Pierwsze miesiące 2014 w gospodarce i w budownictwie

Rok 2012 charakteryzował się słabnącą koniunkturą i ta sytuacja utrzymywała się jeszcze w pierwszym półroczu 2013 r. Od drugiego półrocza coraz wyraźniejsze były sygnały korzystnych zmian; sytuacja w polskiej gospodarce poprawiała się przy nadal niekorzystnych uwarunkowaniach w gospodarce europejskiej. W kolejnych kwartałach tempo wzrostu gospodarczego w Polsce stopniowo wzrastało. W pierwszym kwartale 2014 r. obserwowano w większości obszarów umocnienie dynamiki wzrostu gospodarczego; polska gospodarka wchodzi na „ścieżkę wzrostu”. W pierwszym kwartale 2014 r. PKB wzrósł o 3,4%; najważniejszym czynnikiem wzrostu był popyt krajowy (wpływ spożycia indywidualnego na wzrost PKB ocenia się na 1,7%); na wzrost gospodarczy wpływały też inwestycje oraz eksport.

W 2013 r. rynek inwestycyjny był bardzo słaby. Nakłady były niższe o 2,8% w porównaniu z rokiem poprzednim. Z obecnych informacji wynika, że w 2014 r. rynek inwestycyjny powoli wraca do równowagi. W I kw. 2014 r. inwestycje sektora przedsiębiorstw wzrosły o 16%. Nie ma jeszcze danych o inwestycjach w sektorze publicznym, ale wiadomo, że coraz więcej środków przeznacza na inwestycje sektor rządowy i samorządowy.

Od początku roku 2014 wzrasta produkcja sprzedana przemysłu, rosną obroty w handlu na rynku krajowym i obroty w eksporcie. Po długim oczekiwaniu odnotowano wzrost w budownictwie.

Podstawowe wskaźniki charakteryzujące sytuację w gospodarce

Źródło: dane GUS

Korzystne zmiany w przemyśle

Produkcja sprzedana przemysłu w I kwartale br. była o 4,8% wyższa niż rok temu; w kwietniu utrzymał się wzrost na poziomie 5,4%. Można więc spodziewać się, że poprawa koniunktury w przemyśle ma cechy trwałe. Obserwacja zmian w strukturze przemysłu wskazuje, że największy wzrost notuje się w przemysłach eksportowych, w dziedzinach o wysokim stopniu przetworzenia. Ponadto następuje powrót do równowagi branż wytwarzających materiały dla budownictwa.

Budownictwo przełamuje kryzys

Ostrożne przewidywania wskazują, że kryzys w budownictwie dobiegł końca. Po długim okresie regresu w budownictwie w 2014 roku następują oczekiwane zmiany. Jeszcze w styczniu 2014 r. notowano spadek produkcji budowlanej, ale od lutego nastąpiło ożywienie. Produkcja budowlana w przedsiębiorstwach zatrudniających > 9 osób w okresie czterech pierwszych miesięcy 2014 była wyższa niż rok temu o 10,5%, jednakże trzeba mieć na uwadze, że wyniki te liczone są do bardzo niskiego poziomu sprzed roku. Ponadto zima w tym roku była krótka i łagodna, a więc inwestycje ruszyły wcześnie. Szczególną uwagę przywiązuje się do realizacji opóźnionych projektów inwestycji infrastrukturalnych. Obecnie wszystkie rodzaje budownictwa wykazują rosnącą produkcję; największy wzrost ma miejsce w przedsiębiorstwach inżynierii lądowej i wodnej oraz wykonujących roboty specjalistyczne (głównie zajmujące się przygotowaniem terenu pod budowę, pracami wykończeniowymi i instalacyjnymi). Mniejszy wzrost odnotowano w budownictwie kubaturowym; wprawdzie wzrasta budownictwo usługowe i użyteczności publicznej, ale nadal oddaje się do użytku mniej mieszkań niż rok temu.

