cz. I
Wprowadzenie
Przedmiar robót jest pojęciem, które wszystkim zajmującym się problematyką kosztorysowania robót budowlanych jest doskonale znane od wielu lat.
W końcu ubiegłego roku weszły w życie nowe przepisy, które wprowadziły istotne zmiany dotyczące opracowania przedmiaru i dlatego celowym jest wyjaśnienie i wskazanie najważniejszych nowych postanowień w tym zakresie.
Warto przypomnieć, iż na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat zasady opracowania przedmiaru oraz forma i treść przedmiaru ulegały istotnym zmianom, co było konsekwencją zmieniających się regulacji dotyczących kosztorysowania.
Zgodnie z zarządzeniem 21 Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 7 grudnia 1988r. w sprawie metod kosztorysowania obiektów i robót budowlanych, przedmiar robót był częścią składową kosztorysu i oznaczał wyszczególnienie robót w kolejności technologicznej ich wykonania oraz obliczenie ilości robót na podstawie projektu technicznego.
Ponadto zgodnie z pkt. 6.1.3 ww. zarządzenia przy sporządzaniu przedmiaru należało kierować się przyjętymi zasadami obliczania ilości robót podanymi w katalogach nakładów rzeczowych.
W załączniku nr 1 do ww. zarządzenia został przedstawiony niżej pokazany przykład przedmiaru
Przedmiar robót
Betonowy kanał przełazowy o wymiarach 1,1 x 1,98 m i długości 100 m
Z przedstawionego przykładu jednoznacznie wynika, że w przedmiarze mającym postać tabelaryczną w kolumnie 2 należało wskazać podstawę obliczeń rozumianą jako podstawę kalkulacji kosztorysowej tj. obejmującą numer Katalogu Nakładów Rzeczowych /KNR/, numer tablicy i kolumny.
Przedmiar robót zgodnie z zarządzeniem był częścią składową kosztorysu i był traktowany jako jedno z opracowań wykonywanych w ramach sporządzania kosztorysu.
Podobna zasada była utrzymana w kolejnych regulacjach dotyczących kosztorysowania.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 15 lipca 1996r. w sprawie metod kosztorysowania obiektów i robót budowlanych, przedmiar robót opracowany przed wykonaniem robót na podstawie dokumentacji projektowej, oznaczał opis robót w kolejności technologicznej ich wykonania ze wskazaniem podstaw do ustalania cen jednostkowych robót lub jednostkowych nakładów rzeczowych, z podaniem ilości jednostek przedmiarowych robót.
Przy sporządzaniu przedmiaru (lub obmiaru) robót należało kierować się przyjętymi zasadami obliczania ilości robót podanymi w katalogach.
W każdej pozycji przedmiaru lub obmiaru należało powoływać numer lub nazwę katalogu, numer tablicy, kolumny i pozycji, ewentualnie wskazać jako podstawę normatywną analizę indywidualną.
Zmiana polegająca na odejściu od podawania w przedmiarze podstaw normatywnych wskazujących obowiązujące do stosowania w kalkulacji kosztorysowej katalogi nakładów rzeczowych nastąpiła dopiero w 2001r.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 13 lipca 2001r. (Dz.U. nr 80, poz.867) przedmiar robót oznaczał opracowanie obejmujące:
- zestawienie planowanych robót w kolejności technologicznej ich wykonania,
- obliczenie i podanie ilości ustalonych jednostek przedmiarowych,
- wskazanie podstaw do ustalenia szczegółowego opisu robót lub szczegółowy opis robót obejmujący wyszczególnienie i opis czynności wchodzących w zakres robót.
Wprowadzenie ww. zasad miało bezpośredni związek z anulowaniem tzw. "urzędowej bazy normatywnej" dla kosztorysów opracowywanych przez wykonawców robót.
