Nowelizacja dyrektywy budynkowej EPBD – ważne zmiany dla branży budowlanej

Cel – dekarbonizacja budownictwa

Parlament Europejski przyjął 12 marca br. nowelizację dyrektywy o efektywności energetycznej budynków (Energy Performance of Buildings Directive, EPBD), czyli tzw. dyrektywy budynkowej. Jej celem jest modernizacja budynków, tak żeby zdecydowanie zmniejszyć koszty ogrzewania domów i produkcji ciepłej wody, ograniczyć zużycie energii elektrycznej, a także emisję gazów cieplarnianych. To element realizacji europejskiego Zielonego Ładu, w którym Unia zobowiązała się zmniejszyć do 2030 r. emisję netto gazów cieplarnianych w całej gospodarce o co najmniej 55% w stosunku do poziomu z 1990 r.

Według szacunków Unii Europejskiej budynki odpowiadają za 40% zużywanej energii i 36% całkowitej emisji, 75% zasobów budowlanych w Europie jest nieefektywnych energetycznie. Dlatego konieczne jest zaostrzenie wymogów w stosunku do nowo wznoszonych domów oraz przeprowadzenie ich powszechnej renowacji. Dyrektywa dotyczy budynków mieszkalnych i niemieszkalnych, prywatnych i publicznych.

Nowelizacja dyrektywy jest odpowiedzią na założenia projektu REPowerEU przyjętego w maju 2022 r. jako reakcja na agresję Rosji na Ukrainę i wywołany przez nią kryzys energetyczny. W powstałej sytuacji konieczne stało się przyspieszenie działań ku osiągnięciu neutralności klimatycznej Unii Europejskiej przy jednoczesnym odejściu od paliw kopalnych, co pozwoli uniezależnić się od paliw z Rosji (gaz ziemny odpowiada za ok. 39% zużycia energii wykorzystywanej do ogrzewania w sektorze mieszkaniowym w Unii, a ropa naftowa jest drugim paliwem kopalnym stosowanym do celów grzewczych (11%).

Czas na wdrożenie

Kolejnym etapem prac będzie zatwierdzenie regulacji przez Radę UE. Po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej dyrektywa budynkowa wejdzie w życie. Państwa członkowskie będą miały 2 lata na wprowadzenie jej założeń do własnych systemów prawnych. Każdy kraj powinien uwzględnić postanowienia dyrektywy w swoich planach energetycznych i klimatycznych oraz opracować program transformacji krajowych zasobów budowlanych w budynki bezemisyjne. Pierwsza perspektywa czasowa to rok 2030. Do 2050 r. budownictwo w Unii Europejskiej powinno stać się neutralne dla klimatu.

Założenia dyrektywy budynkowej

Żeby zrealizować cel dekarbonizacji budownictwa, konieczne są:

• elektryfikacja budynków,
• wykorzystanie energii z paliw odnawialnych,
• zmniejszenie zapotrzebowania na energię,
• zeroemisyjność budynków.

Nowe budynki oraz te poddane gruntownej renowacji powinny być wyposażone przede wszystkim w elektryczne urządzenia grzewcze, systemy klimatyzacji i wentylacji z odzyskiem ciepła oraz zarządzane z wykorzystaniem sterowania elektronicznego, tak żeby maksymalnie oszczędzać energię. Do ich zasilania należy w jak największym stopniu stosować tę powstającą ze źródeł odnawialnych. Wszystkie nowe budynki powinny być przystosowane do wykorzystania energii słonecznej, przykładowo przez wykorzystanie instalacji fotowoltaicznych w połączeniu z magazynami energii, zaopatrzenie w stacje ładowania elektrycznych samochodów i rowerów. Należy upowszechnić technologie słoneczne termiczne – instalacje solarne powinny znaleźć się na nowych budynkach, zarówno mieszkalnych, jak i niemieszkalnych, oraz na istniejących niemieszkalnych.

Budynki bezemisyjne

Przed nami zmiana w budownictwie, które powinno stać się bezemisyjne (zeroemisyjne) i energooszczędne. To dotyczy zarówno istniejących zasobów budowlanych, jak i budynków, które będą powstawać w przyszłości.
Od 2030 r. wszystkie nowo wznoszone budynki mają być zeroemisyjne. W stosunku do budynków publicznych ma to się stać wcześniej, nowe gmachy zajmowane przez władze publiczne lub będące ich własnością powinny być zeroemisyjne od 2028 r.

Czego dyrektywa nie dotyczy? Przepisów dyrektywy budynkowej będzie można nie stosować do budynków rolniczych i zabytkowych, stanowiących własność sił zbrojnych lub instytucji rządowych i służących celom obrony narodowej, obiektów tymczasowych oraz kościołów i miejsc kultu, a także – w szczególnych przypadkach – budynków chronionych ze względu na ich istotne walory architektoniczne lub historyczne.