Dobre wyniki budownictwa w kolejnych trzech miesiącach (od lutego do kwietnia) są zapowiedzią zmian, ale z realnymi prognozami należy jeszcze zaczekać na informacje jak ukształtuje się w 2014 r. rynek inwestycyjny i czy trwała będzie poprawa kondycji finansowej przedsiębiorstw budowlanych. Uwzględnić też trzeba, że budownictwo przystępuje do realizacji nowej perspektywy osłabione finansowo; po „fali” upadłości wiele przedsiębiorstw nie osiąga zysku. Banki uważają budownictwo za sektor podwyższonego ryzyka i przedsiębiorstwa mają i będą miały trudności z uzyskaniem kredytów. Banki niechętnie udzielają gwarancji, a równocześnie niewystarczające lub brak środków własnych może utrudniać wykorzystanie kwot z Nowej Perspektywy 2014 – 2020.

Rynek pracy

Na rynku pracy utrzymywała się w 2013 r. trudna sytuacja, ale w IV kwartale uległa niewielkiemu złagodzeniu. Liczba pracujących w gospodarce narodowej w końcu 2013 r. była o 0,6% wyższa niż przed rokiem. W pierwszych miesiącach 2014 r. odnotowano dalszą, stopniową poprawę; nieznacznie umocniło się tempo wzrostu przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw. Stopa bezrobocia rejestrowanego obniżyła się z 14% w styczniu do 12,5% w maju.

Podstawowe wskaźniki charakteryzujące sytuację na budowlanym rynku pracy

Źródło: dane GUS

Budownictwo, które należy do największych „pracodawców” w gospodarce, nie zwiększa zatrudnienia. W okresie czterech miesięcy 2014 (w przedsiębiorstwach > 9 osób) stan zatrudnienia był niższy o 8% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Oczekuje się, że po okresie sezonowych ograniczeń popytu na siłę roboczą, zatrudnienie w budownictwie będzie wzrastało. Nowe miejsca pracy powstaną też na skutek nasilającego się ruchu w inwestycjach.
Mimo stabilnego lub malejącego zatrudnienia w budownictwie odnotować trzeba rosnące płace (o 5 – 6% w okresie od stycznia do kwietnia), a przy niewielkiej inflacji płace realne zwiększyły się nieco więcej. Płace w przedsiębiorstwach inżynierii lądowej i wodnej wzrastają szybciej niż w innych rodzajach budownictwa.

Sytuacja finansowa

Wskaźniki finansowe w sektorze przedsiębiorstw utrzymywały się w I kwartale 2014 na poziomie roku ubiegłego, chociaż zróżnicowanie w działach gospodarki było znaczące. Natomiast niestabilna była sytuacja finansowa w budownictwie. Wprawdzie zahamowano rosnące poprzednio „lawinowo” upadłości firm budowlanych, ale branża budowlana jest uznawana za ryzykowną i ma problemy z pozyskiwaniem finansowania. W I kwartale 2014 w ponad 1300 rejestrowanych przedsiębiorstwach zatrudniających > 49 osób straty były wyższe od zysków. Częściowym uzasadnieniem jest to, że początek roku jest zawsze najsłabszy w budownictwie. Przedsiębiorstwa budownictwa kubaturowego i specjalistyczne osiągają już zyski, tylko jednostki realizujące projekty infrastrukturalne powoli wychodzą z kłopotów.

Podsumowanie

Od pierwszych miesięcy 2014 r. w większości obszarów ma miejsce umocnienie dynamiki wzrostu gospodarczego; polska gospodarka wchodzi „na ścieżkę wzrostu”. Wzrasta produkcja sprzedana przemysłu, rosną inwestycje i eksport. Po długim oczekiwaniu odnotowano wzrost w budownictwie. Ostrożne oceny, że skończył się kryzys w budownictwie zamieniają się w pewność. Wszystkie rodzaje budownictwa wykazują rosnącą produkcję. Chociaż już w kwietniu oddano do użytku nieco więcej mieszkań niż rok temu, więcej też wydano zezwoleń na budowę mieszkań, to nadal jest to niewiele w porównaniu do potrzeb. Mimo różnych inicjatyw popierających budownictwo dla młodych nie osiąga się poziomu budownictwa mieszkaniowego z 2008 r. (roku „przedkryzysowego”) najkorzystniejszego w całym okresie 25-lecia. Jednak w ocenach koniunktury przeważają optymiści. Jeżeli nie nastąpią nieoczekiwane trudności – to zadania z Nowej Perspektywy będą realizowane szybciej i korzystniej niż dotychczas.