Kolejna bardzo istotna zmiana dotycząca przepisów określających zasady sporządzania przedmiarów zaszła w końcu 2001r., a konkretnie od 12 grudnia 2001r., kiedy to zaczęła obowiązywać nowa ustawa o cenach, uchwalona 5 lipca 2001r. (opublikowana w Dz.U. Nr 97, poz.1050), w której, w odróżnieniu od poprzedniej ustawy z 26 lutego 1982r., rezygnując z ingerencji w ustalanie cen na roboty budowlane, nie ujęto żadnych regulacji dotyczących opracowywania kosztorysów budowlanych.
Tym samym od podanej wyżej daty przestały obowiązywać wszystkie ustalenia, standardy, zasady i wymagania dotyczące kosztorysowania określone wspomnianym wyżej rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa, w tym także dotyczące zasad opracowania przedmiaru robót. Taki stan prawny trwał do momentu wejścia w życie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2 września 2004 r.
Powyższe dotyczyło oczywiście przedmiarów robót dla potrzeb opracowania kosztorysów przez wykonawców robót.
W odniesieniu do kosztorysów inwestorskich w zamówieniach publicznych obowiązują bowiem od 1997r. odrębne regulacje - rozporządzenia wydawane na podstawie delegacji zawartych w ustawie o zamówieniach publicznych, a obecnie - od 2 marca 2004r. w ustawie Prawo zamówień publicznych.
cz. II
Przedmiar robót jako podstawa obliczenia ceny oferty
Jak już wcześniej wspomniano, problematyka przedmiaru robót jest obecnie regulowana wyłącznie w obszarze zamówień publicznych przy czym regulacje te dotyczą:
- przedmiaru robót stanowiącego podstawę opracowania kosztorysu inwestorskiego,
- przedmiaru robót stanowiącego składową dokumentacji projektowej opisującej przedmiot zamówienia na roboty budowlane.
Zasady opracowania przedmiaru robót w jego drugim znaczeniu tj. jako składowej dokumentacji projektowej, zostały szczegółowo uregulowane w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego.
Zgodnie z tym rozporządzeniem, przedmiar robót, z wyjątkiem ściśle określonych przypadków (tj. udzielenia zamówienia z wolnej ręki lub stosowania formy wynagrodzenia ryczałtowego), jest zawsze częścią składową dokumentacji projektowej, za pomocą której zamawiający opisuje zamówienie, którego przedmiotem jest wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy - Prawo budowlane.
Powyższe oznacza, iż przedmiar, o którym mowa w rozporządzeniu jest opracowaniem przekazywanym przez zamawiającego, na podstawie którego wykonawca na żądanie zamawiającego sporządza kalkulację ceny oferty.
Przepisy rozporządzenia nie dotyczą natomiast przedmiarów wykonywanych w innych przypadkach, w tym m.in.:
- przedmiarów sporządzanych przez wykonawców robót zarówno w zamówieniach publicznych jak i poza systemem zamówień publicznych,
- przedmiarów opracowywanych i przekazywanych wykonawcom robót przez zamawiających w postępowaniach nie objętych obowiązkiem stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych,
- przedmiarów stanowiących podstawę opracowania kosztorysu inwestorskiego dla potrzeb określenia szacunkowej wartości robót budowlanych także w zamówieniach publicznych.
Usytuowanie przedmiaru robót jako opracowania wchodzącego w zakres dokumentacji projektowej, a tym samym przypisanie mu jako podstawowej - funkcji opisującej przedmiot zamówienia, oznacza całkowite zerwanie z poprzednimi, wcześniej opisanymi rozwiązaniami sytuującymi przedmiar jako składową kosztorysu, który jest sporządzany przy opracowaniu kosztorysu i regulowany przepisami dotyczącymi metod kosztorysowania.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 2 września 2004 r. przedmiar robót powinien zawierać zestawienie przewidywanych do wykonania robót podstawowych w kolejności technologicznej ich wykonania wraz z ich szczegółowym opisem lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis oraz wskazaniem właściwych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, z wyliczeniem i zestawieniem ilości jednostek przedmiarowych robót podstawowych.
