Zamówienia publiczne na Malcie

Malta, oficjalnie Republika Malty, to najmniejszy kraj Unii Europejskiej (ok. 450.000 mieszkańców). Językami urzędowymi są maltański i angielski. Walutą jest od 1 stycznia 2008 r. euro. Wartość zamówień publicznych na roboty budowlane, usługi oraz dostawy była szacowana w 2015 r. na ok. 1 mld euro. Maltańscy zamawiający opublikowali w 2015 r. w Dzienniku Urzędowym UE ogółem 361 ogłoszeń o zamówieniach o łącznej wartości ok. 430 mln euro. Malta 1 stycznia 2017 objęła na pół roku przewodnictwo w Unii Europejskiej.

Malta wdrożyła unijne dyrektywy o zamówieniach publicznych z 2014 roku poprzez trzy rozporządzenia obowiązujące od 28 października 2016 r.:

Teksty tych przepisów są dostępne na stronie Departamentu Zamówień (http://contracts.gov.mt/en/Resources/Pages/Resources.aspx).

Zamówień publicznych udziela się z poszanowaniem zasady równego traktowania, niedyskryminacji, przejrzystości oraz proporcjonalności.

Ogłoszenia o zamówieniach publicznych są publikowane na platformie elektronicznej (www.etenders.gov.mt) prowadzonej przez Dyrektora Departamentu Zamówień Publicznych (DZP, Department of Contracts, będący częścią Ministerstwa Finansów – www.contracts.gov.mt) lub w Gazecie Urzędowej (https://gov.mt/en/Government/Government%20Gazette/Pages/Government%20Gazette.aspx).

Ogłoszenia dotyczące zamówień o wartościach przekraczających progi unijne są ponadto publikowane w unijnym publikatorze - Tender Electronic Daily – TED (www.ted.europa.eu).

Instytucje ds. zamówień publicznych

System zamówień publicznych na Malcie jest ogromnie scentralizowany. Możliwość samodzielnego udzielenia zamówienia zależy od jego wartości szacunkowej oraz kategorii zamawiającego. Są cztery kategorie zamawiających.
Po pierwsze - instytucje publiczne, wskazane w załączniku 1 (schedule 1) do Rozporządzenia, zamawiający, którzy mogą samodzielnie udzielać zamówień publicznych, ale tylko do wartości nieprzekraczającej progu 135.000 euro. W przypadku zamówień publicznych o wartościach większych, w ich imieniu zamówień udziela kierowany przez Dyrektora DZP. Nawet wówczas, gdy wartość zamówienia nie przekracza kwoty 135.000 euro zamawiający ci muszą uzyskać zgodę Dyrektora na zastosowanie innego trybu udzielenia zamówienia publicznego niż procedura otwarta.
Do drugiej grupy należą instytucje, dla których rolę zamawiającego pełni poniżej progu 135.000 euro Departamentalny Komitet Zamówień Publicznych (Departmental Contracts Committee), zaś powyżej tego progu DZP niezależnie od wartości zamówienia. Podmioty te są wymienione w załączniku nr 2 (schedule 2) do Rozporządzenia.
Do trzeciej grupy należą zamawiający, którzy samodzielnie udzielają swoich zamówień publicznych niezależnie od ich wartości (są wymienione w załączniku nr 3 – schedule 3).

Wreszcie czwartą kategorię stanowią zamawiający wskazani w załączniku nr 16 (schedule 16), którzy udzielają samodzielnie zamówień o wartościach do 250.000 euro. W przypadku tych zamawiających postępowanie o zamówienie prowadzi powołany w ramach każdego z nich Ministerialny Wydział ds. Zamówień Publicznych (Ministerial Procurement Unit), który odpowiada za zamówienia udzielane w procedurze otwartej w przedziale od 10.000 do 250.000 euro. Po przekroczeniu tej wartości, zamówień udziela DZP.

