Kalkulacja ceny maszynogodziny pracy maszyn i sprzętu budowlanego

Zobacz także: nowa wersja artykułu na ten sam temat.

Ceny pracy maszyn i sprzętu budowlanego są to ceny zatrudnienia sprzętu lub środków transportu technologicznego, stosowane w kosztorysach budowlanych, oparte na cenach najmu z dodaniem ewentualnych kosztów jednorazowych. W przypadku sprzętu i środków transportu technologicznego nakłady rzeczowe ujęte w bazie katalogowej (KNR, KNNR, itp.), służącej nam najczęściej za podstawę sporządzania kalkulacji kosztorysowej, uwzględniają nie tylko czas bezpośredniej pracy sprzętu na stanowisku roboczym, ale i czas "znormowanych" przestojów, podczas których sprzęt nie wykonuje pracy użytkowej. Nakłady ujęte w bazie katalogowej obejmują więc:

• czas pracy efektywnej,
• przerwy związane z bieżącą konserwacją maszyn (z wyłączeniem obsług technicznych, które należy wykonywać poza czasem roboczym maszyny),
• przerwy na odpoczynek i potrzeby fizjologiczne obsługi sprzętu,
• przerwy technologiczne i organizacyjne, wynikające z technologii wykonania robót (zaczepianie i odczepianie haków zawiesia przy podawaniu elementów żurawiem, oczekiwania na zmianę środków transportowych przy pracy koparki itp.),
• przerwy organizacyjne wynikające z warunków organizacji robót

oraz

• przerwy wynikające ze złych warunków atmosferycznych.

Efektywny czas pracy sprzętu i maszyn wraz z czasem przestoju nazywamy czasem zatrudnienia sprzętu. Powyższe założenie przyjmuje się przy prawidłowej organizacji pracy, właściwej technologii robót i odpowiednim usprzętowieniu wykonawcy.
Jak widzimy, na łączne nakłady sprzętowe ujęte w ww. katalogach wpływa całkiem sporo czynników, które praktycznie wyczerpują wszystkie sytuacje, jakie mogą wystąpić na budowie.

Aby skalkulować cenę maszynogodziny zatrudnienia maszyny i sprzętu budowlanego na budowie, będzie nam potrzebny szereg informacji o kosztach: amortyzacji, napraw i obsługi technicznej, osobowych obsługi etatowej, paliw, smarów i olejów oraz energii elektrycznej, a także kosztach ogólnych bazy sprzętowej, kosztach jednorazowych i na końcu zysku. Informacje te, zebrane najlepiej z całego roku lub kilku lat, posłużą za podstawę do obliczenia 1 m-g zatrudnienia sprzętu.

Szczegółowe wyliczenie poszczególnych składników ceny maszynogodziny zatrudnienia maszyn i sprzętu budowlanego jest następujące:
 

Koszty amortyzacji. Wysokość rocznych stawek amortyzacyjnych ustala Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1999 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz.U. 1999 nr 100, poz. 1175). W przypadku maszyn do robót budowlanych, maszyn do robót ziemnych i fundamentowych, roczna stawka amortyzacyjna wynosi 20%. Stawki amortyzacyjne są ustalane w procentach od wartości początkowej maszyn i sprzętu.
 

Koszty napraw i obsług technicznych obejmują naprawy główne, naprawy bieżące planowe - zapobiegawcze, naprawy awaryjne oraz okresowe przeglądy techniczne i konserwacje. Dla dokładnego ustalenia kosztów, napraw i obsług technicznych niezbędne będzie posiadanie informacji o ww. kosztach z poprzednich okresów. Przydatne będą instrukcje techniczne sprzętu oraz ceny napraw udostępnione przez firmy ich dokonujące. Na podstawie tych informacji jesteśmy w stanie określić wskaźnik procentowy będący stosunkiem kosztów napraw do kosztów amortyzacji, który wykorzystamy w praktyce dla wyznaczenia środków niezbędnych na naprawy i obsługę.
 

Koszty osobowe obsługi etatowej sprzętu (wynajmowanego wraz z obsługą) ustala się na jedną maszynogodzinę zatrudnienia sprzętu. W katalogach nakładów rzeczowych określone jest, dla jakiego sprzętu etatowa obsługa sprzętu jest niezbędna i jaki powinien być jej skład ilościowy (liczba w nawiasie).
Stawki godzinowe płac obsługi sprzętu obejmują: stawki godzinowe płac zasadniczych, premie, płace dodatkowe, dodatki za obsługę codzienną sprzętu, obciążenia z tytułu składki ZUS i na fundusz pracy oraz odpisów na fundusze świadczeń socjalnych, o ile powyższe występują. Sposób wyliczenia godzinowych płac obsługi sprzętu nie różni się od sposobu kalkulacji godzinowej stawki robocizny kosztorysowej przy ustalaniu kosztów bezpośrednich robocizny dla robót budowlanych.
Z kolei koszty zużycia paliw oraz smarów i olejów, a także energii elektrycznej ustala się, przyjmując:

• zużycie paliw określonych według dokumentacji techniczno-ruchowej maszyny lub posiadanych własnych norm dla danego rodzaju sprzętu,
• zużycie olejów i smarów obliczone zgodnie z normami w dokumentacji techniczno-ruchowej maszyny,
• zużycie energii elektrycznej dla urządzeń o napędzie elektrycznym na podstawie mocy znamionowej silników zainstalowanych w sprzęcie oraz czasu efektywnej pracy silnika,
• aktualnych cen paliw, olejów i smarów oraz energii elektrycznej.
   