Z powyższego opisu istoty przedmiaru robót wynika jednoznacznie, iż w przedmiarze tym nie występują informacje dotyczące wskazania jakichkolwiek podstaw - normowych czy cenowych do stosowania w kalkulacji kosztorysowej.
Opracowanie przedmiaru robót powinno zawsze składać się z:
1) karty tytułowej;
2) spisu działów przedmiaru robót;
3) tabeli przedmiaru robót.
KARTA TYTUŁOWA
Karta tytułowa przedmiaru robót powinna zawierać następujące informacje:
- nazwę nadaną zamówieniu przez zamawiającego;
- w zależności od zakresu robót budowlanych objętych przedmiotem zamówienia nazwy i kody:
a) grup robót,
b) klas robót,
c) kategorii robót;
- adres obiektu budowlanego;
- nazwę i adres zamawiającego;
- datę opracowania przedmiaru robót.
Zapis w karcie tytułowej przedmiaru robót dotyczący nazwy nadanej zamówieniu przez zamawiającego powinien odpowiadać treści użytej wcześniej przez zamawiającego np. w ogłoszeniu o zamówieniu /druk ZP-200, sekcja II pkt 1.2./.
Część karty tytułowej dotycząca podania nazw i kodów obejmuje informacje definiujące zakres robót stanowiący przedmiot zamówienia za pomocą nomenklatury i kodów określonych zgodnie ze Wspólnym Słownikiem Zamówień /CPV/. Należy przy tym stosować zasadę posługiwania się odpowiednim stopniem precyzji odpowiadającym poziomom grupy, klasy lub kategorii na poziomie od 5 do 8 cyfr. Stopień precyzji - szczegółowość opisu powinien być dostosowanym do zakresu robót. Im większy zakres tym mniejszy stopień szczegółowości. W przypadku budowy kompletnego obiektu budowlanego będą to nazwy i kody grup robót, a w odniesieniu do remontu pomieszczeń polegającym na malowaniu ścian i sufitów będzie to nazwa konkretnej kategorii.
Podane w tej części nazwy i kody powinny odpowiadać kodom określonym w ogłoszeniu o zamówieniu /druk ZP-200, sekcja II, pkt 1.5.1/.
Powyższe można zilustrować następującym przykładem karty tytułowej przedmiaru robót.
Przykład
PRZEDMIAR ROBÓT
Karta tytułowa przedmiaru robót
1. Nazwa robót budowlanych wg zamawiającego
Remont sanitariatów w budynku biurowym Urzędu Miasta .........
2. Nazwy i kody robót budowlanych wg Wspólnego Słownika Zamówień
45330000-9 Hydraulika i roboty sanitarne
45421100-5 Instalowanie drzwi i okien i podobnych elementów
45430000-0 Pokrywanie podłóg i ścian
45442100-8 Roboty malarskie
3. Adres obiektu
00 - Warszawa ul. ......................
4. Nazwa i adres Zamawiającego
Urząd ........................
00 - Warszawa ul. ...............
5. Data pracowania przedmiaru
21 grudnia 2004 r.
SPIS DZIAŁÓW PRZEDMIARU
Zgodnie z rozporządzeniem spis działów przedmiaru powinien przedstawiać podział wszystkich robót budowlanych w danym obiekcie na grupy robót według Wspólnego Słownika Zamówień.
Ponieważ podział robót wg grup zgodnie ze Wspólnym Słownikiem Zamówień w wielu przypadkach jest niewystarczający dla odpowiedniego usystematyzowania przedmiaru, przewidziano dalszy podział przedmiaru robót na podstawie systematyki ustalonej indywidualnie lub na podstawie systematyki stosowanej w publikacjach zawierających kosztorysowe normy nakładów rzeczowych.
