10 listopada 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. poz. 2185), nowelizująca przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (art. 44 i 75 ustawy), a także wprowadzająca dodatkowe regulacje (art. 48 ustawy), w zakresie zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego, w tym waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy.

Celem nowelizacji jest zapewnienie ciągłości realizacji kontraktów w sytuacji rosnących kosztów realizacji zamówień publicznych, spowodowanych aktualną sytuacją gospodarczą. Waloryzacja wynagrodzenia wykonawcy daje możliwość urealnienia ustalonej w umowie wysokości wynagrodzenia.  

Zakres wprowadzonych zmian

Klauzule waloryzacyjne oraz zniesienie limitu wysokości waloryzacji

Ustawa wprowadza wyraźną podstawę prawną do zmiany zawartych umów w zakresie wysokości wynagrodzenia wykonawców, wprowadzania do nich nowych lub modyfikacji dotychczasowych klauzul waloryzacyjnych (np. poprzez zmianę wysokości limitu waloryzacji).

To strony umowy znają najlepiej uwarunkowania prawne i faktyczne danego zamówienia, dlatego ustawodawca pozostawił im swobodę w zakresie sposobu dokonania waloryzacji. Nie zostały nałożone ograniczenia związane ze sposobem dokonania waloryzacji, jak również nie zdefiniowano procedury, według której strony mają postępować. Może ona zostać przeprowadzona np. w oparciu o stosowne wskaźniki publikowane przez prezesa GUS, przy czym wzrost wynagrodzenia wykonawcy spowodowany każdą kolejną zmianą nie może przekroczyć 50% wartości pierwotnej umowy.

Co ważne, regulacja obejmuje wszystkie umowy będące w toku realizacji w dniu wejścia w życie ustawy, również te zawarte na podstawie uchylonego prawa zamówień publicznych. Zgodnie z przyjętymi regulacjami, obie strony tj. zarówno zamawiający, jak i wykonawca będą ponosić zwiększony koszt wykonania zamówienia publicznego w uzgodnionych przez siebie częściach.

Zdecydowano się też rozszerzyć katalog umów w sprawie zamówienia publicznego objętych obowiązkiem wprowadzania stosownych klauzul waloryzacyjnych.

Nowe przepisy obejmują zmiany ustawy z dnia 11 września 2021 r. – Prawo zamówień publicznych, polegające na obowiązku zawierania klauzul waloryzacyjnych na umowy o długości powyżej 6 miesięcy (dotychczas było to 12 miesięcy) oraz umowy na dostawy (wcześniej obowiązek ten odnosił się jedynie do robót budowlanych i usług). Wskazują też wprost, że zmiana umowy może dotyczyć zmiany wysokości ceny za wykonanie zamówienia. Nowe przepisy w tym wypadku dotyczą umów zawartych w wyniku postępowań wszczętych po dniu wejścia w życie ustawy.

Modyfikacja umów w sprawie zamówienia publicznego

Wprowadzona została także możliwość dokonania innych zmian kontraktów, niż te związane ściśle z wynagrodzeniem, bez przeprowadzania nowego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Będzie to np. zmiana postanowień dotyczących ich wykonania, w szczególności dot. zakresu świadczenia wykonawcy, terminu wykonania umowy lub jej części czy czasowego zawieszenia wykonania umowy lub jej części.

Zmianami objęto zarówno umowy będące w toku w dniu wejścia w życie ustawy, jak również umowy zawarte na podstawie uchylonego prawa zamówień publicznych.

Objęcie ochroną podwykonawców

Ustawa przyznaje też dodatkową ochronę podwykonawcom. Przewiduje bowiem objęcie obowiązkiem waloryzacji, w drodze porozumienia stron, wynagrodzenia podwykonawców w sytuacji, gdy zamawiający dokonał waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy, a także wynagrodzenia dalszych podwykonawców. Tym samym wykonawcy będą musieli dokonać waloryzacji wynagrodzenia wobec współpracujących z nimi podwykonawców w zakresie odpowiadającym zmianom cen materiałów lub kosztów dotyczących zobowiązania podwykonawcy.

Korzyści dla wykonawców oraz zamawiających

  • Wskazanie wyraźnych podstaw do waloryzacji w przypadku braku klauzuli w umowie.
  • Wprowadzenie narzędzi do zmian umów w sprawie zamówień publicznych, które zminimalizują zmniejszanie się rentowności zamówienia, takich jak np. ograniczenie zakresu umowy, zmiana terminu jej wykonania czy czasowe jej zawieszenie.
  • Ograniczenie sporów pomiędzy stronami umów na tle waloryzacji wynagrodzeń wykonawców.
  • Podział ryzyka kontaktowego pomiędzy wykonawcę oraz zamawiającego.
  • Usprawnienie procesu realizacji przyszłych umów.

Źródło: Ministerstwo Rozwoju i Technologii