Zamówienia publiczne w Holandii

Holandia^[1] (oficjalnie Królestwo Niderlandów) to państwo położone w zachodniej Europie i na Karaibach^[2], będące monarchią konstytucyjną, członek Unii Europejskiej i NATO. Stolicą jest Amsterdam, choć siedzibą holenderskiego rządu, parlamentu i rodziny królewskiej jest Haga. W Hadze znajdują się również ambasady. Hymn Holandii jest najstarszym znanym hymnem na świecie. Co ciekawe, w pierwszej zwrotce hymnu jest mowa o posłuszeństwie Królowi Hiszpanii – warto przed wyciągnięciem pochopnych wniosków dotrzeć jednak co najmniej do ósmej zwrotki.

Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie udzielania zamówień publicznych w Holandii jest ustawa o zamówieniach publicznych z 1 listopada 2012 r., istotnie znowelizowana w 2016 r. w związku z wdrożeniem dyrektyw Unii Europejskiej z 2014 r. (2014/23, 2014/24 i 2014/25). Nowe przepisy obowiązują od lipca 2016 r. Ujednolicony tekst ustawy jest dostępny w języku holenderskim pod adresem: http://wetten.overheid.nl/BWBR0032203/2016-07-01.

Ustawa dotyczy zarówno zamówień o wartościach przekraczających progi unijne jak też zamówień podprogowych, które mogą budzić zainteresowanie wykonawców zagranicznych (czyli mających tzw. charakter transgraniczny). Ustawa reguluje udzielanie tzw. zamówień klasycznych, sektorowych (w dziedzinach gospodarki wodnej, energii, transportu oraz usług pocztowych) oraz koncesji na roboty budowlane lub usługi. Ustawa nie przewiduje dolnego progu jej obowiązywania, aczkolwiek przepisy w pełni oparte na dyrektywach mają zastosowanie dopiero od wartości przekraczających progi unijne.

Oprócz tego obowiązuje również Rozporządzenie dotyczące zamówień publicznych na roboty budowlane (Aabenstedingsreglement Werken 2016 – ARW 2016). Warto jeszcze zwrócić uwagę na tzw. Przewodnik dotyczący proporcjonalności (Gids Proportionalitet 2016), wyjaśniający za pomocą praktycznych przykładów i wskazówek stosowanie szeregu przepisów o zamówieniach publicznych.

System zamówień publicznych w Holandii jest zdecentralizowany – poszczególni zamawiający (których jest ok. 7500) są sami odpowiedzialni za prowadzone przez siebie procedury i udzielane zamówienia. Najwięcej zamawiających jest na szczeblu regionalnym i lokalnym (Holandia jest podzielona na 12 prowincji i 393 gminy). Wartość udzielanych zamówień to ok. 136 mld euro rocznie (23% PKB Holandii).

Podstawowymi zasadami udzielania zamówień publicznych są: zasada równego traktowania, niedyskryminacji, przejrzystości, a także proporcjonalności oraz uczciwości.

Instytucją odpowiedzialną za koordynację działań w zakresie zamówień publicznych jest Ministerstwo ds. Gospodarczych. Przygotowuje ono projekty przepisów o zamówieniach publicznych, a także kontroluje prawidłowość ich stosowania. Pomocniczą rolę odgrywa tzw. Centrum doradztwa w zakresie zamówień publicznych - Expertisecentrum Aanbesteden (PIANOo - www.pianoo.nl) prowadzone przez Ministerstwo ds. Gospodarczych wspierane przez sieć zrzeszającą ok. 3500 urzędników zamówień publicznych. PIANOo doradza w prowadzeniu postępowań o zamówienia publiczne, zamieszcza na swojej stronie opinie i porady, prowadzi także elektroniczne forum wymiany doświadczeń.
Trzeba jeszcze wspomnieć o utworzonej w 2013 r. Komisji Ekspertów Zamówień Publicznych (Commissie van Aanbestedingsexperts), która jest alternatywnym, polubownym sposobem rozstrzygania sporów w zakresie zamówień publicznych. Komisja działa jako mediator w sporze pomiędzy zamawiającym i wykonawcą, mogący wydawać niewiążące rekomendacje dotyczące sposobu rozwiązania sporu. W 2013 r. do Komisji wniesionych zostało 70 spraw, głównie przez małych i średnich przedsiębiorców.

Publikacja ogłoszeń o zamówieniach publicznych

Ogłoszenia o zamówieniach publicznych, w przypadkach kiedy istnieje obowiązek zastosowania przejrzystej i konkurencyjnej procedury udzielania zamówień, publikowane są na platformie elektronicznej - TenderNed (patrz poniżej) lub na platformach lokalnych czy też regionalnych (przepisy wymagają bezwzględnie publikacji ogłoszenia w Internecie). Koniec końców, wszystkie ogłoszenia i tak są ostatecznie publikowane w TenderNed, gdyż inne platformy są z nią połączone.

Ogłoszenia dotyczące zamówień o wartościach przekraczających progi unijne są ponadto publikowane w unijnym publikatorze - Tender Electronic Daily – TED (www.ted.europa.eu). TenderNed przesyła do TED automatycznie, bez dodatkowej ingerencji zamawiających, ogłoszenia o zamówieniach unijnych.