Ślad węglowy budynków

Określając udział budynków w emisji gazów cieplarnianych, należy brać pod uwagę współczynnik globalnego ocieplenia (Global Warming Potential, GWP) w cyklu ich życia. Budynki odpowiadają bowiem za emisje gazów cieplarnianych przed okresem eksploatacji, w jego trakcie i po jego zakończeniu. Współczynnik globalnego ocieplenia obejmuje zarówno produkcję, jak i utylizację produktów budowlanych użytych do wzniesienia budynku. Sposób zaprojektowania i użyte materiały wpływają na jego emisję. Charakterystyka całego cyklu życia budynków powinna być brana pod uwagę nie tylko w przypadku nowych obiektów, lecz także tych poddawanych renowacji.

GWP w cyklu życia powinien być umieszczony w świadectwie charakterystyki energetycznej budynku:

• od 1 stycznia 2028 r. – dla wszystkich nowych budynków o powierzchni użytkowej większej niż 1000 m²,
• od 1 stycznia 2030 r. – w przypadku wszystkich nowych budynków.

Minimalne normy charakterystyki energetycznej budynków

Żeby skutecznie przeprowadzić termomodernizację zasobów budynkowych, należy określić minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej budynków (Minimum Energy Performance Standards, MEPS). MEPS są używane już w wielu krajach, np. Francji, Wielkiej Brytanii, Niderlandach, Belgii. Minimalne normy charakterystyki energetycznej budynków będą przydatne zwłaszcza przy realizacji powszechnej ich renowacji oraz planowanych form pomocy finansowej dla inwestorów. Konieczne będzie ustalenie klas energetycznych w budownictwie oraz ram czasowych, w których mają być one zrealizowane dla poszczególnych kategorii obiektów. W trakcie opracowywania zmian w dyrektywie pojawiały się konkretne daty, do których budynki muszą osiągnąć określoną klasę energetyczną. Ostatecznie przyjęto jednak inne podejście.

Termomodernizacja budynków

Budynki mieszkalne i niemieszkalne muszą być poddane „głębokiej renowacji”, czyli termomodernizacji, tak żeby zmniejszyć ich zapotrzebowanie na energię pierwotną w porównaniu z 2020 r.
Państwa członkowskie będą musiały wprowadzić środki, które pozwolą w przypadku:

• budynków niemieszkalnych – do 2030 r. wyremontować 16% budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej, a do 2033 r. 26% takich budynków,
• budynków mieszkalnych – doprowadzić do zmniejszenia średniego zużycia energii pierwotnej o min. 16% do 2030 r. i co najmniej 20–22% do 2035 r. Szczególnie istotne jest, żeby 55% redukcji zużycia energii pierwotnej dotyczącej budynków mieszkalnych osiągnąć przez renowacje obiektów o najgorszych parametrach energetycznych.

Powszechna renowacja powinna być przeprowadzana w odniesieniu do budynków, dla których jest to wykonalne technicznie i opłacalne ekonomicznie. Państwa członkowskie powinny przygotować programy wsparcia finansowego, zwłaszcza dla osób ubogich energetycznie.

Powszechna fotowoltaika

Do 2030 r. instalacje fotowoltaiczne powinny być stopniowo montowane na budynkach publicznych i niemieszkalnych (zależnie od ich wielkości), a także na wszystkich nowych budynkach mieszkalnych. O szczegółowych warunkach i terminach będą decydować poszczególne państwa, zależnie czy będzie to wykonalne z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia. W dyrektywie zaproponowane ramy czasowe dla tych działań.
Instalacje fotowoltaiczne powinny znaleźć się:

• do 31 grudnia 2026 r. – na wszystkich nowych budynkach publicznych i niemieszkalnych o pow. użytkowej powyżej 250 m²,
• na wszystkich istniejących budynkach publicznych o pow. użytkowej powyżej:
  - 2000 m² – do 31 grudnia 2027 r.,
  - 750 m² – do 31 grudnia 2028 r.,
  - 250 m² – do 31 grudnia 2030 r.,

• do 31 grudnia 2027 r. – na istniejących budynkach niemieszkalnych o pow. użytkowej powyżej 500 m², w przypadku, gdy obiekt zostanie poddany ważniejszej modernizacji lub działaniu wymagającemu pozwolenia administracyjnego na renowację, prace na dachu lub instalację systemu technicznego budynku,
• do 31 grudnia 2029 r. – na wszystkich nowych budynkach mieszkalnych,
• do 31 grudnia 2029 r. – na wszystkich nowych zadaszonych parkingach dla samochodów fizycznie przylegających do budynków.

Rezygnacja z paliw kopalnych

Państwa członkowskie Unii powinny opracować plany dekarbonizacji systemów grzewczych oraz wycofywania paliw kopalnych (węgiel, gaz ziemny i olej opałowy) z systemów ogrzewania i chłodzenia.

Od 2025 r. nie będzie można dofinansowywać ze środków publicznych niezależnych kotłów na paliwa kopalne. Zatem inwestor montujący kocioł na gaz, węgiel lub olej opałowy stanowiący główne źródło ciepła w domu, nie uzyska dotacji np. w programie „Czyste powietrze”. Nadal będzie można dotować hybrydowe systemy grzewcze, np. łączące kocioł na gaz z instalacją solarną lub pompą ciepła. Kocioł na paliwa kopalne powinien być szczytowym urządzeniem grzewczym.

Do 2040 r. kotły na paliwa kopalne powinny zostać całkowicie wyeliminowane z systemów grzewczych w budynkach.