Zamówienia publiczne w Słowenii

Wstęp

Słowenia (słoweń. Slovenija, Republika Slovenija) to niewielkie (20,3 tys. km²) alpejskie państwo w Europie Środkowej z 47-kilometrowym dostępem do Morza Adriatyckiego. Stolicą oraz największym miastem kraju jest Lublana. Liczba ludności to nieco ponad 2 mln. Jest to najbogatszy kraj byłej Jugosławii, od 1 maja 2004 r. członek Unii Europejskiej. Walutą Słowenii jest euro.

Słowenia to w większości kraj wyżynny i górski: 90% powierzchni leży ponad 300 m n.p.m. Prawie połowę kraju zajmują lasy, sprawiając, że jest to jedno z najbardziej zielonych państw na świecie.
Na terenie Słowenii, zwłaszcza w jej południowo-zachodniej części, licznie występują zjawiska krasowe: podziemne rzeki i jaskinie (około 7000), z których najsłynniejsze to Jaskinia Postojna i Jaskinie Szkocjańskie.

Jaskinie Szkocjańskie

Lander na Slovenian Wikipedia [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Aktualnie znana sumaryczna długość jaskiń wynosi ok. 6 km, trasa turystyczna jest o połowę krótsza. W roku 1986 Jaskinie Szkocjańskie zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO.


Wartość zamówień publicznych udzielonych w 2014 r. wyniosła wg Słoweńców ok. 3,7 mld euro (prawie 10% PKB, 2014), podczas gdy Komisja Europejska szacuje wartość słoweńskiego rynku zamówień publicznych na więcej - ok. 5 mld euro rocznie. W 2014 r. słoweńscy zamawiający opublikowali w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 1260 ogłoszeń o zamówieniach publicznych.

Podstawy prawne dotyczące zamówień publicznych

Podstawowym aktem prawnym jest ustawa w sprawie zamówień publicznych z 18 listopada 2015 r. - Zakon o javnem naročanju (oznaczana na słoweńskich stronach internetowych skrótem „ZJN-3”, jako że jest to trzecia już ustawa o zamówieniach publicznych). Obowiązuje od 1 kwietnia 2016 r. Tekst ustawy jest dostępny pod adresem: http://www.djn.mju.gov.si/sistem-javnega-narocanja/predpisi/veljavni-predpisi (plik ZJN-3).

Jest to ustawa stosunkowo krótka – liczy sobie “zaledwie” 120 artykułów, czyli tylko nieco więcej niż nowe unijne dyrektywy 2014/24 oraz 2014/25, które wdraża. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że przepisy ustawy regulują wyłącznie kwestie zamówień klasycznych i sektorowych. Materia zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa jest określona w odrębnej ustawie z 2012 r. (Zakon o javnem naročanju na področju obrambe in varnosti (ZJNPOV)). Z kolei tematyka procedur i środków odwoławczych jest regulowana w osobnej ustawie dotyczącej środków ochrony prawnej w zamówieniach publicznych (o czym szerzej poniżej).

Przepisy ustawy dotyczą zamówień o wartościach wynoszących co najmniej:

W przypadku zamówień tzw. sektorowych (w takich sektorach jak woda, energia, transport oraz usługi pocztowe) progi stosowania ustawy są wyższe i wynoszą:

Jeżeli wartość zamówienia nie przekracza progu obowiązywania ustawy, zamawiający nie musi stosować procedur w niej przewidzianych, ale ma obowiązek przestrzegania zasady gospodarności, efektywności oraz przejrzystości. Ma także obowiązek prowadzenia ewidencji wszystkich zamówień udzielonych poza ustawą na podstawie wyłączenia ze względu na wartość. Ponadto, informacja o takich zamówieniach, ale o wartości wynoszącej co najmniej 10.000 euro bez VAT, jest zamieszczana na portalu zamówień publicznych (za poprzedni rok – w terminie do końca lutego), ze wskazaniem: przedmiotu zamówienia, wartości oraz wykonawcy, któremu udzielono to zamówienie.

