Wymogi ustawowe

Ze względu na przyjętą generalną zasadę niezmienności umów, ustawa Prawo zamówień publicznych nie przewiduje wprost możliwości wprowadzenia zmiany terminu do umowy o roboty budowlane. Kodeks cywilny również nie zawiera precyzyjnych regulacji w tym zakresie. A zatem wprowadzenie zmiany mającej na celu przesunięcie, bądź wydłużenie terminu realizacji umowy należy każdorazowo oceniać zgodnie z wytycznymi przewidzianymi w ustawie Pzp [1]. Oznacza to, że trzeba zbadać charakter wprowadzanej zmiany z punktu widzenia jej istotności (art. 454 Pzp), a także jej dopuszczalność w odniesieniu do przesłanek pozytywnych wskazanych w art. 455 Pzp.

Warto przy tym zwrócić szczególną uwagę na zmianę w art. 455 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp, wprowadzoną na podstawie art. 44 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców [3]. Zgodnie ze zmienionym brzmieniem art. 455 ust. 1 pkt 4 Pzp, dopuszczalna jest zmiana umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia, jeżeli konieczność zmiany umowy, w tym w szczególności zmiany wysokości ceny, spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, o ile zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy a wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekracza 50% wartości pierwotnej umowy. Stosownie zaś do art. 48 ust. 1 pkt 4 lit. b tej ustawy przewidziana została możliwość zmiany terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowego zawieszenia wykonywania umowy lub jej części – o ile wzrost wynagrodzenia wykonawcy spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy. Powyższe zmiany weszły w życie 10 listopada 2022 r.

Zmiana istotnych postanowień umowy

W ustawie Prawo zamówień publicznych zakazano zmiany istotnych postanowień umowy w stosunku do treści oferty, ale przewidziano wyjątki od tej zasady. Możliwość dokonania zmian w umowie została dopuszczona jednak wyłącznie w sytuacji, gdy w ogłoszeniu o zamówieniu oraz w specyfikacji warunków zamówienia, zamawiający przewidział możliwość dokonania modyfikacji oraz określił warunki takiej zmiany. Zmiana umowy dokonana z naruszeniem powyższych zapisów podlegać może unieważnieniu.

Istotność zmiany terminu wykonania umowy

Dominuje pogląd, iż istotność zmiany terminu należy rozpatrywać w odniesieniu do okoliczności konkretnej sprawy. Zmiana może być uznana za istotną, jeśli wprowadza warunki, które gdyby zostały ujęte w ramach pierwotnej procedury udzielania zamówienia publicznego, umożliwiłyby dopuszczenie innych oferentów niż ci, którzy zostali pierwotnie dopuszczeni, albo umożliwiłyby dopuszczenie innej oferty niż ta, która została pierwotnie dopuszczona.

W ustawie brak wyjaśnienia, jakie zmiany mają charakter istotny a jakie nie. W tym zakresie należy zatem sięgnąć do orzecznictwa i doktryny. Przyjmuje się, iż zmiany nieistotne to takie, których wprowadzenie do umowy na etapie postępowania o udzielenie zamówienia nie wpłynęłoby na wynik postępowania ani zakres podmiotów ubiegających się o zamówienie. Istotną jest więc taka zmiana, która mogłaby mieć wpływ na wynik postępowania i na krąg oferentów. Biorąc pod uwagę powyższe, termin realizacji zamówienia publicznego jest istotnym warunkiem umowy, bowiem jego określenie wpływa na wynik postępowania. Część podmiotów nie jest w stanie wykonać zamówienia w terminie określonym przez zamawiającego, a czasami o wyborze oferty decyduje wskazany w niej krótszy termin realizacji.

Jeżeli zatem strony chcą dokonać zmiany terminu realizacji zamówienia publicznego, to jest to dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy zamawiający taką możliwość przewidział w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji warunków zamówienia oraz określił warunki takiej zmiany. Brak odpowiednich zapisów w ogłoszeniu o zamówieniu i w specyfikacji powoduje, że strony nie mogą przesunąć terminu realizacji robót. Nie ma znaczenia czy zmiana miałaby polegać na wydłużeniu, czy skróceniu terminu. Każda taka modyfikacja podlegałaby unieważnieniu.