Oczywiście podział, o którym wyżej mowa może i powinien być zróżnicowany w zależności od zakresu robót objętych przedmiarem, stanowiących przedmiot zamówienia.
W przypadku robót budowlanych dotyczących budowy kompletnych obiektów będzie oczywiście występował podział na działy odpowiadający grupom Wspólnego Słownika Zamówień oraz dalszy podział np. na rozdziały, podrozdziały i części /zgodnie z ustaloną indywidualnie systematyką/ lub odpowiednio na rodzaje robót i rozdziały odpowiadające np. katalogom nakładów rzeczowych i rozdziałom w nich zawartym. Sposób podejścia do opracowania spisu działów przedmiaru w odniesieniu do budowy budynku prezentuje poniższy przykład. Należy przy tym pamiętać, iż w przypadku robót budowlanych dotyczących wielu obiektów, spisem działów należy objąć dodatkowo podział całej inwestycji na obiekty budowlane. Grupa robót dotycząca przygotowania terenu powinna stanowić odrębny dział przedmiaru dla wszystkich obiektów.
Przykład
Spis działów przedmiaru
DZIAŁ 1. Przygotowanie terenu pod budowę - grupa 45100000-8
Rozdział 1. Roboty ziemne
Podrozdział 1. Roboty ziemne zmechanizowane
Podrozdział 2. Roboty ziemne ręczne
DZIAŁ 2. Roboty budowlane w zakresie wznoszenia kompletnych obiektów budowlanych ....
- grupa 45200000-9
Rozdział 1. Roboty ogólnobudowlane
Podrozdział 1. Roboty betonowe i żelbetowe
Część 1. Konstrukcje monolityczne
Część 2. Konstrukcje z elementów prefabrykowanych
Podrozdział 2. Roboty murarskie
Część ...........
Podrozdział 3. Konstrukcje dachowe
Podrozdział 4. Izolacje
Podrozdział 5. Roboty dekarskie
...............
Rozdział 2. Sieci sanitarne
Podrozdział 1. Sieci wodociągowe
Część 1. Rurociągi
Część 2. Armatura
Część 3. Urządzenia
Podrozdział 2. Sieci kanalizacyjne
Część 1. Rurociągi
Część 2. Uzbrojenie
Część 3. Przybory i urządzenia
Podrozdział 3. sieci gazowe
Część ............
Podrozdział 4. sieci ciepłownicze
...........................
DZIAŁ 3. Roboty w zakresie instalacji budowlanych - grupa 45300000-0
Rozdział 1. Instalacje sanitarne
Podrozdział 1. Instalacje wodociągowe
Część ........
Podrozdział 2. Instalacje kanalizacyjne
Część ......
Podrozdział 3. Instalacje elektryczne
......
Rozdział 2. Instalacje sprzętu i urządzeń
........................
DZIAŁ 4. Roboty wykończeniowe w zakresie obiektów budowlanych - grupa 45400000-1
Rozdział 1. Tynki, okładziny i licowanie powierzchni wewnętrznych
Podrozdział 1. Tynki
Część 1. ............
Podrozdział 2. Licowanie i okładziny
..........
Rozdział 2. Tynki zewnętrzne
Rozdział 3. Montaż stolarki budowlanej
Rozdział 4. Podłogi i posadzki
Rozdział 5. Roboty malarskie
DZIAŁ 5. Zagospodarowanie terenu
Rozdział 1. Kształtowanie terenu
Podrozdział 1. ................
Rozdział 2. Zakładanie terenów zielonych
Rozdział 3. ...............
W wyjaśnieniu do powyższego przykładu należy stwierdzić, iż stanowi on jedną z możliwych propozycji. O szczegółowości podziału i zastosowaniu rozdziałów, podrozdziałów i części decyduje opracowujący przedmiar.
