Wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości odprowadzenia ścieków bezpośrednio do kanalizacji ogólnospławnej, musimy powstające ścieki w jakiś sposób zutylizować. Właściciele domów jednorodzinnych, gospodarstw rolnych, agroturystycznych itp. stają często przed dylematem, w jaki sposób pozbyć się domowych ścieków. Oczywiście pozbyć się w sposób ekologiczny, ekonomiczny i zgodny z prawem. W praktyce mamy dwa rozwiązania. Pierwsze to wykorzystanie różnego typu zbiorników bezodpływowych, tzw. szamb. Drugie to zastosowanie nowoczesnych, przydomowych oczyszczalni ścieków. Które rozwiązanie wybrać? Postaram się Państwu w tym pomóc.

Przede wszystkim, przed przystąpieniem do wyboru rodzaju oczyszczalni oraz urządzeń niezbędnych do prawidłowego jej funkcjonowania, musimy zwrócić uwagę na szereg czynników, które mają wpływ na to, jaką oczyszczalnię będziemy mogli zaadaptować na naszym terenie, czy też będziemy zmuszeni do zamontowania zbiornika bezodpływowego. Do najważniejszych czynników, które należy uwzględnić przed wyborem rodzaju oczyszczalni, należą: powierzchnia działki, poziom wód gruntowych, rodzaj gruntu, źródło zaopatrzenia w wodę do picia, głębokość wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku. Do wyboru oczyszczalni oraz odpowiednich obliczeń musimy też znać aktualną i przyszłą liczbę stałych użytkowników. To z kolei pozwoli nam na policzenie, ile odprowadzimy ścieków (średnio przyjmuje się zużycie wody przez jedną osobę na 150 dm3/dobę). Przed podjęciem decyzji o budowie oczyszczalni należy też upewnić się, czy rozpatrywana działka nie znajduje się na obszarze, na którym prawo lokalne wyklucza budowę przydomowych oczyszczalni. Jeżeli takiego zastrzeżenia nie ma, to w przypadku przydomowej oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3 na dobę nie potrzebujemy pozwolenia na budowę, a jedynie zgłoszenie budowlane. Pozostaje jeszcze jedna kwestia prawna związana ze sposobem odprowadzania ścieków (do wody lub gruntu) oraz ich ilością. Chodzi o pozwolenie wodno-prawne na wprowadzanie ścieków. Nie będzie ono konieczne w sytuacji, gdy inwestor zamierza odprowadzać ścieki w ilości mniejszej niż 5 m3 na dobę na terenie swojej działki, co jest najczęściej spotykane w przypadku jednorodzinnej zabudowy. Możemy w tym miejscu obliczyć, że przy zużyciu 150 dm3 wody na dobę i odprowadzaniu 5 m3 ścieków, podłączymy pod oczyszczalnię budynki z 33 osobami. Należy podkreślić fakt, że eksploatacja oczyszczalni zawsze wymaga zgłoszenia w starostwie powiatowym co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem użytkowania. Jeżeli organ w ciągu 30 dni od złożenia zgłoszenia nie wniesie sprzeciwu, można rozpocząć eksploatację oczyszczalni. W sytuacji, gdy planowana ilość ścieków przekroczy 5 m3 na dobę, konieczne będzie uzyskanie pozwolenia wodno-prawnego niezależnie od tego, czy zrzut ścieków nastąpi na działce inwestora, czy poza nią. Natomiast, gdy odprowadzamy ścieki do gruntu lub do wód niestanowiących naszej własności, musimy uzyskać pozwolenie wodno-prawne niezależnie od ilości wprowadzanych ścieków. Regulacjom podlega też lokalizacja oczyszczalni. Wymaga ona zachowania właściwych odległości od innych obiektów infrastruktury, zarówno na terenie właściciela, jak i działkach sąsiednich. Kwestie te reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690, z późn. zm.).