Publikacja ogłoszeń

Wszystkie ogłoszenia o zamówieniach publicznych podlegających ustawie są publikowane na portalu zamówień publicznych (http://www.enarocanje.si/Portal) prowadzonym przez publiczną spółkę wydającą także Dziennik Urzędowy Słowenii. Ogłoszenia zamieszczane są również na stronie Dyrektoriatu Zamówień Publicznych (o którym mowa poniżej).

Oprócz tego, ogłoszenia o zamówieniach publicznych o wartościach przekraczających progi unijne są zamieszczane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (TED – www.ted.europa.eu).

Procedury udzielania zamówień publicznych

Zamówień publicznych można udzielić w jednym z następujących trybów:

Podstawowymi trybami są: przetarg otwarty i ograniczony. Pozostałe tryby stosuje się wyłącznie w okolicznościach wskazanych w ustawie. W praktyce do tej pory zdecydowanie dominował wśród trybów przetarg otwarty (73% wszystkich postępowań o zamówienia publiczne w 2014 r.); na drugim miejscu była procedura negocjacyjna bez ogłoszenia (17%). Pozostałe tryby były stosowane w 8% przypadków.

Procedura udzielania zamówień mniejszej wartości może mieć zastosowanie do zamówień na dostawy i usługi o wartościach powyżej dolnego progu stosowania ustawy aż do progów unijnych. W przypadku zaś zamówień publicznych na roboty budowlane procedura ta może mieć zastosowanie w przedziale od 40.000 euro do 500.000 euro (w przypadku zamówień sektorowych w przedziale od 100.000 do 1.000.000 euro). Procedura ta jest określona w ustawie w sposób jedynie ramowy. Ustawa wymaga jej wszczęcia przez publikację ogłoszenia – zaproszenia do składania ofert. Udział w postępowaniu może wziąć każdy wykonawca, który odpowie na to zaproszenie i złoży ofertę. Procedura ta może również obejmować negocjacje. Szczegóły dotyczące przebiegu postępowania reguluje sam zamawiający.

Wykonawcy ubiegający się o zamówienie nie mogą znajdować się w sytuacji skutkującej ich wykluczeniem (np. z uwagi na popełnienie określonego przestępstwa, zaleganie z podatkami lub składkami na ubezpieczenie społeczne, upadłość itp.). Powinni także spełniać określone przez zamawiającego warunki dotyczące uprawnień do prowadzenia określonej działalności, sytuacji ekonomicznej i finansowej a także zdolności technicznej i zawodowej. Wykonawcy wraz z ofertami lub wnioskami o udział nie muszą składać dokumentów na potwierdzenie spełniania warunków i niepodleganie wykluczeniu lecz oświadczenie w postaci tzw. Jednolitego Europejskiego Dokumentu Zamówienia. Dokumentów zamawiający może żądać wyłącznie od oferenta, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza.

W postępowaniu o zamówienie publiczne zgodnie z nowymi przepisami wybiera się ofertę najkorzystniejszą ekonomicznie w oparciu o:

Do niedawna dominującym kryterium było kryterium najniższej ceny (w 2014 r. stosowane w 96% zamówień na roboty budowlane, 84% na usługi oraz 80% na dostawy).

Zgodnie z nową ustawą o zamówieniach publicznych cena nie może być wyłącznym kryterium udzielenia zamówienia w przypadku zamówień na usługi architektoniczne, inżynieryjne oraz usługi informatyczne w zakresie opracowania oprogramowania.

Warto zwrócić uwagę na kryteria służące identyfikacji potencjalnie rażąco niskiej oferty. Zamawiający ma obowiązek zwrócić się o wyjaśnienia dotyczące ceny, która wydaje się rażąco niska w odniesieniu do cen rynkowych i w związku z tym budzi wątpliwości co do możliwości prawidłowego wykonania zamówienia. Obowiązek zwrócenia się o takie wyjaśnienia istnieje zawsze ilekroć cena oferty jest niższa o więcej niż 50% od średniej ceny złożonych ofert oraz cena ta jest niższa o więcej niż 20% od drugiej w kolejności oferty, pod warunkiem wszakże, że w postępowaniu wpłynęły co najmniej 4 oferty do upływu terminu składania ofert.