Spis działów i dalsza systematyka przedmiaru będzie oczywiście zupełnie inna w przypadku, gdy roboty budowlane obejmują wąski zakres robót jednorodnych np. wykonanie wewnętrznych instalacji wodno-kanalizacyjnych. Podział przedmiaru będzie wówczas uwzględniał jeden dział odpowiadający grupie 45300000-0 Wspólnego Słownika Zamówień i dalej np. odpowiednie rozdziały, podrozdziały i części.
TABELE PRZEDMIARU
Zgodnie z rozporządzeniem tabele przedmiaru robót powinny zawierać pozycje przedmiarowe odpowiadające robotom podstawowym, zdefiniowanym jako minimalny zakres prac, które po wykonaniu są możliwe do odebrania pod względem ilości i wymogów jakościowych oraz odpowiadają przyjętemu stopniowi scalenia robót.
W konsekwencji wyżej podanego określenia, w tabelach przedmiaru robót nie uwzględnia się robót tymczasowych, które są robotami projektowanymi i wykonywanymi dla potrzeb wykonania robót podstawowych, a więc nie są przekazywane zamawiającemu lecz są usuwane po wykonaniu robót podstawowych.
Powyższe oznacza, iż przykładowo: w odniesieniu do robót dotyczących wykonania betonowych ław fundamentowych zbrojonych - w ramach roboty podstawowej (czyli - betonowania ław) należy uwzględnić również wszystkie roboty tymczasowe, takie jak: roboty ziemne związane z wykopem pod fundament, przygotowanie, montaż i demontaż deskowania, przygotowanie i montaż zbrojenia.
Od tej zasady dopuszczono odstępstwa w sytuacjach, gdy istnieją uzasadnione podstawy do ich odrębnego rozliczania. Wówczas mogą być przyjęte jako odrębne pozycje przedmiarowe roboty ziemne oraz roboty dotyczące deskowań i zbrojenia.
W tabeli dla każdej pozycji przedmiaru robót należy podać następujące informacje:
- numer pozycji przedmiaru;
- kod pozycji przedmiaru, określony zgodnie z ustaloną indywidualnie systematyką robót lub na podstawie wskazanych publikacji zawierających kosztorysowe normy nakładów rzeczowych;
- numer specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych, zawierającej wymagania dla danej pozycji przedmiaru;
- nazwę i opis pozycji przedmiaru oraz obliczenia ilości jednostek miary;
- jednostkę miary, której dotyczy pozycja przedmiaru;
- ilość jednostek miary pozycji przedmiaru.
Ilości jednostek miary podane w przedmiarze powinny być wyliczone na podstawie rysunków dokumentacji projektowej, wyłącznie w sposób zgodny z zasadami podanymi w specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych.
Schemat opracowania tabeli przedmiaru ilustruje poniższy przykład.
Przykład
PRZEDMIAR ROBÓT
TABELE PRZEDMIARU
DZIAŁ 1. Przygotowanie terenu pod budowę / 451 /
DZIAŁ 2. Roboty budowlane w zakresie wznoszenia kompletnych obiektów budowlanych / 452 /
W przedstawionym wyżej schemacie prezentującym przykładowe opracowanie tabel przedmiaru przyjęto rozwiązanie polegające na zastosowaniu oznaczeń kodowych wynikających z indywidualnej systematyki robót. Również podany w kolumnie 3 tabeli przedmiaru numer Specyfikacji Technicznej Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych jest czysto umowny, gdyż nadaje ten numer każdorazowo autor przedmiaru z uwzględnieniem odpowiedniej numeracji specyfikacji.
Należy przypomnieć, iż zgodnie z rozporządzeniem w kolumnie 2 tabeli przedmiaru można również zastosować systematykę robót i odpowiednio tzw. kodowanie zgodnie z publikacjami zawierającymi kosztorysowe normy nakładów rzeczowych.