Istnieje kilka rodzajów przydomowych oczyszczalni ścieków oraz wiele szczegółowych rozwiązań. Procesy zachodzące w każdej oczyszczalni dzieli się na dwa główne etapy: beztlenowe oraz tlenowe. Układ oczyszczalni składa się z osadnika gnilnego, z którego podczyszczone ścieki kierowane są w II stopniu oczyszczania do:

  • drenażu rozsączającego,
  • filtra piaskowego,
  • filtra gruntowo-roślinnego,
  • na złoże biologiczne,
  • do komory osadu czynnego.

 

I etap oczyszczania – beztlenowy

 

Wstępne podczyszczenie przebiega w osadniku gnilnym. Następuje tu mechaniczne oddzielenie zanieczyszczeń poprzez procesy opadania i wypływania, a także procesy związane z fermentacją osadu. Nagromadzony osad musi być co pewien czas usuwany i wywożony przez samochody asenizacyjne. W osadniku gnilnym zachodzą procesy, w których dominują bakterie oraz mikroorganizmy beztlenowe. Osadniki najczęściej są prefabrykowane – z żelbetu lub z tworzyw sztucznych. Można zainstalować zbiorniki jedno-, dwu- lub trzykomorowe. W przypadku ścieków zawierających duże ilości tłuszczów koniecznym będzie zastosowanie tzw. separatorów, w których zachodzi proces oddzielania tłuszczu od ścieków. Poprawia to skuteczność oraz wydajność całego układu - zapobiega osadzaniu się tłuszczu wewnątrz rur kanalizacyjnych.

 

II etap oczyszczania – tlenowy

 

Drenaż rozsączający jest najprostszym rodzajem oczyszczalni – to układ drenów ułożonych poniżej poziomu terenu (minimalna odległość drenu od zwierciadła wody gruntowej wynosi 1,5 m). Zadaniem drenażu jest równomierne rozprowadzenie do gruntu ścieków wstępnie podczyszczonych w osadniku – w celu ich dalszego biologicznego oczyszczania tlenowego w środowisku glebowym. Sposób rozprowadzania ścieków zależy od ich ilości i warunków gruntowo-wodnych. W związku z tym drenaż może być: zwykły, z warstwą wspomagającą lub w formie kopca filtracyjnego. Wszystkie dreny mogą łączyć się rurą zbierającą i studzienką zbierającą, której zadaniem jest napowietrzanie wszystkich drenów. Istnieją także rozwiązania, w których każda nitka drenażowa posiada własną studzienkę napowietrzającą.

Filtr piaskowy stosuje się, gdy drenaż rozsączający nie może być stosowany ze względu na wysoki poziom wód gruntowych lub zbyt małą przepuszczalność gruntu. W jego skład wchodzą ciągi drenowe rozsączające ścieki, warstwa filtracyjna z piasku lub żwiru, ciągi drenowe zbierające oczyszczone ścieki. Grubość warstwy to 0,8 do 1 m. W warstwie filtracyjnej drobne zawiesiny są cedzone i oczyszczane przez błonę biologiczną wytworzoną na ziarnkach piasku. Doczyszczone ścieki mogą być wykorzystywane do celów gospodarczych (mycie samochodów, podlewanie trawników itp.). Natomiast nie powinny być używane do podlewania upraw warzywnych.

Filtr gruntowo-roślinny to system, w którym ściany i dno wykopu wykłada się folią, a następnie wypełnia glebą z dodatkiem słomy, torfu i związków użyźniających. Na jego powierzchni sadzi się rośliny typowo wodne lub porastające tereny podmokłe, jak trzcina, sitowie, pałka wodna, wierzby krzewiaste. Oczyszczanie ścieków następuje dzięki wykorzystaniu znajdujących się w glebie bakterii, rozkładających zanieczyszczenia do prostych związków mineralnych oraz dzięki korzeniom porastających roślin. Stąd system ten określany jest również jako sztuczny ekosystem bagienny. Filtry gruntowo-roślinne najczęściej są stosowane przy wysokim poziomie wód gruntowych, gdzie nie ma ograniczenia powierzchni terenu – wymagana powierzchnia filtru waha się od 5 do 10 m2/mieszkańca.

