Ekonomika budownictwa w czasach dynamicznie zmieniających się cen czynników produkcji budowlanej jest coraz bardziej istotna. O ile na początku lat 2000. wydawało się, że rozliczanie robót budowlanych będzie oparte na rozliczeniu ryczałtowym i wartości kosztorysowej obliczonej metodą uproszczoną, o tyle w chwili obecnej częstokroć słyszymy o konieczności kalkulowania wartości robót metodą szczegółową. Niezależnie od przyjętej metody kalkulacji w odniesieniu do szacowania wartości, ofertowania i rozliczania robót budowlanych dla kosztorysantów niezmiernie istotna jest znajomość rodzajów wynagrodzeń.

Obecnie na rynku stosuje się dwa, a tak naprawdę trzy rodzaje wynagrodzeń za roboty budowlane: ryczałtowe, kosztorysowe i powykonawcze (rys. 1). W wielu źródłach wynagrodzenie kosztorysowe jest utożsamiane z wynagrodzeniem powykonawczym, gdyż w obu przypadkach rozliczenie robót następuje na podstawie kosztorysu. Jednak z uwagi na ich różny charakter, moim zdaniem nie należy tego łączyć.

W artykule omówione zostaną wszystkie rodzaje wynagrodzeń i dokumentów związanych z kosztami, z którymi będziemy mieli do czynienia w okresie wyboru wykonawcy oraz przy rozliczeniu robót budowlanych.

Wynagrodzenie ryczałtowe

Wynagrodzenie ryczałtowe, bardzo popularne i lubiane przede wszystkim przez zamawiających, jest co do zasady wynagrodzeniem stałym i niezmiennym, nawet jeżeli w trakcie podpisywania umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac (art. 632. § 1. K.c.). Oczywiście jest to zasada generalna, od której mamy kilka wyjątków.

  • Pierwszym z nich jest zmiana stosunków, której nie można było przewidzieć (zazwyczaj tzw. siła wyższa), i wskutek której wykonanie roboty budowlanej groziłoby wykonawcy rażącą stratą. Wtedy w postępowaniu sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę (art. 632. § 2. K.c.). Zawsze jednak musi się odbyć postępowanie sądowe.
  • Drugim przypadkiem zmiany wynagrodzenia ryczałtowego jest waloryzacja, która zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych [1] jest obowiązkowa dla umów o roboty budowlane, których okres wykonania przekracza 6 miesięcy.

Przywołane powyżej wyjątki, kiedy możliwa jest zmiana wynagrodzenia ryczałtowego nie zmieniają jego charakteru – wynagrodzenia stałego, w ramach którego wykonawca podejmuje się realizacji wszystkich robót niezbędnych do wykonania przedmiotu zamówienia objętego dokumentacją projektową w określonej cenie.