W katalogach nakładów rzeczowych nie spotkamy sytuacji, aby w jednej pozycji materiały pomocnicze występowały więcej niż jeden raz. Autorzy określają jedynie, jaka ma być wartość procentowa tych materiałów oraz od wartości których materiałów podstawowych obliczamy ich kwotę . Tymczasem okazuje się, że w rozbudowanych, wyposażonych w wielość funkcji systemach kosztorysowych, takich jak Norma, możemy spotkać się z tym zjawiskiem. Ma to miejsce na przykład gdy łączymy w jedną dwie pozycje, które mają różną stawkę materiałów pomocniczych. Zdarza się też, że kosztorysant tworząc wycenę własną, chce świadomie zróżnicować „odsetki” doliczane do wartości pozycji z tytułu zużycia materiałów pomocniczych w zależności od np. wartości materiału podstawowego.

 

Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, autorzy programu Norma wprowadzili do wersji 4.15 możliwość definiowania wielu elementów nakładów pomocniczych w jednej pozycji kosztorysowej. Jednocześnie opracowany został mechanizm pozwalający na swobodne określanie, który materiał podstawowy jest przyporządkowany do którego nakładu pomocniczego.

 

Aby wprowadzić dodatkowy nakład pomocniczy do pozycji, możemy wykorzystać jeden z trzech sposobów:

  1. Z menu RMS wybrać hasło Wstaw materiały i następnie zgodnie z zasadami dodawania nowych elementów RMS do pozycji wpisać nazwę „materiały pomocnicze” do pola Nazwa albo wybrać element poprzez szukanie w kosztorysie lub kartotece.
  2. Można też wykorzystać ikonę , która służy do wstawiania materiałów do pozycji.
  3. Można także skopiować element materiały pomocnicze z tej lub innej pozycji poprzez wykorzystanie menu Edycja i haseł Kopiuj i Wklej lub kombinacji klawiszy Ctrl+C i Ctrl+V.

 

W każdym z opisanych wyżej przypadków musimy określić stawkę procentową dla wyliczenia wartości materiałów pomocniczych. Jest to po prostu norma tego nakładu. Musimy też zadeklarować wyróżnik tego nakładu po to, by mieć możliwość zaznaczenia dla każdego z nakładów podstawowych, do którego z nakładów pomocniczych będzie doliczana jego wartość. Dokonujemy tego w ten sposób, że w pole Jedn. miary wpisujemy %x, gdzie x może przyjmować wartości od 1 do 9 albo być jedną z liter: R, M lub S.

Litery R, M i S pozostały jako oznaczenia z dotychczasowego systemu, gdzie można było określić, czy dany nakład pomocniczy jest wyliczany od wartości robocizny, materiałów czy sprzętu.

Obecnie, wykorzystując system grupowania elementów w celu przyporządkowania do nakładów pomocniczych, można np. wartość materiałów pomocniczych liczyć od trzech „materiałów” i jednego „sprzętu”.

 

Nie wiem, po co ktoś miałby tak zrobić, ale jak zechce to może.

Być może ktoś z Państwa uzna, że niepotrzebnie daliśmy zbyt wiele możliwości użytkownikowi. Odpowiem na to, że przecież nikt nie każe z nich korzystać. Na wstępie wyjaśniłem powód, dla którego opisywany mechanizm został wprowadzony. Gdy okazało się, że w rezultacie uzyskaliśmy więcej możliwości niż planowaliśmy, uznaliśmy, że nie będziemy ich blokować. Może się komuś przydadzą przy jakiejś nietypowej kalkulacji. A skoro istnieją, to postaram się je jak najdokładniej opisać.

 

Możliwości systemu nakładów pomocniczych podzielę na dwie części:

 

I. System dziewięciu grup cyfrowych

 

Jeżeli w pole w oknie „Zmień dane RMS w pozycji” wstawiam np. %2, to będę mógł uzależnić wartość tego nakładu uzależnić od wartości dowolnej kombinacji elementów R, M lub S w pozycji.