Procedury udzielania zamówień publicznych

Od lipca 2016 r. zamawiający mogą stosować następujące procedury udzielania zamówień publicznych:

W praktyce najczęściej stosowaną procedurą jest procedura otwarta (71% wszystkich procedur) a następnie procedura ograniczona (14%).

Odrębna procedura jest przewidziana dla zamówień na usługi społeczne oraz inne usługi specjalne.

Co do zasady, zamawiający mogą zawsze skorzystać z procedury otwartej i ograniczonej. O ile spełnione są określone okoliczności wskazane w ustawie, zamawiający mogą także wybrać procedurę konkurencyjną z negocjacjami, dialog konkurencyjny lub partnerstwo innowacyjne. Zupełnie wyjątkowo, i tylko pod warunkiem wystąpienia określonych okoliczności wskazanych w ustawie, mogą zastosować także procedurę negocjacyjną bez ogłoszenia. W przypadku zamówień sektorowych zamawiający mają prawo swobodnego wyboru pomiędzy trzema trybami: procedurą otwartą, ograniczoną oraz negocjacyjną z ogłoszeniem.

Termin składania ofert w procedurze otwartej wynosi co do zasady 45 dni, jeżeli wartość zamówienia przekracza progi unijne, oraz 32 dni w przypadku zamówień mniejszej wartości. W procedurze ograniczonej „unijnej” jest to co najmniej 30 dni na złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu i 40 dni na złożenie ofert. W przypadku zamówień mniejszej wartości terminy te wynoszą odpowiednio 17 i 21 dni. Zamawiający mają możliwość skrócenia terminu składania ofert pod warunkiem opublikowania wcześniej ogłoszenia o planowanych zamówieniach. Zamawiający mają obowiązek wykluczenia wykonawców skazanych za przestępstwo korupcji lub udziału w organizacji przestępczej, mogą zaś wykluczyć wykonawców z powodu niewywiązywania się przez nich z zobowiązań podatkowych lub socjalnych, lub niewykonania w przeszłości umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Zamawiający udzielają zamówienia wykonawcy, którego oferta jest oceniona jako najkorzystniejsza ekonomicznie. Wyboru oferty dokonuje się na podstawie:

W tym ostatnim przypadku oferty ocenia się przez pryzmat różnych kryteriów związanych z przedmiotem zamówienia: ceny, kosztu, jakości, kwalifikacji i doświadczenia osób skierowanych do realizacji zamówienia, serwisu po sprzedaży, terminu dostawy lub wykonania itp.

System zamówień elektronicznych

Holandia posiada elektroniczny system udzielania zamówień publicznych - TenderNed (www.tenderned.nl), stworzony przez Ministerstwo ds. Gospodarczych. System ten obejmuje cały proces udzielania zamówień publicznych od momentu publikacji ogłoszenia o zamówieniu publicznym aż do wyboru oferty najkorzystniejszej. Korzystanie z systemu jest bezpłatne zarówno dla zamawiających jak i wykonawców – wymaga jedynie uprzedniej rejestracji w systemie. System umożliwia również złożenie oferty w postaci elektronicznej.

Środki i procedury odwoławcze

Zamawiający mają obowiązek powiadomienia w ciągu najpóźniej 15 dni o decyzjach podjętych przez nich w toku postępowania o zamówienie publiczne takich jak np. odrzucenie oferty, wykluczenie wykonawcy, wybór oferty najkorzystniejszej itp. Po poinformowaniu o podjęciu decyzji w sprawie udzielenia zamówienia, zamawiający mają, co do zasady, obowiązek odczekania co najmniej 20 dni z zawarciem umowy w sprawie zamówienia publicznego (jest to tzw. okres standstill).

Wykonawcom poszkodowanym na skutek naruszenia przez zamawiającego przepisów o zamówieniach publicznych przysługują środki odwoławcze – możliwość wniesienia skargi do sądu. Termin na wniesienie skargi wynosi 20 dni licząc od dnia powzięcia przez wykonawcę informacji o czynności (lub zaniechaniu) zamawiającego stanowiącej podstawę do zaskarżenia. W przypadku zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem prawa termin do wniesienia skargi o unieważnienie umowy wynosi 30 dni, licząc od daty publikacji ogłoszenia o zamówieniu publicznym lub 6 miesięcy od zawarcia umowy, jeśli nie było publikacji ogłoszenia o udzieleniu zamówienia. Wszystkie skargi są rozpatrywane przez cywilne sądy powszechne, od wyroków których przysługuje prawo apelacji do Sądu Apelacyjnego, a następnie do Sądu Najwyższego. Procedura przed sądami powszechnymi twa około 6 – 8 miesięcy. Wyroki sądów w sprawach zamówień publicznych są zamieszczane na www.rechtspraak.nl. Alternatywnym sposobem rozwiązania sporu – coraz bardziej popularnym w ostatnim czasie – jest mediacja Komisji Ekspertów Zamówień Publicznych (patrz wyżej). Rekomendacje Komisji publikowane są na stronie https://www.commissievanaanbestedingsexperts.nl.

^[1] W Polsce używa się powszechnie nazwy Holandia zamiast oficjalnej nazwy Królestwo Niderlandów, choć formalnie Holandia to nazwa jedynie dwóch prowincji wchodzących w skład tego państwa: Północnej i Południowej Holandii.

^[2] Trzy wyspy karaibskie: Aruba, Curaçao i Sint Maarten.