Zamówienia publiczne w Republice Madagaskaru

Madagaskar (malg. Madagasikara, fr. Madagascar), oficjalnie Republika Madagaskaru (malg. Repoblikan'I Madagasikara, fr. République de Madagascar) to państwo położone na wyspie o tej samej nazwie, w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo-wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar jest czwartą co do wielkości wyspą na świecie i największą w Afryce.
 

Powierzchnia kraju to 587.000 km kwadratowych. Zamieszkuje go ok. 25 mln mieszkańców. Jest podzielony na 22 regiony. Walutą kraju jest malgaski ariary (MGA). Językami oficjalnymi są malgaski i francuski. Madagaskar jest jednym z biedniejszych krajów na świecie - średni roczny dochód na jednego mieszkańca wynosi tylko 400 dolarów amerykańskich, a 70% populacji żyje poniżej granicy ubóstwa.
 

Po rozpadzie superkontynentu Gondwana około 88 mln lat temu Madagaskar oddzielił się od subkontynentu indyjskiego, co pozwoliło rodzimej faunie i florze ewoluować we względnej izolacji. W związku z tym Madagaskar ma bardzo bogaty i odrębny ekosystem: ponad 90% gatunków zwierząt i roślin nie występuje w żadnym innym miejscu na Ziemi. Madagaskar słynie m. in. z baobabów i lemurów.

Przepisy o zamówieniach publicznych

Podstawowym aktem prawnym jest ustawa - Kodeks zamówień publicznych z 2016 r. (Loi no. 2016-055 portant Code des Marchés Publics), który zastąpił ustawę z 2004. Kodeks składa się z 12 tytułów, regulujących:

Kodeks a także przepisy wykonawcze - dekrety, okólniki oraz wytyczne - dostępne są na stronach Ministerstwa Finansów i Budżetu (www.mefb.gov.mg) oraz Niezależnej Instytucji ds. Regulacji Zamówień Publicznych (http://www.armp.mg), o której będzie mowa poniżej. Ta druga strona internetowa, jako źródło informacji jest lepsza, gdyż zawiera więcej i bardziej aktualnych informacji o zamówieniach publicznych.
 

Zakresem Kodeksu objęte są nie tylko zamówienia publiczne, ale również Partnerstwo Publiczno-Prywatne. Kodeks przewiduje kilka wyjątków od stosowania jego przepisów m.in. zamówienia udzielane na podstawie umów międzynarodowych, udzielanie zamówień w ramach tzw. in house, usługi arbitrażowe i rozjemcze, umowy zawierane z drukarnią państwową, zakup lub dzierżawę istniejących budynków lub nieruchomości, określone usługi prawnicze, a także pożyczki i kredyty.
 

Niezależnie od wartości udzielanego zamówienia zamawiający powinni przestrzegać zasady wolnego dostępu do zamówień publicznych, równego traktowania wykonawców, przejrzystości, efektywności oraz oszczędnego wydatkowania środków publicznych. Warto podkreślić, że przepisy Kodeksu umożliwiają stosowanie preferencji krajowych lub regionalnych (nie są one wszakże obowiązkowe). Kodeks wymaga uprzedniego określenia potrzeb zamawiających, oraz prawidłowego planowania zamówienia publicznego, m.in. publikacji corocznie planów zamówień publicznych na dany rok. Kodeks nie przewiduje dolnych progów stosowania przepisów o zamówieniach publicznych, upoważniając jednak właściwe organy (ministra finansów) do określenia ich w drodze przepisów wykonawczych. Progi te są stosunkowo niskie. Przykładowo, zastosowanie zamówienia z wolnej ręki, bez publikacji ogłoszenia o zamówieniu publicznym, jest możliwe tylko do wartości 7 mln ariarów w przypadku robót budowlanych oraz 1 mln ariarów w przypadku dostaw i usług, czyli odpowiednio ok. 2.000 oraz 265 euro.

Organy właściwe w sprawach zamówień publicznych

Przepisy Kodeksu z 2016 r. wprowadziły zmiany, jeśli chodzi o dotychczasowy system instytucjonalny w zakresie zamówień publicznych (nie do końca wszakże zostały jeszcze wdrożone w życie). Obecna ustawa przewiduje dwie odrębne instytucje:

Organ administracyjny odpowiedzialny za kontrole jest (jak już sama nazwa wskazuje) właściwy w sprawach kontroli ex-ante oraz ex-post postępowań o zamówienia publiczne, planów zamówień publicznych oraz innych działań osób odpowiedzialnych za zamówienia publiczne, kontroli projektów PPP, a także współpracy z innymi podmiotami przy przeprowadzaniu analiz funkcjonowania systemu zamówień publicznych.
 