 

Wystarczy, że wejdę w edycję danych dowolnego elementu i przypiszę go do tego nakładu przez wybór z rozwijalnej listy.

 

Rys.1. Okno edycji danych elementu RMS w pozycji z rozwiniętą listą nakładów pomocniczych.

 

Na Rys.1. widać rozwiniętą listę nakładów pomocniczych. Pokazuje ona, jakie nakłady pomocnicze zostały wcześniej w pozycji zdefiniowane. Aby lista stała się aktywna, czyli - żeby można ją było rozwijać i dokonać wyboru, trzeba zaznaczyć kratkę (checkbox) obok hasła „Licz nakłady pomocnicze grupy”.

W przykładzie przedstawionym na rysunku materiał cegła budowlana pełna zostanie przyporządkowany do nakładu pomocniczego oznaczonego jako 2 ze stawką 10%.

W ten sam sposób przyporządkuję teraz do niego jeszcze robociznę, materiał A i materiał C oraz sprzęt B. Natomiast materiał B przyporządkuję do nakładu materiały pomocnicze, dla którego ustawiłem stawkę 20 %.

W rezultacie w mojej pozycji zostanie wyliczona wartość materiałów pomocniczych:

 

mp = 10% * ( R +cegła +mat. A + mat. C + sp. B ) + 20% * mat. B

 

Rys.2. Pozycja kosztorysowa z opisywanego przykładu.

 

W przykładzie na Rys.2. będzie to obliczenie:

 

10% * (10000+500000+200000+400000) + 20% * 300000 = 0.1 * 1110000 + 0.2 * 300000 = 171000 zł

 

Wartość sprzętu pomocniczego została tu określona jako 20 % wartości czasu pracy sprzętu A.

 

II. System grup literowych

 

Jeżeli w pole wstawiam oznaczenie %M, to uzyskam dwojaki efekt.

 

Gdy litera w polu jednostki odpowiada typowi elementu (M dla materiałów, R dla robocizny i S dla sprzętu pomocniczego), to efekt będzie taki, że w obrębie danego typu będę mógł przyporządkować dowolny element do tego nakładu pomocniczego. Występuje tu więc ograniczenie w stosunku do opisanego wcześniej systemu oznaczeń cyfrowych, gdyż nie można przyporządkować elementów innego typu. Po prostu jeżeli element jest materiałem, to na liście rozwijalnej nakładów pomocniczych nie pojawiają się litery R ani S.

 

Inaczej będzie, gdy litera we wstawianym oznaczeniu nie odpowiada typowi definiowanego nakładu pomocniczego, – na przykład wpiszę oznaczenie %M przy definiowaniu sprzętu pomocniczego. W takiej sytuacji całość kosztów elementów typu odpowiadającego danej literze (w naszym przykładzie materiałów) stanie się podstawą do wyliczenia wartości nakładu pomocniczego. Należy dodać, że dokładnie cała wartość materiałów łącznie z materiałami pomocniczymi (nawet jeżeli któryś z nich jest równocześnie przypisany do innego nakładu pomocniczego).

 

Rys.3. Pozycja ze sprzętem pomocniczym naliczanym od sumy wartości wszystkich materiałów w pozycji.

 

Stosowanie kilku nakładów pomocniczych w jednej pozycji może powodować utrudnienia w sprawdzaniu kosztorysu, ponieważ trudniej będzie sprawdzającemu odgadnąć sposób wyliczania poszczególnych wartości. W tej kwestii mogę doradzić pewną dobrą, sprawdzoną metodę. Jest to metoda odpowiedniej kolejności elementów RMS. Należy elementy RMS ustawić w takiej kolejności, aby te, które uczestniczą w określeniu wartości danego nakładu pomocniczego występowały w spisie RMS pozycji powyżej niego, a pozostałe poniżej. Będzie to analogia do sumowania kolumn liczb.

