Trwające od 1998 roku starania Stowarzyszenia Kosztorysantów Budowlanych o umieszczenie w klasyfikacji zawodów i specjalności zawodu kosztorysanta budowlanego – zostały uwieńczone powodzeniem.
W klasyfikacji zawodów i specjalności (stanowiącej załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2002 r. – Dz.U. Nr 222, poz.1868), będącej hierarchicznie usystematyzowanym zbiorem zawodów i specjalności na rynku pracy – zawód kosztorysant – symbol 311201 – jest zawodem, który dotychczas nie był ujęty w klasyfikacji.
Został on ujęty w trzecim poziomie kwalifikacji odniesionym do czwartego poziomu wykształcenia (ISCED – Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych – przyjętej na 29 sesji UNESCO w 1997 r.) uzyskiwanym w szkole policealnej oraz odniesionym do trzeciego poziomu wykształcenia uzyskiwanego w technikum.
Nie oznacza to, że kwalifikacje te można uzyskać tylko w ramach systemu szkolnego1).
Kwalifikacje mogą być i często są nabywane w ramach systemu kursowego i poprzez praktykę.
Jakie to mają być kwalifikacje?
Wychodząc z ogólnego zakresu wykonywanych prac można stwierdzić, że kosztorysant wykonuje prace związane ze sporządzaniem kosztorysów budowlanych, analizuje koszty ponoszone przy realizacji robót budowlanych, dokonuje opisu technologii i organizacji wykonywania robót, ustala ilości robót podane w przedmiarze i obmiarze, określa podstawy ustalania cen jednostkowych robót.
Analizując szczegółowy zakres prac należy stwierdzić, że jego zadania obejmują:
- analizowanie dokumentacji projektowej lub opisu określającego rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót wynikających z inwentaryzacji i protokołu typowania,
- ustalanie i uzgadnianie danych technicznych, technologicznych, organizacyjnych nie określonych w dokumentacji projektowej, a mających wpływ na wysokość ponoszonych kosztów przy realizacji robót budowlanych,
- dokonywanie uzgodnień podstawy ustalania jednostkowych nakładów rzeczowych i podstaw cenowo-kosztowych uwzględnianych w kalkulacji kosztorysowej,
- sporządzanie opisu robót w kolejności technologicznej ich wykonania z podaniem ilości jednostek przedmiarowych robót opracowanych na podstawie dokumentacji projektowej lub jednostek obmiarowych opracowanych po wykonaniu robót na podstawie książki obmiaru,
- ustalanie nakładów rzeczowych zużycia czynników produkcji (robocizny, materiałów, sprzętu), na podstawie istniejących zbiorów norm bądź innymi metodami np. według analizy indywidualnej,
- określanie kosztów bezpośrednich poszczególnych czynników produkcji zużywanych w produkcji budowlanej w tym: kosztów robocizny, materiałów wraz z kosztami zakupu oraz pracy sprzętu,
- określanie wysokości kosztów pośrednich (kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu) uwzględnianych w kalkulacji kosztorysowej,
- kalkulację zysku w wartości robót budowlanych przy uwzględnieniu stopnia ryzyka wynikającego z realizacji robót w określonych warunkach,
- wykonywanie kosztorysów budowlanych przy pomocy komputerowych systemów kosztorysowania,
- współudział w przygotowaniu umów na roboty budowlane szczególnie w zakresie ustalania wynagrodzeń,
- uczestniczenie w prowadzeniu rozliczeń za wykonane roboty budowlane.
Tak więc kosztorysant budowlany powinien posiadać zarówno wiedzę techniczno-budowlaną, jak również w zakresie ekonomiczno-finansowym.
Od właściwego przygotowania zawodowego i rzetelności właśnie kosztorysanta budowlanego zależy w dużej mierze prowadzenie działalności budowlanej w poziomie oczekiwanej rentowności. Jednocześnie druga strona kontaktu, tj. inwestor (zamawiający roboty budowlane), powinien być przygotowany do ewentualnej weryfikacji przedkładanych przez wykonawców kosztorysów ofertowych, czy powykonawczych.