Komora osadu czynnego – system ten składa się z dwóch urządzeń: komory osadu czynnego i osadnika wtórnego z układem recyrkulacji. Osad czynny tworzy zespół mikroorganizmów tlenowych, np. bakterie, glony, grzyby, drożdże, pierwotniaki i inne. Po przejściu przez komorę osadu czynnego ścieki kierowane są do osadnika wtórnego. Tu następuje sedymentacja obumarłego osadu i rozłożonych zanieczyszczeń oraz recyrkulacja nadmiaru osadu czynnego do komory napowietrzania. W tej metodzie następuje wysoki stopień oczyszczenia ścieków, dlatego mogą być w postaci cieczy nadosadowej bezpośrednio odprowadzane do wód powierzchniowych lub do gruntu. Oczyszczalnie z osadem czynnym charakteryzują się wysoką sprawnością w zakresie redukcji rozpuszczonych substancji organicznych, nieopadalnych zawiesin i cząstek koloidalnych. W znacznym stopniu zmniejszana jest też zawartość w ściekach wirusów, bakterii i innych organizmów żywych. Gorsze efekty uzyskuje się, jeżeli chodzi o usuwanie rozpuszczonych substancji nieorganicznych (np. związków azotu i fosforu).

Złoże biologiczne, to szczelne zbiorniki, w których zasadniczym elementem jest specjalne wypełnienie, wykonane najczęściej z tworzywa sztucznego, na powierzchni którego rozwija się błona biologiczna (zespół mikroorganizmów składający się głównie z bakterii biorących zasadniczy udział w oczyszczaniu ścieków). Po oczyszczeniu ścieki odprowadza się przewodem do gruntu lub odbiornika powierzchniowego. Rozwiązanie to szczególnie polecane jest na terenach o zwartej zabudowie, ponieważ nie wymaga dużej powierzchni oraz charakteryzuje je wysoki stopień redukcji zanieczyszczeń. Istnieją dwa rodzaje złóż: zraszane i obrotowe. Złoża zraszane mogą pracować jako urządzenia do usuwania zanieczyszczeń organicznych lub do usuwania azotu amonowego (złoża nitryfikujące). W złożach tych zachodzi również proces częściowej denitryfikacji w niedotlenionych częściach wypełnienia złoża. Drugi rodzaj złoża biologicznego, to złoże zanurzane, zwane też tarczowym lub obrotowym. Złoża zanurzane polecane są szczególnie dla obiektów, gdzie występują duże nierównomierności zrzutu ścieków, a ścieki zawierają dużą ilość zawiesin.

W poniższych tablicach znajduje się zestawienie zalet, wad i kosztów poszczególnych typów oczyszczalni ścieków.

 

Zalety przydomowych oczyszczalni ścieków w zależności od typu

 

Wady przydomowych oczyszczalni ścieków w zależności od typu

 

Koszty oczyszczalni dla czteroosobowej rodziny
(grunt o dobrej przepuszczalności i niskim poziomie wód gruntowych)

 

Dla porównania poniżej koszty dla zbiorników bezodpływowych

 

Zbiorniki bezodpływowe

 

Jak widać, każdy z systemów ma swoje wady i zalety, i te po stronie ekologicznej i ekonomicznej. Na co się zdecydować? Mam nadzieję, że choć trochę przybliżyłem temat. Po wykluczeniu (wybraniu) odpowiedniej technologii musimy oczywiście wejść w szczegóły projektowo-wykonawcze, co najlepiej powierzyć specjalistom w branży. Tak, aby brzydki zapach nie zakłócał naszego i sąsiadów wypoczynku...
Przydomowa oczyszczalnia ścieków to wcale nie taka prosta rzecz.