Niezależna Instytucja z kolei korzysta z autonomii organizacyjnej oraz finansowej. Do jej zadań należy: przyczynianie się do kształtowania polityki zamówień publicznych poprzez opracowywanie właściwych strategii oraz analizę ich wdrażania, opracowywanie projektów przepisów o zamówieniach publicznych oraz ich interpretacja, wydawanie podręczników, wskazówek oraz wytycznych jak udzielać zamówień publicznych, wydawanie opinii, gromadzenie oraz przetwarzanie danych statystycznych, przeprowadzanie szkoleń oraz audytów w zakresie zamówień publicznych oraz rozstrzyganie sporów dotyczących zamówień publicznych (o czym mowa więcej poniżej).

Poszczególni zamawiający mają obowiązek ustanowienia komisji przetargowych oraz komisji odpowiedzialnych za odbiór zamówienia publicznego. Kodeks zna również pojęcie „osoby odpowiedzialnej za zamówienie publiczne”, do której zadań należy m.in. zatwierdzenie wyniku postępowania o zamówienie publiczne.

Ogłoszenia o zamówieniach publicznych

Kodeks przewiduje następujące rodzaje ogłoszeń o zamówieniach publicznych:

Ogłoszenia nie są publikowane w jednym miejscu, lecz w zależności od tego, czy z uwagi na wartość zamówienia i potencjalne zainteresowanie wykonawców, przetarg jest definiowany jako krajowy czy też międzynarodowy, są publikowane w dziennikach lub czasopismach o zasięgu krajowym (np. „L’Express de Madagascar”, „Les Nouvelles” lub „Ny Gazetiko”) lub międzynarodowym (np. „Jeune Afrique – l’Intelligent” lub „The Economist”). Pełna lista takich publikacji jest wskazana w specjalnych przepisach wykonawczych (http://www.armp.mg/sites/default/files/files/circulaire-calendrier-et-avis-general.pdf).

Procedury udzielania zamówień publicznych

Podstawowym trybem udzielania zamówień publicznych jest przetarg, który jest definiowany jako tryb postępowania, w którym zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą ekonomicznie, na podstawie obiektywnych kryteriów uprzednio upublicznionych i w którym nie prowadzi się negocjacji złożonych ofert. Przetarg może być otwarty (wtedy ofertę może złożyć każdy zainteresowany wykonawca) lub ograniczony (oferty mogą złożyć jedynie wykonawcy zaproszeni bezpośrednio przez zamawiającego).
 

Podstawowym trybem jest przetarg otwarty – inne tryby mogą być zastosowane jedynie wyjątkowo, o ile są spełnione określone warunki wskazane w Kodeksie. Przetarg otwarty może uwzględniać kwalifikację wstępną kandydatów lub być przeprowadzany w dwóch etapach.
W otwartym przetargu krajowym termin składania ofert nie może być krótszy niż 30 dni, zaś w przetargu międzynarodowym wynosi on co najmniej 45 dni.
 

Przetarg dwuetapowy stosuje się wtedy, kiedy zamawiający potrzebuje określić przedmiot zamówienia nie za pomocą precyzyjnych, określonych specyfikacji technicznych, lecz za pomocą wymagań funkcjonalnych. Na pierwszym etapie wykonawcy składają wtedy oferty wstępne bez określenia ceny. Dopiero w drugim etapie (po doprecyzowaniu opisu przedmiotu dzięki ofertom wstępnym) wykonawcy proponują cenę wykonania zamówienia.
 

Przetarg ograniczony można zorganizować, kiedy zachodzi pilna potrzeba udzielenia zamówienia, przedmiot zamówienia ma charakter poufny, jest ograniczona liczba wykonawców zdolnych do jego wykonania lub konieczny jest wybór nowego wykonawcy w miejsce tego, który zbankrutował.
 

Wykonawcy otrzymują dokumentację przetargową na wniosek (zamawiający może określić cenę, której uiszczenie będzie konieczne w celu jej udostępnienia). Wnioski o wyjaśnienie dokumentacji przetargowej można składać najpóźniej 10 dni przed upływem terminu składania ofert. Oferty składa się pocztą, osobiście lub drogą elektroniczną. Korzystanie ze środków elektronicznych w zamówieniach publicznych jest dozwolone, ale nie jest obowiązkowe. Kodeks przewiduje publiczne otwarcie ofert, podczas którego odczytuje się cenę oferty oraz inne podstawowe informacje jej dotyczące (np. czy wniesione zostało wadium).
 