Do zadań DZP należy także monitorowanie poprawności udzielania zamówień publicznych przez zamawiających, udostępnianie informacji oraz porad dotyczących zamówień publicznych, a także wspieranie zamawiających i wykonawców w inny sposób, prowadzenie „czarnej listy wykonawców” (o czym więcej poniżej), udostępnianie tekstów zawartych umów w sprawie zamówień publicznych. Doradczą rolę w zamówieniach publicznych pełni także Ogólny Komitet ds. Zamówień Publicznych (General Contracts Committee), którego członkowie (od 4 do 10) są powoływani przez premiera na okres maksymalnie 3 lat.

Procedury udzielania zamówień publicznych

Rozporządzenie nie przewiduje dolnego progu obowiązywania jego przepisów. W przypadku zamówień o wartościach nieprzekraczających kwoty 5.000 euro jest możliwe udzielenie zamówienia na jeden z trzech następujących sposobów:

1. poprzez zwrócenie się bezpośrednio do wykonawców, ale pod warunkiem uzyskania co najmniej 3 ofert cenowych,

2. poprzez zaproszenie do składania ofert na rządowej platformie zamówień elektronicznych lub publikację w Gazecie urzędowej (patrz poniżej),

3. z wolnej ręki, wg uznania kierownika zamawiającego, biorąc pod uwagę wartość zamówienia, pilną potrzebę jego udzielenia, możliwości wyboru oraz dostępność przedmiotu zamówienia.

Od progu 5.000 do 10.000 euro można zastosować metodę wskazaną wyżej w pkt. 2 i 3, zaś po przekroczeniu progu 10.000 euro konieczne jest udzielenie zamówienia po przeprowadzeniu przetargu.

Jako, że Malta wdrożyła dyrektywę unijną 2014/24, obowiązujące przepisy przewidują w przypadku zamówień o wartościach przekraczających progi unijne wszystkie procedury oraz narzędzia udzielania zamówień przewidziane w dyrektywie: procedurę otwartą, ograniczoną, konkurencyjną z negocjacjami, dialog konkurencyjny, partnerstwo innowacyjne, procedurę negocjacyjną bez ogłoszenia, a także aukcje elektroniczne, dynamiczne systemy zakupów oraz zamówienia ramowe.
W przypadku zamawiających udzielających samodzielnie zamówień publicznych zastosowanie innego trybu niż procedura otwarta wymaga uprzedniej zgody Dyrektora DPZ (i oczywiście zaistnienia przesłanek do zastosowania danej procedury – ocenia to również Dyrektor DPZ).

Czarna lista (black – list) wykonawców

Maltańskie przepisy przewidują prowadzenie przez Dyrektora DPZ listy wykonawców (tzw. czarnej listy), którzy są pozbawieni (przez określony czas) prawa do udziału w postępowaniach o zamówienie publiczne. Dotyczy to:

Przed wpisaniem na listę wykonawca jest informowany o decyzji o wpisie oraz powodach jej podjęcia. Wykonawcy przysługuje prawo wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora w terminie 10 dni od dnia jej otrzymania, pod warunkiem wniesienia depozytu w wysokości 400 euro. Odwołanie wnosi się do nowo utworzonego (na podstawie przepisów z 2016 r.) Trybunału w sprawie sankcji handlowych (Commercial Sanctions Tribunal, dalej Trybunał). W przypadku braku odwołania lub podtrzymania decyzji przez Trybunał, decyzja Dyrektora staje się ostateczna. Skutkiem wpisania na listę jest pozbawienie danego wykonawcy prawa do uzyskania jakiegokolwiek zamówienia publicznego przez okres obowiązywania wpisu na listę (2 lata).
Oprócz listy prowadzonej przez Dyrektora ds. zamówień publicznych jest jeszcze lista prowadzona przez Trybunał, na którą można trafić na wniosek Dyrektora ds. zatrudnienia i relacji przemysłowych (Director of Employment and Industrial Relations) za naruszanie przepisów prawa pracy (nieprzekazanie pracownikowi umowy na piśmie, a także szczegółów dotyczących wynagrodzenia, niewypłacenie wynagrodzenia itp.). Procedura odwoławcza jest podobna do wyżej opisanej. Wpis na listę i związane z tym wykluczenie z postępowań o zamówienia publiczne trwa, wg uznania Trybunału, od 6 miesięcy do 1 roku, a w przypadku „recydywy” wykonawcy od roku do 3 lat.

