Ekologicznie = ekonomicznie? Oświeceni

Cykl artykułów „Ekologicznie = ekonomicznie?” doprowadził do smutnego wniosku, że jeszcze długo będziemy czekali na ekologiczną technologię, której wprowadzenie w życie będzie dla nas ekonomiczne. Nakłady ponoszone przy zastosowaniu owych technologii zwracają się w zbyt długim czasie (aby dowiedzieć się, które wcześniej, a które później – zachęcam do przeczytania poprzednich artykułów). A jakby tak odwrócić sytuację? W końcu postępując ekonomicznie, powinniśmy przyczynić się do poprawienia ekologii - mniejsze zużycie energii, mniejsza emisja CO₂, mniejsze zużycie wody, mniej odpadów itd. Założenie, śmiało można stwierdzić, że całkiem słuszne tylko, jak to zrobić w praktyce, na czym zaoszczędzić? Czy rozwiązanie, wydawałoby się ekonomiczne, takowym w rzeczywistości będzie? Z jakiego obecnie dostępnego na rynku rozwiązania skorzystać? To proste, wystarczy, że sprawdzimy nasze rachunki za gaz, prąd, wodę i już wiemy na czym możemy spróbować zaoszczędzić. Wiemy więc na czym oszczędzać, tylko jak to zrobić? Jak to ugryźć, aby samodzielnie można tę „operację” przeprowadzić. Co niemal każdy z nas potrafi w domu lub biurze wykonać? Tak – wymienić żarówkę! Mało to reklam zachęcających do zakupu takiego, a takiego źródła światła, które zapewni nam 20%, 30%, 80% oszczędności.

Nie będę ukrywał, że do obliczeń nad oszczędnościami wynikającymi ze stosowania nowoczesnych źródeł światła zachęcił mnie przypadek kolegi, który „wymyślił sobie” modernizację oświetlenia w domu i w biurze. Krótko – zadzwonił i zapytał, czy nie policzyłbym ile wyda i ile zaoszczędzi na takiej wymianie. Miałem mu przygotować taki malutki kosztorys. Chcąc podejść do sprawy profesjonalnie, zadałem koledze kilka podstawowych pytań, które pozwoliłyby kalkulację wykonać w sposób rzetelny. Poprosiłem o zestawienie używanych opraw, rodzaju mocowania, mocy, miejsca montażu. Wydawało mi się, że to proste pytania… nie obyło się jednak bez wizji lokalnej. Najpierw odwiedziłem mieszkanie. Trzy pokoje, salon, kuchnia, WC, łazienka plus oświetlenie zewnętrzne. Każdemu, kto taką inwentaryzację chciałby wykonać, nie muszę chyba przypominać o zabraniu ze sobą drabiny o odpowiedniej wysokości – na pewno się przyda.
Ale do rzeczy. Zaczynamy liczyć: żyrandol – 10 żarówek halogenowych z mocowaniem G9 o mocy 40 W, kinkiety – 6 żarówek halogenowych z mocowaniem G9 o mocy 25 W, dwie lampy stojące – żarówki tradycyjne o mocy 100 W ze ściemniaczem z gwintem E27, lampka nocna z żarówką 40 W, świecowa, z gwintem E14. W pokojach łącznie – 9 żarówek tradycyjnych o mocy 60 W każda, z tradycyjną „bańką” i gwintem E14. Trzy żarówki halogenowe z mocowaniem G9 o mocy 40 W. Na korytarzu halogeny o mocy 40 W i mocowaniem G9 – 4 sztuki. WC – w suficie podwieszanym dwie żarówki halogenowe o mocowaniu GU10 i mocy 40 W każda. Podobnie w łazience, z tym że 4 halogeny jw. oraz 3 o mocowaniu G9 i mocy 25 W. Oświetlenie zewnętrzne tworzy 6 reflektorków halogenowych o mocy 20 W, z mocowaniem GU10. W kuchni zamocowano podszafkowe halogeny o mocowaniu G9 i mocy 25 W – łącznie 8 żarówek. Oświetlenie główne to żarówka tradycyjna 100 W z gwintem E27. Całość nie wygląda zbyt ekonomicznie (ekologicznie), ale właścicielom zapewnia komfort pracy i odpoczynku. Jakie więc wprowadzić modyfikacje, zachowując dotychczasowe parametry świetlne (lub je polepszając), jednocześnie nie bankrutując na nowości i wprowadzając oszczędności przy zużyciu energii elektrycznej. I tu się dopiero zaczyna…

Zebrane informacje dotyczące mocy i mocowania żarówek w przypadku zwykłych żarówek wystarczały. Chcemy jednak zastosować energooszczędne, których użycie wymaga określenia dodatkowych parametrów. W pierwszym rzędzie z pomocą przyjdą nam etykiety energetyczne dla źródeł światła, które obowiązują w Unii Europejskiej. Mamy kilka klas efektywności energetycznej od A do G. Klasa A oznacza najwyższą efektywność energetyczną, a klasa G - najniższą. Dzięki etykietom energetycznym możemy porównać efektywność energetyczną różnych produktów. W przypadku źródeł światła podawane są następujące dane: kategoria efektywności energetycznej, strumień świetlny wyrażony w lumenach, wielkość zużycia energii wyrażona w watach, średni okres trwałości wyrażony w godzinach. Jeżeli chcemy kupić produkt najbardziej energooszczędny, powinniśmy wybrać ten z klasy A (20-50%) lub B (50-75%) – standardowa żarówka znajduje się w klasie E (100-110%). W przypadku źródeł energooszczędnych często podawana jest moc i jej odpowiednik dla żarówki tradycyjnej. Możemy również spotkać informację o temperaturze barwowej (w Kelwinach), stopniu oddania barw Ra (100% = tak jak światło dzienne, niski stopień to światło trupioblade). Całkiem sporo parametrów, a do tego mocowanie, wielkość (żarówkę musimy zmieścić do klosza, a te energooszczędne często mają większe wymiary). Nie będzie tak łatwo.

Poniżej podaję moc równoważną różnych źródeł światła i żarówek tradycyjnych.

Pora dobrać odpowiednią żarówkę. Aby dobrze to zrobić, wykorzystamy dodatkowo informację o pomieszczeniach, w których będą stosowane. O ile żarówki tradycyjne i halogenowe mają wskaźnik oddawania barw na poziomie 100%, to w przypadku źródeł fluorescencyjnych i LED tak już nie jest. Stąd, w miejscach gdzie mamy wysokie wymagania co do naturalności widzianego otoczenia, powinniśmy stosować źródła o wskaźniku Ra od 90 do 100%, przy nieco mniejszych wymaganiach co do naturalności widzenia otoczenia od 80 do 90% – dotyczy to przede wszystkim mieszkań, szkół, restauracji. Dla oświetlenia zewnętrznego zastosujemy źródła o wskaźniku Ra od 60 do 80%. W przypadku magazynów, piwnic wybierzemy źródło o wskaźniku Ra od 60 do 70%. Dla oświetlenia dróg wskaźnik może być jeszcze niższy – od 40 do 60%. A co z temperaturą barwową (oznaczaną w Kelwinach lub słownie)? Barwa zimno-biała (dzienna – daylight) od 5300 do 6500 K znajdzie zastosowanie wszędzie tam, gdzie wymagana jest ożywcza atmosfera pracy. Barwa biała (uniwersalna biała, chłodno-biała, cool white) od 3800 do 4300 K będzie miała zastosowanie w miejscach oświetlenia ogólnego, w korytarzach, przedsionkach, parkach. Barwa ciepło-biała (biała, white) od 3000 do 3500 K źródła światła o takiej temperaturze barwowej zastosujemy w miejscach gry, zabawy. Z kolei w miejscach odpoczynku, relaksu zastosujemy źródło o barwie bardzo ciepło-białej (ciepło-biała, warm white) od 2700 do 2900 K. Możemy więc znaleźć żarówki, dla których producent podał informację o stopniu odwzorowania i temperaturę barwy (np. 827, 930, 830). W tym kodzie pierwsza cyfra oznacza stopień odwzorowania (8 = powyżej 80%, 9 = powyżej 90%), dwie drugie cyfry informują o temperaturze barwy (27=2700 K, 30=3000 K).