Organy właściwe w sprawach zamówień publicznych

Centralnym organem właściwym w sprawach polityki zamówień publicznych jest Dyrektoriat Zamówień Publicznych (http://www.djn.mju.gov.si/direktorat-za-javno-narocanje) w ramach Ministerstwa Administracji Publicznej.
Do najważniejszych zadań Dyrektoriatu należy:

Organem właściwym do rozpatrywania w drugiej instancji odwołań uczestników postępowania o zamówienie publiczne jest Krajowa Komisja ds. kontroli procedur zamówień publicznych - Državna revizijska komisija za revizijo postopkov oddaje javnih naročil (www.dkom.si). Komisja jest niezależnym organem odwoławczym składającym się z 5 członków (w tym prezesa oraz wiceprezesa). Wszyscy są powoływani przez Parlament na 8-letnie kadencje (z możliwością ponownego wyboru). Członkowie Komisji są w swojej pracy wspierani przez 15 ekspertów. Komisja działa od 1999 r.
Rozwiązania przyjęte w Słowenii w zakresie powoływania, funkcjonowania oraz organizacji Komisji zostały powtórzone w szeregu innych państw byłej Jugosławii (Chorwacji, Serbii, Macedonii, Czarnogórze, Bośni i Hercegowinie oraz Kosowie), a także Albanii.

Procedury i środki odwoławcze

Tematyka wnoszenia środków odwoławczych oraz ich rozpatrywania jest uregulowana w odrębnej ustawie – w sprawie środków ochrony prawnej w zakresie zamówień publicznych (Nr 43/11). Tekst ustawy w tłumaczeniu na język angielski jest dostępny pod adresem http://www.dkom.si/legal_basis/lppppa/. Tłumaczenie to nie uwzględnia jednakże wszystkich zmian wprowadzonych w ostatnim czasie w ustawie (np. w zakresie wysokości wpisu od odwołania).
Wykonawcy, których interes w uzyskaniu danego zamówienia został naruszony przez bezprawne postępowanie zamawiającego, mogą wnieść w pierwszej kolejności odwołanie do samego zamawiającego. Wnosi się je w terminie 8 dni roboczych od otrzymania informacji o decyzji stanowiącej podstawę zaskarżenia. Wniesienie odwołania nie skutkuje automatycznym zawieszeniem postępowania – potrzebny jest osobny wniosek w tej sprawie. W drugiej kolejności wykonawcom przysługuje skarga do ww. Komisji.

Wniesienie odwołania wiąże się z koniecznością uiszczenia wpisu, którego wartość zależy od etapu postępowania oraz wartości zamówienia. Wysokość wpisu w konkretnym przypadku jest określana przez zamawiającego, i jest on wpłacany na specjalny rachunek Banku Słowenii.
Jeżeli odwołanie jest wnoszone wobec treści ogłoszenia o zamówieniu lub dokumentów zamówienia o małej wartości wpis wynosi 1500 euro w przypadku dostaw lub usług oraz 2500 euro w przypadku robót budowlanych. Wpisy w przypadku zamówień o większych wartościach wynoszą odpowiednio 3500 oraz 7000 euro. Wysokość wpisów od odwołań dotyczących innych czynności zamawiającego jest zależna od ceny najkorzystniejszej złożonej oferty i wynosi 2% ceny tej oferty (z VAT-em), ale nie mniej niż 500 euro i nie więcej niż 25.000 euro. Jeśli odwołanie wnoszone jest przed wyborem oferty (np. w pierwszej fazie procedury z kwalifikacjami) punktem odniesienia jest wartość szacowana przez zamawiającego (tu z kolei bez VAT). Zamawiający obowiązany jest rozstrzygnąć odwołanie w ciągu 8 dni roboczych od otrzymania odwołania.

Skargi od rozstrzygnięć (lub ich braku) podejmowanych przez zamawiających są rozpatrywane przez Komisję (II etap postępowania odwoławczego) w składach jednoosobowych lub trzyosobowych. Składy 3-osobowe są praktyką w przypadku zamówień powyżej progów unijnych lub szczególnie skomplikowanych. Termin wydania orzeczenia przez Komisję wynosi 15 dni roboczych (z możliwością przedłużenia w uzasadnionych przypadkach o kolejne 15 dni).
Od wyroku Komisji przysługuje jeszcze skarga do sądu (okręgowego).