Reforma zamówień publicznych w Rosji

Wprowadzenie

W lipcu 2005 r. została w Rosji uchwalona nowa ustawa o zamówieniach publicznych - Ustawa federalna nr 94-FZ o nabywaniu towarów, usług i robót budowlanych na potrzeby Federacji, regionów oraz gmin. Nowa ustawa weszła w życie w dniu 1 stycznia 2006 r.. Zastąpiła poprzednio obowiązujące przepisy, pochodzące jeszcze z 1999 r., które charakteryzowały się znacznie węższym zakresem obowiązywania (dotyczyły jedynie zamówień udzielanych przez rząd federalny, nie obejmowały innych szczebli administracji). Celem nowej ustawy jest:

oraz

Nowa ustawa, o czym bardziej szczegółowo poniżej, otworzyła dla wykonawców zagranicznych, w tym również z Polski, nowe możliwości ubiegania się o interesujące kontrakty publiczne.

Wartość zamówień publicznych, tylko na poziomie Federacji, była szacowana przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego i Handlu (dalej w skrócie „Ministerstwo”), które jest instytucją właściwą ds. zamówień publicznych, na 463,5 bln rubli^[1] w 2002 r., 615,4 bln rubli w 2003 oraz 786,5 bln rubli w 2004 r. Ponieważ podmiotami zamawiającymi są obecnie także jednostki administracji na poziomie regionalnym oraz komunalnym, łączna wartość zamówień publicznych jest z całą pewnością znacznie większa. Wydatki na zamówienia publiczne stanowią 30 % budżetu państwa.

Nowa ustawa

Nowa ustawa respektuje zobowiązania międzynarodowe Rosji. W 2001 r. Rosja przystąpiła do Światowej Organizacji Handlu – WTO i w ślad za tym będzie musiała także przystąpić do międzynarodowej umowy regulującej procedury udzielania zamówień publicznych tzw. GPA (ang. Government Procurement Agreement, czyli Porozumienie w sprawie Zamówień Rządowych, którego członkami są m.in. Wspólnota Europejska^[2], USA, Kanada, Japonia, Korea Płd.). Ustawa zakłada prymat prawa międzynarodowego w przypadku kolizji z przepisami krajowymi. Zgodnie z art. 2 nowej ustawy umowy międzynarodowe, których stroną jest Rosja, mają pierwszeństwo przed niezgodnymi z umową przepisami krajowymi. Zgodnie z art.13 nowej ustawy wykonawcy zagraniczni mogą ubiegać się na równych prawach z wykonawcami krajowymi o zamówienia publiczne. W przeciwieństwie do poprzednio obowiązujących rozwiązań udział podmiotów zagranicznych nie jest już ograniczony. Poprzednio, wykonawcy zagraniczni mogli brać udział w postępowaniu o zamówienie publiczne tylko w sytuacji, kiedy określone produkty, usługi lub roboty budowlane nie były dostępne na terytorium Rosji.

Procedury udzielania zamówień publicznych

Nowa ustawa ma zastosowanie do zamówień publicznych o wartości przekraczającej 60.000 rubli (ok. 1.800 euro).

Ustawa przewiduje zasadniczo dwa typy procedur zamówieniowych: przetarg oraz aukcja. Różnica pomiędzy nimi polega w zasadzie wyłącznie na tym, że w aukcji jedynym kryterium wyboru oferty najkorzystniejszej jest cena – wygrywa oferent, który zaproponuje najniższą cenę. Wychodząc od ceny wyjściowej, ogłoszonej przez zamawiającego, oferenci proponują coraz niższe ceny - wygrywa ten oferent, który w momencie zamknięcia aukcji zaproponował najniższą ofertę. Pierwsze postąpienie^[3] nie może być mniejsze niż 5% ceny wyjściowej. Zarówno przetarg jak i aukcja mogą mieć charakter otwarty (co jest regułą) jak i ograniczony (wyjątkowo). Aukcja może mieć jeszcze postać aukcji elektronicznej, jeżeli wartość szacunkowa zamówienia nie przekracza 500.000 rubli (czyli około 15.000 euro).

Podstawowym trybem udzielania zamówień publicznych jest przetarg otwarty lub aukcja otwarta (czyli procedury dostępne dla wszystkich zainteresowanych przedsiębiorców). Termin składania ofert w przetargu nie może być krótszy niż 30 dni od daty publikacji ogłoszenia zapraszającego do składania ofert.

Procedury dopuszczalne wyjątkowo, jedynie w okolicznościach ściśle zdefiniowanych w ustawie to:

oraz

Przetarg ograniczony przypomina tryb, jaki był przewidziany w starej polskiej ustawie o zamówieniach publicznych z 1994 r. jeszcze sprzed zmian dokonanych w 2001 r.. Polega on na tym, że zamawiający wysyła zaproszenie do składania ofert do ograniczonej, znanej mu wcześniej grupy dostawców lub wykonawców i tylko oni mogą złożyć oferty. Przetarg ograniczony jest dopuszczalny jedynie w sytuacji pilnej potrzeby udzielenia zamówienia oraz w akcjach pomocy humanitarnych lub likwidacji skutków klęsk żywiołowych. Zakupy na giełdzie towarowej są możliwe, jeżeli wartość zamówienia nie przekracza 5 mln rubli.

