową zaprawą naprawczą o parametrach wytrzymałościowych dopasowanych do wytrzymałości podłoża i istniejącego tynku. Nie należy tu stosować tradycyjnych zapraw cementowo-wapiennych, czy cementowych, bez ich modyfikacji polimerami tworzyw sztucznych.

W przypadku naprawy powierzchni tynku z rysami skurczowymi stosuje się specjalne systemy naprawcze składające się z preparatu do gruntowania podłoża, siatki np. z włókna szklanego (takiej jak w systemach ociepleń) oraz zaprawy naprawczej służącej do wykonania warstwy zbrojącej. Takie rozwiązanie, zwłaszcza w połączeniu z elastycznymi farbami elewacyjnymi, pozwala na skuteczną naprawę i zabezpieczenie powierzchni tynku przed postępująca destrukcją.

Więcej problemów może sprawiać naprawa rys o zmiennej szerokości. Wówczas jedynym rozwiązaniem może być przekształcenie rysy w dylatację. Konieczne jest rozkucie/nacięcie rysy na szerokość przynajmniej 8 mm (rozkucie musi dochodzić do podłoża!). Po zagruntowaniu boków szczeliny, należy je naprawić polimerowo-cementową zaprawą naprawczą, a po jej wyschnięciu w szczelinie umieścić sznur dylatacyjny i wypełnić ją elastyczną masą poliuretanową, silikonową lub akrylową (te ostatnie dostępne są w dużej palecie kolorystycznej). Alternatywnym rozwiązaniem jest zamocowanie profilu dylatacyjnego.

Przykładowa naprawa rys o zmiennej szerokości rozwarcia w tynku tradycyjnym ściana tynk reprofilacja krawędzi rozkucia tynku w miejscu przebiegu rysy sznur dylatacyjny elastyczna masa uszczelniająca z gruntowa-niem boków systemowym gruntownikiem

Przykładowy sposób naprawy rysy, dla której możliwa jest niewielka zmiana szerokości rozwarcia tynk rysa pas skutego tynku warstwa rozdzielająca warstwa zbrojąca (np. siatka z włókna szklanego zatopiona w cementowej zaprawie naprawczej) uzupełnienie tynku

Literatura:

1. M. Rokiel: „Hydroizolacje w budownictwie. Wybrane zagadnienia w praktyce”, Dom Wydawniczy Medium 2006
2. W. Domasłowski, M. Kęsy-Lewandowska, J.W. Łukaszewicz: „Badania nad konserwacją murów ceglanych”, Wydawnictwo UMK 2004
3. WTA Merkblatt 2-4-94 „Beurteilung und Instandsetzung gerissener Putze an Fassaden“
4. Z. Janowski: „Metody i materiały stosowane do napraw tradycyjnych konstrukcji murowych”, XIV Ogólnopolska konferencja Warsztat Pracy Projektanta Konstrukcji, Ustroń 1999
5. Materiały firmy Ruredil