Zamówienie z wolnej ręki jest dopuszczalne w przypadku nadzwyczajnie pilnej potrzeby udzielenia zamówienia, której nie można było przewidzieć, i która wymaga natychmiastowego wykonania zamówienia lub w sytuacji, kiedy z uwagi na przedmiot zamówienia jest tylko jeden wykonawca zdolny je wykonać, przedmiot zamówienia jest tajny lub obejmuje świadczenia dodatkowe. Odrębny tryb postępowania przewidziano dla tzw. usług doradczych.

Wymogi udziału w postępowaniu

Wykonawcy ubiegający się o zamówienie publiczne nie mogą podlegać wykluczeniu z udziału w postępowaniu (np. z uwagi na niewypłacalność lub zaległości w uiszczaniu podatków lub składek na ubezpieczenie społeczne), muszą spełniać pozytywne warunki dotyczące ich doświadczenia, sytuacji ekonomicznej lub finansowej, a także zdolności technicznych.
 

Od oferenta można wymagać wniesienia wadium w wysokości od 1 do 2% wartości szacunkowej zamówienia. Wadium zwraca się po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego. Wykonawca, którego oferta została oceniona jako najlepsza, przed podpisaniem umowy może być wezwany do wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania zamówienia publicznego (maksymalnie 5% wartości szacunkowej zamówienia).
 

Kryteria udzielenia zamówienia

Zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą na podstawie obiektywnych kryteriów udzielenia zamówienia takich jak: cena, termin wykonania, terminy płatności, a także kryteriów dotyczących sprzętu oraz kadr dostępnych wykonawcy. Zamawiający może odrzucić zarówno ofertę zawierającą rażąco niską, jak i rażąco wysoką cenę; w obu przypadkach może to zrobić jednak wyłącznie po umożliwieniu wypowiedzenia się przez zainteresowanego oferenta.
 

Zamawiający może zastosować preferencje krajowe jak i preferencje regionalne, z których korzystają wykonawcy z danego regionu, w którym udzielane jest zamówienie publiczne. Preferencje polegają na korzystniejszym, na potrzeby oceny i porównania ofert, przeliczeniu ceny oferty wykonawców korzystających z preferencji w stosunku do konkurencji. Z preferencji krajowych mogą skorzystać wykonawcy zagraniczni, o ile zobowiążą się, że co najmniej 25% zamówienia podzlecą przedsiębiorcom lokalnym. Preferencyjny przelicznik wynosi 15% w przypadku preferencji krajowych i 10% w przypadku preferencji regionalnych.

Procedury odwoławcze

Wykonawcom, których interes w uzyskaniu zamówienia został naruszony przez niezgodne z prawem zachowanie zamawiającego, przysługują środki odwoławcze. Poszkodowany wykonawca może wnieść skargę do właściwego sądu administracyjnego. Skarga powinna być wniesiona najpóźniej do zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego, nie później jednak niż w ciągu 10 dni od otrzymania przez wykonawcę informacji od zamawiającego o odrzuceniu jego oferty lub publikacji ogłoszenia o udzieleniu zamówienia w siedzibie zamawiającego. Wykonawca wraz ze złożeniem skargi może również wnioskować o zawieszenie zawarcia umowy do czasu zakończenia postępowania odwoławczego.

Alternatywą wobec złożenia skargi do sądu jest złożenie wniosku o ponowne rozważenie decyzji osoby odpowiedzialnej za zamówienie publiczne do samego zamawiającego lub do Niezależnej Instytucji ds. Regulacji Zamówień Publicznych. Wniosek taki jest bezpłatny. Osoba odpowiedzialna za zamówienie publiczne jest obowiązana do udzielenia odpowiedzi w terminie 10 dni. Podobny termin obowiązuje w przypadku decyzji Instytucji ds. Regulacji Zamówień Publicznych.

Złożenie wniosku nie skutkuje zawieszeniem postępowania o zamówienie publiczne.

Przedmiotem skargi (wniosku) może być każda czynność lub zaniechanie zamawiającego z wyjątkiem: wyboru trybu udzielenia zamówienia, decyzji o odrzuceniu wszystkich ofert lub decyzji o niekontynuowaniu postępowania o zamówienie publiczne.