Zapytanie o cenę jest możliwe tylko wówczas, gdy wartość zamówienia nie przekracza 250.000 rubli (ok. 8.000 euro). Różni się ono od procedury znanej w Polsce tym, że zaproszenie do udziału w postępowaniu jest zamieszczane na oficjalnej stronie zamawiającego i każdy zainteresowany przedsiębiorca może złożyć swoją ofertę. Zamówienie jest udzielane wykonawcy, który zaproponuje najniższą cenę. W przypadku zamówień udzielanych przez rosyjskie placówki dyplomatyczne zapytanie o cenę nie jest publikowane lecz wysyłane bezpośrednio do co najmniej 3 dostawców.

Zamawiający ma obowiązek podjąć w ciągu 10 dni od upływu terminu składania ofert decyzję, które oferty powinny być odrzucone, a które mogą być wzięte pod uwagę; a następnie w ciągu kolejnych 10 dni zakończyć ocenę i porównywanie ofert i wybrać ofertę najkorzystniejszą. Umowa w sprawie zamówienia publicznego powinna być zawarta nie wcześniej niż po upływie 10 dni od podjęcia decyzji w sprawie wyboru oferty, ale nie później niż w ciągu 20 dni od dnia jej wyboru (rosyjski kodeks cywilny).

Wymagania związane z udziałem w postępowaniu

W postępowaniu o zamówienie publiczne mogą wziąć udział wszyscy wykonawcy niezależnie od ich formy prawnej, czy też siedziby. Jeżeli chodzi o wymagania związane z udziałem w postępowaniu nie odbiegają one od tych, które są przewidziane w polskim prawie dotyczącym zamówień publicznych (z wyjątkiem tzw. „czarnej listy”, o czym poniżej). Zamówienie nie może być udzielone wykonawcy, który jest w stanie likwidacji lub upadłości, jego działalność została zawieszona bądź umyślnie dostarczył zamawiającemu nieprawdziwych informacji dotyczących spełniania warunków udziału w postępowaniu. Wykonawca zamówienia nie może figurować także na tzw. „czarnej liście” obejmującej wykonawców, którzy uchylili się od zawarcia umowy pomimo ich wybrania lub wykonali ją nieprawidłowo. Jednakże rozwiązanie to będzie musiało zostać prędzej czy później i tak uchylone, gdyż jest wprost sprzeczne z postanowieniami rosyjskiego kodeksu cywilnego. Co ciekawe, ustawa nie nakłada na wykonawców obowiązku wykazania, że spełniają warunki udziału w postępowaniu – to zamawiający musi udowodnić, że dany wykonawca powinien zostać wykluczony.

Ustawa przewiduje preferencje dla tzw. zakładów pracy chronionej, ośrodków penitencjarnych (art.14) oraz małych i średnich przedsiębiorstw (art.15). W tym ostatnim przypadku 15 % wszystkich zamówień udzielanych przez danego zamawiającego jest zarezerwowanych dla MiŚP. W sytuacji, kiedy dane zamówienie jest zarezerwowane dla MiŚP, oferty innych przedsiębiorców podlegają odrzuceniu. Wymóg preferencji dla MiŚP dotyczy towarów, usług lub robót wymienionych na specjalnej liście przygotowanej przez rząd rosyjski. Lista ta ma również określać maksymalne ceny tych usług, produktów lub robót.

Ustawa nie określa też, w jakim języku mają być składane oferty – teoretycznie może więc to być język obcy, na wszelki jednak wypadek lepiej przetłumaczyć ofertę i dokumenty na język rosyjski. Zamawiający może żądać od wykonawców przedłożenia wadium w wysokości maksymalnie 5 % wartości zamówienia (0% w aukcjach). Z kolei od wybranego wykonawcy można żądać zabezpieczenia należytego wykonania zamówienia w wysokości nie przekraczającej 30 % szacunkowej wartości zamówienia.

Publikacja ogłoszeń o zamówieniach publicznych

Wszystkie zaproszenia do składania ofert oraz wyniki postępowań przetargowych powinny być publikowane w jednym centralnym publikatorze (wersja papierowa) oraz na oficjalnej stronie internetowej prowadzonej dla administracji federalnej, regionu lub gminy. Adresy internetowe, na których będzie można szukać ogłoszeń, to: strona krajowa www.fgz.economy.gov.ru lub www.zakupki.gov.ru (wszystkie informacje niestety tylko w języku rosyjskim), oraz strony regionalne, np. http://www.fcprb.ru www.tender.mos.ru. Wersja papierowa ogłoszeń jest dostępna w biuletynie „Конкурсные Торги”. Wraz z ogłoszeniem w internecie powinna też być publikowana dokumentacja przetargowa. Protokół dotyczący oceny ofert powinien być zamieszczony w internecie w ciągu jednego dnia od zakończenia oceny ofert.

W stosunku do decyzji zamawiających wykonawcom przysługuje prawo odwołania się w terminie 10 dni od dnia podjęcia decyzji przez zamawiającego (np. o wykluczeniu, odrzuceniu oferty czy też wyboru oferty najkorzystniejszej). Po upływie wspomnianego wyżej terminu wykonawcy może wnieść skargę tylko do sądu powszechnego. Wniesienie odwołania nie wyklucza także wniesienia skargi do sądu powszechnego.

^[1] 1 euro to około 35 rubli.
 

^[2] bez wchodzenia w zawiłości prawne – celowo użyto nazwy „Wspólnota Europejska”, bo formalnie rzecz biorąc UE nie ma osobowości prawnej i nie może być członkiem organizacji międzynarodowych; osobowość prawną ma jedynie WE (potocznie UE i WE są utożsamiane, mają zresztą ten sam skład itd.)
 

^[3] postąpienie to termin z prawa cywilnego (Kc) i oznacza po prostu ofertę złożoną przez uczestnika aukcji (niższą lub wyższą od ceny wywoławczej - zależy to od modelu aukcji)