Dobry audyt nie jest zły

W Polsce kilka milionów budynków wymaga termomodernizacji. Poprawa standardu energetycznego jest korzystna nie tylko dla ich właścicieli, ale także okolicznych mieszkańców. Służy zmniejszeniu zapotrzebowania na energię i ciepło potrzebne do funkcjonowania budynku oraz poprawie jakości powietrza dzięki ograniczeniu zanieczyszczeń. Do tego niezbędny jest audyt energetyczny. Jeśli zostanie dobrze przeprowadzony – budynek stanie się nowocześniejszy, właściciel mniej zapłaci za utrzymanie, a mieszkańcy zyskają komfort.

Audyt czy świadectwo energetyczne?

W ostatnim czasie wzrosło zainteresowanie audytami energetycznymi, ponieważ są to dokumenty potrzebne do uzyskania dofinansowania termomodernizacji w ramach programu „Czyste Powietrze”. Na rynku jest bardzo dużo firm, oferujących tego typu usługę (także na potrzeby tego programu). Bywa jednak, że mylą audyt ze świadectwem charakterystyki energetycznej. A to dwa zupełnie różne dokumenty. Dla przykładu: w jednym z regulaminów pojęcie „audyt energetyczny” jest stosowane sporadycznie, pojawia się na dobrą sprawę dopiero na końcu dokumentu, w przeważającej części mowa jest o „świadectwie energetycznym”.

Maciej Surówka, prezes zarządu Stowarzyszenia Certyfikatorów i Audytorów Energetycznych, widzi tu problem i uważa, że konieczne jest rozróżnienie tych dwóch czynności, w tym kwalifikacji potrzebnych do ich wykonywania. Audytor energetyczny od zawsze był zawodem otwartym, co oznacza, że każdy audyt musi podlegać weryfikacji. Tej zasady nie rozumie NFOŚiGW w programie „Czyste Powietrze”, gdzie nowe wymagania stawiane audytorom nakazują posiadanie uprawnień do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej. To całkowite niezrozumienie różnic pomiędzy opracowaniami. Audytor energetyczny to zawód o dużo szerszych kwalifikacjach niż sporządzanie świadectw charakterystyki energetycznej.

Problemy z audytami energetycznymi

Zdarza się, że audyty są wykonywane niestarannie, a nawet nierzetelnie. Biuro Prasowe Departamentu Komunikacji i Promocji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej informuje:
Do najczęstszych błędów należą: niepełna analiza przegród, brak wariantowania czy nieuwzględnienie warunków technicznych WT2021. Często spotykane są również niespójności danych – np. rozbieżności w powierzchni budynku między audytem, DPAE (Dokument Podsumowujący Audyt Energetyczny) i WoD (Wniosek o dofinansowanie) czy błędne przeliczenia wskaźników EU, EK i EP (energia użytkowa, końcowa i pierwotna). Ponadto zdarzają się przypadki, gdy audyt uwzględnia prace wykonane przed okresem kwalifikowalności kosztów lub gdy zmiana wskaźników energetycznych nie wynika z faktycznego zakresu prac.

Warto pamiętać, że pełny audyt energetyczny to obszerny dokument, który nie jest dołączany w całości do wniosku o dofinansowanie w programie „Czyste Powietrze”. Wystarczy dostarczyć jego skróconą wersję, czyli dokument podsumowujący audyt energetyczny (DPAE). Jednak, jak informuje NFOŚiGW, właściciel budynku musi posiadać pełne opracowanie.
Choć pełny audyt nie jest załącznikiem do wniosku o dofinansowanie, jego posiadanie i przechowywanie przez beneficjenta jest obowiązkowe przez cały okres realizacji przedsięwzięcia i trwałości inwestycji. W przypadku kontroli ze strony WFOŚiGW lub innych upoważnionych podmiotów brak audytu lub jego niezgodność z rzeczywistością może skutkować poważnymi konsekwencjami, włącznie z koniecznością zwrotu dotacji.

Maciej Surówka podkreśla natomiast: Brak profesjonalnej kontroli audytów w programie „Czyste Powietrze” oraz programy komputerowe, które generują audyty energetyczne, przy znikomej wiedzy sporządzającego opracowanie, spowodowało szereg patologii.

W wielu ogłoszeniach dotyczących audytu wymagane jest wypełnienie podstawowej ankiety przez internet. