WSTĘP

 

Osiągnięcia budownictwa francuskiego kojarzymy z osiągnięciami: urbanistycznymi Haussmanna[1], konstrukcyjnymi Gustava Eiffel’a[2], technologicznymi twórcy żelbetu François’a Hennebique[3], architektonicznymi i urbanistycznymi wieku XX Le Corbusiera[4]. Warto również w okresie, w którym nasz Rząd przygotowuje zmianę ustaw budowlanych, przedstawić czytelnikom jeszcze jeden fenomen francuskiej myśli – dotyczący prawa budowlanego. Prawo to, jak wszystkie europejskie regulacje, ma na celu zapewnić obywatelom kraju bezpieczeństwo życia, zdrowia i mienia w procesie budowlanym i eksploatacji budynków i budowli.

Prawo francuskie stosuje dla osiągnięcia tego celu nowe podejście wynikające zarówno z kartezjańskiego racjonalizmu w kształtowaniu przepisów prawa, jak i zgodności prawa z potrzebami współczesnej wolnej od więzów biurokracji gospodarki.
Racjonalizacja i modernizacja procesu budowlanego jaka miała miejsce pod koniec XX wieku przyniosła:

a) analizę „drogi krytycznej”[5] procesu budowlanego;

b) opracowanie przez FIDIC regulaminu stosunków umownych, czyli ogólne i szczególne warunki umowy o roboty budowlane;

c) profesjonalne zarządzanie procesem projektowania inwestycji budowlanych Metodą PCM dla ochrony budżetów państwowych przed niekompetencją administracji;

d) wdrożenie procedury oceny ekonomicznej wg kryterium LLCA[6] – oceny kosztów w pełnym cyklu życia obiektu.

 

Ponadto we Francji zdecentralizowano procesy decyzyjne wykonawcze prawa budowlanego na szczebel samorządów gmin i departamentów. Ma to miejsce równolegle z ustawą o zarządzaniu planowaniem przestrzennym zrównoważonego rozwoju, która umocniła rolę Rządu i Rad Regionalnych Planowania Rozwoju w sprawie podstawowej, to jest sposobu przeznaczania ziemi pod infrastrukturę techniczną kraju, ustalania standardów urbanizacji, ochronie zasobów naturalnych i przyrodniczych. Decyzje w sprawach przeznaczenia ziemi podejmuje na wniosek Rad Regionalnych Rząd oraz organ konstytucyjny Rada Stanu. Ziemia została uznana za dobro deficytowe, w związku z czym postanowiono ograniczyć żywiołową urbanizację i bezpośredni wpływ właścicieli ziemi na sposób jej zagospodarowania, na rzecz interesów ogólno-narodowych. Podobne regulacje dotyczące ziemi obowiązują w Niemczech i Wielkiej Brytanii.

Porządek budowlany Francji został zapisany w dwóch ustawach:

  1. Ustawie Prawo Budowlane z 1992 r. (code du bâtiment Loi de 1992 chap. 23) wersja skonsolidowana na dzień 14 grudnia 2009 r.) liczącej 38 artykułów oraz
  2. Ustawie nr 99-533 z dnia 25 czerwca 1999 r. – „Wytyczne do planowania i rozwoju zrównoważonego” zmieniającej Ustawę nr 95-115 z dnia 04 lutego 1995 (Loi n° 99-533 du 25 juin 1999 r. d'orientation pour l'aménagement et le développement durable du territoire et portant modification de la loi n° 95-115 du 4 février 1995 r.).

W artykule przedstawiam te przepisy prawa, które zapewniają ochroną życia, zdrowia i mienia obywateli a jednocześnie są zgodne z zasadami, jakimi rządzi się współczesny proces budowlany. W tekście przy każdym z rozdziałów podaję numery streszczonych artykułów ustawy z 1992 roku w wersji skonsolidowanej. Tekst ustawy jest do pobrania na stronie www.legifrance.gouv.fr/

 

UCZESTNICY PROCESU BUDOWLANEGO [art. 1.1 ÷ 1.5.]

 

„Właściciel budowy”, jest zobowiązany do:

  • uzyskania zezwolenia zgodnie z prawem budowlanym;
    Prawo przewiduje dwa rodzaje pozwolenia:

a) wskazanie terenu pod budowę na podstawie planu zagospodarowania przestrzennego wraz z wszelkimi uwarunkowaniami,

b) pozwolenie na prowadzenie określonych enumeratywnie rodzajów robót budowlanych (rozbiórka, przebudowa, nadbudowa, remont, nowe budownictwo);

  • złożenia zapewnienia, że nie rozpocznie budowy, dopóki nie uzyska wymaganych ustawowo pozwoleń i że prace budowlane będą wykonywane wyłącznie przez osoby posiadające wymagane kwalifikacje i ubezpieczenia.

 

„Projektant” jest zobowiązany do:

  • złożenia wniosku o pozwolenie na budowę, i przedstawienia projektu opracowanego zgodnie z prawem budowlanym oraz udokumentowania, że posiada uprawnienia wynikające z prawa budowlanego.

 

„Wykonawca robót budowlanych” jest zobowiązany do:

  • złożenia zapewnienia, że budowy nie rozpocznie, dopóki nie otrzyma wymaganych prawem pozwoleń oraz że wykona roboty zgodnie z pozwoleniem i że powiadomi projektanta i inspektora budowlanego oraz osoby współdziałające, jeśli stan terenu pod budowę uniemożliwia wykonywanie robót zgodnie z przepisami budowlanymi.

 

„Producenci, dostawcy i sprzedawcy materiałów i wyrobów dla budownictwa” są zobowiązani do stosowania przepisów prawa budowlanego i zapewnienia, aby materiały i wyroby dla budownictwa były zgodne z normami.

„Koncesjonowani konsultanci” (Les organismes inscrits d'exécution du code)[7] są zobowiązani do wykonywania uprawnień i funkcji (powierzonych im na mocy prawa budowlanego) w zakresie oceny projektów, wydawania świadectw zgodności z przepisami, kontroli budowy oraz wykonywania innych czynności / świadczenia innych usług, których nie zakazuje prawo budowlane.

 

 

 

Komentarz

„Właściciel budowy” otrzymuje dokument dający mu podstawy do racjonalnego zarządzania projektem wg metody Project Cycle Management – PCM, a mianowicie: może na podstawie informacji z planu przestrzennego sprawdzić czy oferowane tereny gwarantują osiągnięcie zamierzonego celu, po drugie może dokonać analizy porównawczej kilku wskazań terenu, po trzecie – uzyskać podstawę do opracowania planu sfinansowania budowy, po czwarte – przystąpić do zakupu terenu i zlecić projektowanie budowlane. Jednoczesne numeratywne podanie na jakie roboty opiewa pozwolenie na budowę, eliminuje dowolną zmianę ich zakresu.

„Projektant” opracowuje projekt budowlany i ma obowiązek przedłożyć wniosek o jego zatwierdzenie, oraz przedstawić uprawnienia budowlane. We Francji obowiązuje, zgodnie z ustawą Spinetta, domniemanie odpowiedzialności projektanta za błędy projektowe i przerzucanie odpowiedzialności za katastrofę spowodowaną błędami projektowymi na właściciela lub inspekcję budowlaną jest niemożliwe. Warto przypomnieć, że inż. Stanisław Hempel (autor konstrukcji) stał pod odbudowanym po II wojnie Mostem Poniatowskiego w momencie próby jego obciążania.

„Koncesjonowany konsultant” zarządza na zlecenie właściciela procesem projektowania wg metody PCM, przeprowadza (na żądanie organów państwowych i samorządu) kontrolę budów, występuje jako rzeczoznawca przed sądami powszechnymi i ponosi odpowiedzialność karną/ cywilną. Właściciel środków publicznych jest tym samym uwolniony od skutków niekompetencji swoich urzędników. Model ten został przyjęty w zachodniej Europie po stwierdzeniu olbrzymich strat, jakie poniosły budżety państw Wspólnoty Europejskiej, spowodowanych przez nieprofesjonalne przygotowywanie inwestycji publicznych.

Koncesjonowani konsultanci wykonują swoje usługi na terenie całej Francji, odpłatnie w ciężar kosztów inwestycji.
Prawo budowlane Francji, jak to przedstawiłem, wpisuje się w nowoczesne metody organizowania procesu budowlanego. Należy zwrócić uwagę, że powyższe formy organizacji racjonalizują zarówno proces budowlany, jak i koszty nadzoru budowlanego, uwalniając Gminy od ryzyka zrujnowania budżetu przez niekompetentnych urzędników.

 

 

 

 

[1] Baron Georges Eugène Haussmann (ur. 27 marca 1809, zm. 11 stycznia 1891) – urbanista francuski. W latach 1852-1870, przy nakładzie olbrzymich środków finansowych, wyburzył i przebudował w Paryżu kilka dzielnic, realizując szerokie aleje, parki (Lasek Buloński), place gwiaździste (Place de l'Étoile) oraz dwa szeregi biegnących okrężnie bulwarów. Miasto wzbogaciło się wtedy o ponad 95 km nowych ulic, tysiące nowych budowli, gmach wielkiej opery, fortyfikacje.

 

[2] Alexandre Gustave Eiffel (ur. 15 grudnia 1832, zm. 27 grudnia 1923) – francuski inżynier, konstruktor mostów, wiaduktów, śluz i innych konstrukcji stalowych oraz żeliwnych.

 

[3] François Hennebique (ur. 26 kwietnia 1842, zm. 7 marca 1921) – francuski inżynier i budowniczy-samouk, opatentował swój pionierski system konstrukcji żelbetowej w 1892 roku, łącząc ze sobą struktury kolumnowe oraz promieniste w jeden pojedynczy element monolityczny. System ten był jednym z pierwszych nowoczesnych systemów konstrukcyjnych

 

[4] Le Corbusier, właściwie Charles-Édouard Jeanneret-Gris (ur. 6 października 1887, zm. 27 sierpnia 1965) – francuski architekt, urbanista, malarz i rzeźbiarz szwajcarskiego pochodzenia. Jego wszechstronna działalność wpłynęła nie tylko na architekturę, ale także na sztuki plastyczne i urbanistykę.

 

[5] Metoda PCM (Project Cycle Management) została wprowadzone przez Unię Europejską dla inwestycji publicznych finansowanych z funduszy pomocowych w 1993 roku, a ostatnia wersja opublikowana w marcu 2001 przez European Commission EuropeAid Co-operation Office General Affairs Evaluation pt. PCM Manual.

 

[6] LLCA (Long Live Cost Analyse) ocena kosztów w pełnym cyklu życia obiektu jest coraz powszechniej wdrażana dla oceny inwestycji publicznych ulegających szybkiemu zużyciu technicznemu (autostrady, obiekty służby zdrowia, szkoły itp.).

 

[7] Les organismes inscrits d'exécution du code – w tłumaczeniu dosłownym – organizacje prawnie zarejestrowane do wykonywania prawa, czyli wysokospecjalizowane firmy konsultingowe zatrudniające pracowników z uprawnieniami budowlanymi lub osoby fizyczne z uprawnieniami budowlanymi