Koszty ogólne bazy sprzętowej ustalane są na podstawie własnych, zebranych danych księgowych z poprzednich okresów. Mogą one obejmować:

• płace i narzuty na płace stałego personelu,
• koszty delegacji i przejazdów,
• koszty biurowe i utrzymania obiektów ogólnego przeznaczenia,
• koszty bezpieczeństwa i higieny pracy,
• rozłąki i ryczałty dojazdowe,
• pozostałe koszty ogólne, jak - amortyzacja i konserwacja zaplecza, zużycie materiałów pomocniczych, ubezpieczenia itp.
   

Kolejne koszty wchodzące w skład kalkulacji ceny maszynogodziny zatrudnienia maszyny i sprzętu budowlanego to koszty jednorazowe sprzętu. Są to koszty związane z dostarczeniem sprzętu z bazy sprzętowej na plac budowy oraz doprowadzeniem sprzętu do stanu roboczego. W związku z tym, w zależności od rodzaju sprzętu, obejmują: przygotowanie maszyny do transportu, czynności załadunku i wyładunku oraz przewiezienie maszyny lub montaż i zainstalowanie na miejscu zatrudnienia, demontaż po zakończeniu robót i odwiezienie do bazy sprzętu.
W kosztach jednorazowych mogą wystąpić dwa rodzaje transportu maszyny:

• przejazd maszyny na budowę własnym napędem (maszyny na podwoziu samochodowym i samojezdnym dopuszczone do ruchu na drogach publicznych),
• transport maszyny na odpowiednich środkach transportowych.

Ujęte w kosztach jednorazowych koszty transportu obejmują dojazd lub dowóz maszyny na budowę i powrót do bazy wynajmującego.
Podstawowym składnikiem kosztów jednorazowych są koszty montażu i demontażu sprzętu. Ustala się je na podstawie norm pracy na montaż i demontaż sprzętu, wielkości składu osobowego brygady montażowej, rodzaju i ilości jednostek sprzętu pomocniczego (w tym koszt transportu na plac budowy oraz koszt transportu powrotnego do bazy sprzętu).

Ostatni składnik - zysk. Zysk na usługi sprzętowe ma charakter umowny. Powinniśmy w nim uwzględnić środki na:

• powiększenie własnych funduszy środków obrotowych,
• rozwój, w tym zakup nowych jednostek sprzętowych, budowę zaplecza remontowego, szkolenie załogi itp.,
• ryzyko gospodarcze, związane z prowadzoną działalnością.
  
   

Spójrzmy, jak wygląda kalkulacja ceny maszynogodziny zatrudnienia sprzętu, na przykładzie koparko-ładowarki. Ze względu na swoją uniwersalność jest ona praktycznie stałym "bywalcem" każdej budowy.

W ten sposób otrzymaliśmy naszą własną cenę za m-g zatrudnienia koparko-ładowarki.

Dla porównania, firmy wynajmujące tego typu sprzęt oferują go w zależności od czasu najmu w kwotach:

Do tego dochodzi zastrzeżenie przynajmniej 2-godzinnej pracy sprzętu i doliczenie kosztów jednorazowych (koszt przejazdu na budowę w wysokości 2,30 do 4,00 zł/km lub 45 do 60 zł/godz.). W przypadku dłuższego najmu (powyżej tygodnia) zazwyczaj nie dolicza się kosztów jednorazowych.

Podobnie możemy skalkulować cenę za m-g zatrudnienia dla innego rodzaju sprzętu.

Jeżeli z kolei chcielibyśmy zająć się świadczeniem usług transportowych (lub sprawdzić, czy ktoś nie przesadza z ceną), to możemy zobaczyć poniżej, jak wygląda kalkulacja zatrudnienia samochodu samowyładowczego o ładowności 11 t (czyli bardzo często występującego w kosztorysowaniu - "Samochód samowyładowczy 10-15 t (1)") w przeliczeniu na 1 km.

Z danych rynkowych mamy zaś koszt na poziomie 4 do 7 zł/km lub 65 do 80 zł/godz.

W przytoczonym przykładzie koparko-ładowarki założyłem 12-godzinny dzień pracy, jeżeli zmniejszylibyśmy go do 8 godzin, koszt jej pracy wzrósłby do 105 zł/m-g. Koszt wzrasta też w przypadku nowszego (droższego) sprzętu. Może się jednak okazać, że jego większa wydajność (w porównaniu do sprzętu starszego) zrekompensuje nam wyższe koszty zatrudnienia, przyczyniając się do szybszego zamknięcia inwestycji.
Musimy też pamiętać o ewentualnych wyłączeniach sprzętu z powodu niekorzystnych warunków pogodowych, co znowu podniesie koszty pracy.
Składników jest sporo i trzeba nieźle się napocić, by „wyjść na swoje”.
A kosztorysanci sporządzający kosztorysy, mając na uwadze powyższe, powinni tak dobierać pozycje z bazy katalogowej, aby otrzymać maksymalne wykorzystanie sprzętu w możliwie krótkim czasie, zarazem ograniczając do minimum konieczność wielokrotnego jego transportu, pomiędzy placem budowy a bazą transportową.