Wycena deskowań systemowych

Deskowania, zwane również szalunkami, są tymczasowymi konstrukcjami wykorzystywanymi w robotach betonowych i żelbetowych. Choć po zakończeniu procesu wiązania betonu zostają zdemontowane, to ich rola jest absolutnie kluczowa – nadają betonowi kształt, zapewniają wymaganą geometrię, gładkość powierzchni oraz bezpieczeństwo całego procesu budowy.
Z ekonomicznego punktu widzenia deskowania należą do najbardziej kosztotwórczych elementów robót żelbetowych. Szacuje się, że mogą stanowić od 20% do nawet 40% wartości całego zakresu robót monolitycznych. Oznacza to, że ich prawidłowa wycena ma zasadniczy wpływ na ostateczny budżet inwestycji.
Wycena deskowań wymaga analizy technologii, materiałów, nakładów robocizny i sprzętu. W Polsce najczęściej korzysta się z Katalogów Nakładów Rzeczowych (KNR), ale w praktyce coraz większe znaczenie mają indywidualne kalkulacje i analiza kosztów systemów szalunkowych.

Deskowania tradycyjne i systemowe

Deskowania tradycyjne są wykonane z desek i sklejki, charakteryzują się:

• dużym zużyciem drewna,
• niską powtarzalnością,
• dużą pracochłonnością montażu i demontażu,
• ograniczoną trwałością.

Koszt jednostkowy bywa wysoki, a czas wykonania – długi. Stosowanie tego typu deskowania daje jednak dużą elastyczność w kształtowaniu nietypowych geometrii.

Deskowanie systemowe składa się z prefabrykowanych modułów stalowych lub aluminiowych z poszyciem drewnianym, stalowym, tworzywowym. Charakteryzuje się:

• wielokrotnym użyciem (od kilkunastu do nawet 100 cykli),
• szybkim montażem i demontażem,
• wysoką jakością powierzchni betonu,
• wymogiem zaplecza logistycznego.

Koszt zakupu systemu jest wysoki, ale dzięki amortyzacji, jednostkowy koszt w przeliczeniu na 1 m² staje się znacznie niższy niż w przypadku deskowania tradycyjnego.

Co wpływa na koszt deskowania?

Wycena deskowań to proces złożony, uzależniony od wielu czynników. Oto najważniejsze z nich:

• Rodzaj deskowania

Typ deskowania wpływa bezpośrednio na koszt materiałów, robocizny, a także transportu i montażu. Do wyboru mamy:

1. tradycyjne – wykonywane z drewna, najczęściej na miejscu budowy,
2. systemowe (modułowe) – prefabrykowane z elementów stalowych, aluminiowych lub tworzyw sztucznych,
3. inżynieryjne (przesuwne, tunelowe, wspinające się) – używane w dużych budowach dotyczących mostów, tuneli czy wieżowców.
   
   

• Powierzchnia i złożoność konstrukcji

Im większa i bardziej skomplikowana powierzchnia do zaszalowania, tym wyższy koszt deskowania. Kluczowe znaczenie mają m.in.:

1. kształt elementu (prosty, skośny, krzywoliniowy),
2. liczba powtórzeń deskowania,
3. potrzeba zastosowania deskowań specjalnych (np. łukowych, niestandardowych).
   
   

• Materiał deskowania i liczba użyć

W przypadku deskowań systemowych istotna jest liczba możliwych użyć danego elementu. Im wyższa trwałość i możliwość wielokrotnego wykorzystania, tym niższy koszt jednostkowy w przeliczeniu na jedno użycie.

• Czas trwania najmu deskowania

Jeśli deskowanie jest wynajmowane, koszt uzależniony będzie od długości okresu użytkowania oraz rodzaju elementów systemu. Koszty najmu mogą być podawane w przeliczeniu na m²/mc.

• Koszty transportu i montażu

Do ogólnej wyceny należy doliczyć koszty dostarczenia deskowań na plac budowy, ich montażu i demontażu, ewentualnej konserwacji, czyszczenia lub naprawy po użyciu, a także magazynowania na placu budowy.

Jak sporządzić wycenę deskowania?

W praktyce robiąc wycenę deskowania, powinno się zacząć od dokładnej analizy projektu budowlanego i harmonogramu robót. W procesie tym uczestniczą najczęściej kosztorysanci, inżynierowie budowy oraz dostawcy deskowań systemowych. Najważniejsze kroki obejmują:

• analizę rysunków technicznych i wyliczenie jednostki deskowania,
• dobór odpowiedniego systemu deskowania (tradycyjne czy systemowe),
• określenie czasu użytkowania deskowania,
• zestawienie materiałów i robocizny,
• uwzględnienie kosztów transportu, montażu i demontażu,
• podsumowanie kosztów całkowitych.

Poszczególne koszty deskowań przedstawiono w tabeli.

Metody wyceny deskowań

Metoda normatywna – w Polsce używa się Katalogów Nakładów Rzeczowych (KNR). Określane są w nich normatywne zużycie robocizny, materiałów i sprzętu, dotyczą jednostki obmiarowej, zazwyczaj 1 m² powierzchni deskowania. Dzięki temu możliwe jest sporządzenie kosztorysu inwestorskiego.