 

Rys.4. Rozmieszczenie elementów RMS wewnątrz pozycji zwiększające czytelność liczenia nakładów pomocniczych.

 

Elementy RMS w pozycji przedstawionej na Rys.4. zostały tak rozmieszczone, aby łatwo było zrozumieć sposób liczenia wartości nakładów pomocniczych. Pierwsze materiały pomocnicze liczone są jako 10 % wartości robocizny, drugie jako 20% sumy wartości cegły, materiału A i materiału C. Sprzęt pomocniczy wyliczany jest jako 20% wartości czasu pracy sprzętu A. Od wartości materiału B, materiału D, czasu pracy sprzętu B i sprzętu C nie są naliczane żadne nakłady pomocnicze.

 

Oczywiście metoda ta nie zawsze da się zastosować, bo np. w sytuacji gdy wartość materiałów pomocniczych miałaby zależeć od wartości czasu pracy sprzętu, nie jest możliwe przesunięcie w pozycji materiałów poniżej sprzętu. Taka sytuacja jest jednak na tyle egzotyczna, że chyba czysto teoretyczna. W razie czego można dołożyć odpowiedni dopisek w opisie pozycji lub nazwie materiałów pomocniczych.

 

Na rysunkach przedstawiających opisane przykłady widać, że przy każdym nakładzie pomocniczym podawana jest kwota, od jakiej jest on naliczany. Może się zdarzyć, że kwota ta będzie niewidoczna. Dzieje się tak, gdy w opcjach kosztorysu ustawiona jest na zakładce Liczenie narzutów aktywna jest opcja Narzuty liczone po kosztach jednostkowych. W takiej bowiem sytuacji z powodu niezbędnych zaokrągleń prezentowane wartości sprawiałyby wrażenie niedokładnie przeliczonych.

 

Wprowadzenie opisanej powyżej możliwości spowodowało konieczność dokonania zmian w systemie edycji katalogów własnych. Zmiany te umożliwiają wprowadzanie wielu nakładów pomocniczych do pozycji zapisanych w katalogach.

 

Przypominam, że katalogi dostarczane z programem są nieedytowalne. Aby dokonać zmian w ich treści trzeba najpierw utworzyć kopię katalogu, którą program umieści w grupie Katalogi własne.
W tym celu będąc na poziomie spisu katalogów używamy prawego przycisku myszy i wybieramy hasło Utwórz kopię katalogu. Proszę pamiętać, że nie hasło Kopiuj do grupy, bo ono jedynie umieści w wybranej grupie tytuł katalogu, aby umożliwić odwołanie się z nowego miejsca.

 

Rys.5. Menu podręczne.

 

Gdy już mamy utworzoną kopię katalogu, musimy w niego wejść i dojść do poziomu pozycji. Po zaznaczeniu tej, w której chcemy dokonać zmian, włączamy pokazywanie elementów RMS pozycji przyciskiem . U dołu ekranu pojawi się drzewo elementów pozycji.

 

Rys.6. Drzewo elementów wybranej pozycji.

 

Po wybraniu elementu przywołujemy prawym przyciskiem menu podręczne i wybieramy hasło Edytuj. Pojawi się okno Szczegóły nakładu pozycji. Rozwijając listę obok hasła Wlicz do nakładów pomocniczych możemy określić grupę, do wyliczania wartości której element zostanie przypisany. Aby wprowadzić więcej niż jeden nakład pomocniczy używamy przycisku . Pojawi się wówczas okno Wstaw nowy nakład. Jeżeli będziemy wstawiali nakład pomocniczy, to aktywne stanie się pole obok hasła Nakład pomocniczy liczony od, które po rozwinięciu pozwoli określić od czego ma być liczony.

Pozycje katalogów własnych możemy też modyfikować w ten sposób, że wprowadzamy je do kosztorysu, modyfikujemy i ponownie zapisujemy do katalogu w to samo miejsce korzystając z przycisku Wstaw z zachowaniem podstawy.