Oznacza to, iż można posłużyć się odpowiednimi /wybranymi przez autora przedmiaru/ katalogami np. KNR /Katalogi Nakładów Rzeczowych/, KNNR /Katalogi Kosztorysowych Norm Nakładów Rzeczowych - załączniki do rozporządzenia z 26 września 2000 r./. Wówczas należy wpisać dla każdej pozycji przedmiarowej rodzaj, numer katalogu i jego dokładną identyfikację /wydawcę i rok wydania/, numer tablicy i kolumny.
Rozwiązanie takie ma oczywiście swoje zalety, ale i wady. Do zalet należy bez wątpienia przede wszystkim zaliczyć zachowanie dotychczasowych możliwości wykorzystania obszernej bazy normatywnej oraz programów do kosztorysowania.
Podstawową wadę jest natomiast to, że przy takim sposobie opracowania przedmiaru podtrzymywane jest wskazywanie poprzez katalogowe opisy, a tym samym narzucanie wykonawcy technologii wykonania robót, co w większości przypadków należy uznać za niewłaściwe.
Trzeba również pamiętać, iż wpisanie do tabeli przedmiaru danych dotyczących katalogów zawierających kosztorysowe normy nakładów rzeczowych oraz opisów robót z tych katalogów nie oznacza zobowiązania wykonawcy do sporządzenia kalkulacji kosztorysowej zgodnie z wymienioną podstawą normatywną.
Przedmiar robót, o którym mowa w przedmiotowym rozporządzeniu jest składową dokumentacji projektowej i nie obejmuje żadnych informacji dotyczących metody kalkulacji kosztorysowej. Opis sposobu obliczenia ceny oferty jest odrębną pozycją Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia.
cz. III
Przedmiar robót jako podstawa sporządzenia kosztorysu inwestorskiego
Oprócz przedmiaru robót rozumianego jako składnik dokumentacji projektowej, opisującej przedmiot zamówienia i przekazywanej wykonawcom dla potrzeb przygotowania oferty, w praktyce i przepisach dotyczących zamówień publicznych na roboty budowlane występuje pojęcie przedmiaru robót dla potrzeb opracowania kosztorysu inwestorskiego.
Pojęcie tak rozumianego przedmiaru jest określone w przepisach dotyczących kosztorysu inwestorskiego, a mianowicie w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym.
Zgodnie z tym rozporządzeniem przedmiar robót oznacza opracowanie zawierające zestawienie przewidywanych do wykonania robót w kolejności technologicznej ich wykonania wraz z ich szczegółowym opisem, miejscem wykonania lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis, z wyliczeniem i zestawieniem ilości jednostek miar robót podstawowych oraz wskazaniem podstaw do ustalania cen jednostkowych robót lub jednostkowych nakładów rzeczowych.
Przedmiar ten zgodnie § 7 wchodzi w skład kosztorysu inwestorskiego.
W rozporządzeniu poza ww. ogólnymi zasadami brak jest szczegółowych regulacji dotyczących formy, zakresu przedmiaru i zasad jego opracowania. Tym samym jest dopuszczona duża swoboda w podejściu do opracowania przedmiaru. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, aby korzystać ze szczegółowych postanowień zawartych w rozporządzeniu dotyczącym dokumentacji projektowej. Przedmiar robót wchodzący w skład kosztorysu inwestorskiego może mieć formę bardzo zbliżoną do wcześniej omówionego przedmiaru. W zasadzie różnica polega tylko na tym, iż zamiast tzw. oznaczenia kodowego w kolumnie 2 przedmiaru będzie wskazana podstawa ustalenia cen jednostkowych lub jednostkowych nakładów rzeczowych. O ile bowiem w przypadku przedmiaru opracowywanym dla potrzeb wykonawców robót nie są podawane żadne podstawy wyceny, to w przedmiarze dla potrzeb kalkulacji kosztorysu inwestorskiego powinny być podane dokładne dane jednoznacznie wskazujące na sposób i podstawę wyceny.