Metoda uproszczona – wykorzystuje się uśrednione ceny rynkowe za 1 m² deskowania. W praktyce korzystają z niej wykonawcy, którzy dysponują własnymi systemami szalunkowymi i znają faktyczny koszt ich amortyzacji.

Metoda szczegółowa – polega na indywidualnym określeniu kosztów materiałowych, czasu pracy brygad i użycia sprzętu w trakcie konkretnego projektu. Jest najbardziej precyzyjna, ale pracochłonna.

Przykład kalkulacyjny deskowań systemowych

Metoda normatywna

Do kosztorysowania robót w deskowaniu systemowym nie można używać tych samych tablic KNR, które były wykorzystane do robót w deskowaniu tradycyjnym. Stosuje się tablice odpowiednie do tego typu deskowania, np. tablice do deskowania U-Form lub Peri.
W każdym przypadku wycena robót obejmuje wykonanie robót betonowych oraz pracę deskowania podczas dojrzewania betonu. Czas pracy deskowania, przyjmując 10 godzin pracy na dzień, podczas dojrzewania betonu jest określony i wynosi:

• 4 dni – ławy i stopy fundamentowe,
• 10 dni – ściany, stropy i słupy,
• 12 dni – podciągi i belki.

Oprócz tego w przepisach określono powierzchnię deskowania poszczególnych konstrukcji.

Przy kalkulowaniu cen kosztorysowych należy również uwzględnić technologię transportu mieszanki betonowej i deskowania (fot. 2). Do wyboru są trzy warianty:

• I – transport betonu w pojemniku, elementów deskowania – żurawiem.
• II – transport betonu pompą, elementów deskowania – żurawiem.
• III – transport betonu pompą, elementów deskowania - wyciągiem.

Metoda szczegółowa

Cenę deskowania można podzielić na dwa elementy:

• dzierżawę deskowań,
• zakup elementów traconych.

Ceny dzierżawy szalunków wyliczamy ze wzoru:

gdzie:

CSD – cena dzierżawy deskowania [zł],
MSDZ – miesięczna stawka dzierżawy deskowania [%],
t – czas dzierżawy [dni],
T – liczba dni w miesiącu, przyjmuje się wartość 30,
CZD – cena zakupu deskowania; określana na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej (DTR) i cennika zakupu deskowań [zł].

Przykład:

W projekcie mamy do wykonania na działce 10 słupów o przekroju 50 x 50 cm i wys. 2,6 m oraz 8 słupów o wys. 3,21 m.
Miesięczna stawka dzierżawy obecnie waha się między 1,0-1,6%. Do naszego przykładu przyjmujemy 1,3%.
Czas dzierżawy szacujemy na podstawie harmonogramu deskowań. Dla uproszczenia przyjmijmy średnią wartość 2 dni na jeden słup (uwzględniającą już przestoje, dni wolne itp.).
Cena zakupu deskowań – w tym przypadku możemy skorzystać z deskowania słupów z blatów wielootworowych, np. typu 4VZ o wys. 2,7 m i 3,3 m; kwoty przyjęto na podstawie cen sprzedaży elementów deskowania od jednego z producentów.

Podstawiając powyższe dane do wzoru – dotyczy słupów o wys. 2,6 m (deskowanie 2,7 m), mamy:

Podstawiając powyższe dane do wzoru – dotyczy słupów o wys. 3,21 m (deskowanie 3,3 m), mamy:

A więc dla danego przykładu dzierżawa deskowań wynosi 610,14 zł.

Wycena deskowań – problemy praktyczne

Wycena deskowań sprawia wiele trudności. Największe wyzwania stanowią:

1. Obmiar powierzchni – nie zawsze oczywisty, szczególnie gdy dotyczy konstrukcji o skomplikowanych kształtach.
2. Powtarzalność elementów – w KNR nie uwzględnia się wielokrotnego zużycia, co zawyża kosztorys inwestorski.
3. Dane rynkowe – ceny wynajmu deskowań systemowych różnią się w zależności od regionu i dostawcy.
4. Organizacja robót – ta sama powierzchnia deskowania może generować różne koszty w zależności od dostępności sprzętu czy harmonogramu budowy.
5. Koszty dodatkowe – transport, pojemniki na drobne elementy czy podpory, czyszczenie, naprawa lub smarowanie deskowań często są pomijane w kalkulacjach.

Podsumowanie

Deskowania, mimo że są konstrukcjami tymczasowymi, mają kluczowe znaczenie zarówno dla jakości konstrukcji, jak i dla budżetu inwestycji. W ich wycenie trzeba uwzględniać nie tylko nakłady materiałowe i robociznę, ale także technologię, organizację robót i logikę procesu budowy.

Metody normatywne (KNR) pozwalają tworzyć jednolite kalkulacje w kosztorysach inwestorskich, lecz nie odzwierciedlają w pełni realiów rynkowych, w których dominują deskowania systemowe.
Stosując metody szczegółowe, można uwzględnić technologię i organizację robót, a przez to uzyskać realne kalkulacje i zwykle niższe koszty jednostkowe.

Przyszłość wyceny deskowań to aktualizacja normatywów, integracja z cyfrowymi narzędziami BIM, większe uwzględnienie danych rynkowych i aspektów technologiczno-organizacyjnych. Świadome podejście do wyceny deskowań pozwala uniknąć błędów budżetowych, ułatwia negocjacje kontraktowe i sprzyja efektywnemu prowadzeniu budów.