Biorąc pod uwagę fakt, że wartość kontraktów budowlanych jest z reguły wysoka, rola kosztorysanta jest nie do przecenienia. Sporządzenie kosztorysu budowlanego wymaga bowiem znajomości techniki i technologii wykonywania robót budowlanych, średnich norm zużycia poszczególnych czynników produkcji (materiałów, sprzętu, robocizny), ale również zasad ustalania kosztów pośrednich budów, kosztów zarządu. Kosztorysant powinien posiadać wiedzę dotyczącą tworzenia zysku w firmie i jego obciążeń finansowych. Musi ponadto umieć uwzględniać w kosztorysach ryzyko związane z prowadzoną działalnością budowlaną, wynikające z technicznych warunków realizacji i zmiennego wpływu szeroko rozumianego otoczenia dot. m.in. skutków inflacji, poziomu obligatoryjności obciążeń (podatków, ZUS, itp.).
Dlatego też kosztorysantem budowlanym nie może być osoba wykształcona ściśle tylko w kierunku technicznym bądź ekonomicznym. Musi łączyć te dwa obszary wiedzy, nie mówiąc już, że dziś bez znajomości wspomagania komputerowego nie robi się już kosztorysów. Ważna jest również znajomość prawa aktualnie obowiązującego.
Regulacje prawne obszaru kalkulacji cen robót budowlanych (kosztorysowania) dzisiaj, to:
- Ustawa o cenach (Dz.U. z 2001r. Nr 97, poz.1050 z późn.zm.).
- Ustawa o zamówieniach publicznych i wydane na jej podstawie rozporządzenia:
- Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego z 26.II.1999 r. (Dz.U Nr 26, poz.239);
- Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 26.IX.2000 r. w sprawie kosztorysowych norm nakładów rzeczowych, cen jednostkowych robót budowlanych oraz cen czynników produkcji dla potrzeb sporządzania kosztorysu inwestorskiego (Dz.U. Nr 114, poz.1195).
- Ustawa „Kodeks cywilny” w części dotyczącej umów i wynagrodzeń.
Obecnie w Polsce w dziale budownictwo działalność gospodarczą prowadzi ponad 150 tys.2) podmiotów. Z tego około 10 tysięcy2) są to firmy zatrudniające ponad 20 osób. W działalności budowlanej szczególna wiedza i umiejętność wymagana jest w trakcie przygotowania, a później rozliczania kontraktu budowlanego.
Obowiązek sporządzania kosztorysu inwestorskiego i określenie sposobu obliczania ceny oferty (kosztorys ofertowy) w zamówieniach publicznych, a także w obszarze zamówień na roboty budowlane nie będące publicznymi, w których też wykonywane są kalkulacje cenowe oraz, biorąc pod uwagę ilość podmiotów prowadzących działalność budowlaną i wielkość zamówień publicznych, skala zjawiska jest bardzo duża.
Można z dużą dozą prawdopodobieństwa określić liczbę osób zajmujących się kosztorysowaniem (inwestorzy, wykonawcy, biura projektowe, biura kosztorysowe) na kilkadziesiąt tysięcy. Od ich umiejętności i profesjonalizmu zależy poprawność i poziom proponowanych, jak też uzyskiwanych cen za roboty budowlane.
„Profesjonalny” – pojęcie (z łacińskiego), które oznacza zawodowy – kojarzy się w naszym języku jednoznacznie z wysokim stopniem umiejętności i wiedzy.
Skoro zawód ten został uznany, to chciałoby się by „profesjonalizm” towarzyszył mu w praktyce budowlanej, a do tego trzeba również systematycznego uzupełniania wiedzy. –– Do czego zachęca Stowarzyszenie Kosztorysantów Budowlanych – organizacja, która działając na rzecz wyodrębnienia zawodu kosztorysanta wśród zawodów budowlanych, ma również inne cele zawarte w statucie, a w tym doskonalenie i rozwój systemu kształcenia i podnoszenia kwalifikacji kosztorysantów budowlanych.
1) wg wiedzy posiadanej przez autora niniejszego tekstu, żadna szkoła w Polsce nie kształci w zawodzie „kosztorysant budowlany"
2) wielkości szacunkowe zmienne ze względu na recesję w budownictwie