Pora na najciekawsze (z punktu widzenia ekonomii). Policzmy, ile możemy zaoszczędzić. Najpierw musimy zrobić zestawienie dla naszych obecnych źródeł światła oraz ich zamienników. W naszym zestawieniu mamy:

Z zestawienia wynika, że podczas całego czasu użytkowania żarówek LED wymienimy w międzyczasie około 40 żarówek tradycyjnych, 20 żarówek halogenowych, dwie do pięciu żarówek fluorescencyjnych. Teoretyczna żywotność 40.000 godzin przy założeniu, że żarówka średnio jest włączona przez 4 godziny dziennie, wystarcza na około 27 lat! Znakomita żywotność tego źródła światła wciąż okupiona jest wysokim kosztem jednostkowym zakupu, zwłaszcza dla żarówek, które odpowiadają mocy rzędu 100 W w stosunku do żarówki tradycyjnej – (LED – 200 zł, tradycyjna – 5 zł).

Rozpiszmy sobie pierwszy przypadek – wymianę żarówki tradycyjnej 100 W na ekohalogen, na żarówkę kompaktową fluorescencyjną i na żarówkę LED. Zakładamy długość działania 40.000 godzin, bo taka jest żywotność żarówki LED (przynajmniej teoretyczna).

Dla pozostałych żarówek (wersja skrócona)

Jak widzimy, każda eko-żarówka pozwala nam na wprowadzenie do naszego budżetu oszczędności. W zależności od wariantu możemy zaoszczędzić do 70 zł rocznie na jednej żarówce; jednakże wysoki koszt zakupu zwraca się średnio po 3-4 latach.

Musimy zdawać sobie również sprawę z niebezpieczeństw, jakie na nas czyhają przy wymianie żarówek. Poza sposobem mocowania, musimy zwrócić uwagę, czy nasza nowa żarówka zmieści się do obudowy lampy, czy zbytnio nie będzie wystawać poza obręb klosza, a co za tym idzie szpecić jego wyglądu. Dotyczy to zwłaszcza wymiany żarówek halogenowych z mocowaniem G9 i GU10, trudno dostać „ciekawy” zamiennik LEDowy i kompaktowy. Musimy również zdawać sobie sprawę, że żarówki LED emitują wiązkę światła o niezbyt dużym kącie (20-35 stopni), stąd ich główne zastosowanie przy oświetleniu punktowym. Na szczęście mamy już na rynku żarówki składające się z kilkudziesięciu pojedynczych modułów LED umieszczonych w bańce o tradycyjnym kształcie, emitujące światło dookólne. Niestety trochę mniej wspólnego z ekologią mają żarówki fluorescencyjne, które owszem są oszczędne, ale zawierają w sobie związki rtęci. Chcąc wprowadzić dodatkowe oszczędności w poborze energii elektrycznej, powinniśmy zaopatrzyć się w ściemniacze oświetlenia – zwróćmy uwagę na to, że nie każda żarówka energooszczędna do ściemniaczy się nadaje. W miejscach, gdzie przebywamy chwilowo, warto „pokombinować” z czujnikami ruchu. A na zewnątrz można użyć kompaktowych energooszczędnych świetlówek włączających się samoczynnie o zmroku i wyłączających o świcie (11 W = 62 zł, LEDowa 6 W = 190 zł). Pewną zmorą żarówek fluorescencyjnych był opóźniony maksymalny strumień świetlny otrzymywany od momentu włączania oraz ograniczona liczba cykli włącz/wyłącz. Z tym problemem też sobie poradzono, wprowadzając elektroniczne układy zasilające nowej generacji. Jak widzimy możliwości zastąpienia tradycyjnych żarówek jest całkiem sporo i wciąż ich przybywa. Musimy więc do każdej ekologicznej wymiany podchodzić jak zwykle z rozsądkiem. No i nie należy wyrzucać do kosza (o przepraszam - oddawać do utylizacji) wszystkich żarówek.

A kolega, cóż sprawdźmy jakie oszczędności wprowadzilibyśmy w jego domu.

Dwa lata… i już mamy oszczędności!!!

A co z biurem? O tym w następnym artykule.