Środki i procedury odwoławcze

Wykonawcom, a także potencjalnym wykonawcom, których prawa zostały naruszone poprzez niezgodne z prawem postępowanie zamawiających przysługują środki odwoławcze – możliwość wniesienia odwołania:

1. przed upływem terminu składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w sprawie zamówienia publicznego,

2. przed zawarciem umowy w sprawie zamówienia oraz

3. po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Odwołania wnosi się do Organu Odwoławczego w sprawach zamówień publicznych (Public Contracts Review Board, adres internetowy: http://mfin.gov.mt/en/The-Ministry/Departments-Directorates-Units/pcrb/Pages/About-Us.aspx). Organ Odwoławczy składa się z przewodniczącego oraz dwóch członków (jeden z nich pełni także rolę wiceprzewodniczącego). Wszystkie te osoby są powoływane przez premiera, na 3-letnią kadencję (z możliwością jej ponowienia). Oprócz tego premier może jeszcze powołać maksymalnie 3 członków rezerwowych zastępujących stałych członków Organu Odwoławczego podczas ich nieobecności.

Odwołania w przypadkach wymienionych w pkt. 1 można wnosić najpóźniej do upływu terminu składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne. Organ odwoławczy może uchylić zaskarżone postanowienie dokumentacji przetargowej, w tym uchylić dyskryminacyjne warunki udziału w postępowaniu lub specyfikacje techniczne lub nawet unieważnić całe postępowanie o zamówienie publiczne jeżeli uzna je za bezprawne. Wniesienie odwołania powoduje automatyczne zawieszenie postępowania w sprawie zamówienia publicznego do czasu wydania decyzji przez organ odwoławczy. Wniesienie odwołania jest bezpłatne.

Odwołanie w sprawach wymienionych w pkt. 2 można wnosić w ciągu 10 dni od dnia, w którym zamawiający lub inny organ odpowiedzialny za zamówienie publiczne wysłał do danego wykonawcy informację o decyzji podjętej w sprawie zamówienia publicznego, w tym decyzji o udzieleniu zamówienia. Odwołanie przysługuje, jeżeli wartość zamówienia wynosi co najmniej 5.000 euro. Wniesienie takiego odwołania powoduje konieczność uiszczenia wpisu w wysokości 0,5% wartości szacunkowej zamówienia ustalonej przez zamawiającego, nie mniej wszakże niż 400 euro i nie więcej niż 50.000 euro. Po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego możliwe jest wniesienie odwołania w celu uznania umowy za bezskuteczną (jeśli np. zamówienie zostało udzielone bez wcześniejszej publikacji ogłoszenia). Wniesienie takiego odwołania wymaga uiszczenia wpisu w stałej wysokości 400 euro.

Decyzje (wyroki) organu odwoławczego zapadają po przeprowadzeniu publicznej rozprawy. Zarówno odwołujący się jak i zamawiający (bądź ich pełnomocnicy) mają prawo udziału i przedstawienia swoich argumentów. Decyzje organu odwoławczego zapadają w miarę możliwości jednomyślnie lub, w przypadku gdy nie jest to możliwe, większością głosów. Każdemu z członków organu odwoławczego, w tym przewodniczącemu, przysługuje jeden głos.

Organem odwoławczym drugiego stopnia, do którego można zaskarżyć wyroki organu odwoławczego jest sąd apelacyjny (Court of Appeal). Skargi do sądu apelacyjnego wnosi się w terminie 20 dni od dnia upublicznienia decyzji organu odwoławczego. Rozprawa (publiczna) w sprawie skargi powinna się odbyć najpóźniej w ciągu 2 miesięcy od wniesienia skargi, zaś wyrok powinien być wydany w najkrótszym możliwym czasie, ale nie później niż w ciągu 4 miesięcy od rozprawy. Sąd apelacyjny ma prawo unieważnienia całego postępowania o zamówienie publiczne, jeśli uzna słuszność skargi. Z drugiej strony, jeżeli sąd apelacyjny uzna skargę za frywolną lub zmierzającą jedynie do utrudnienia życia zamawiającemu, może ukarać skarżącego karą (wnoszoną na rzecz zamawiającego) w wysokości od 1.000 do 5.000 euro.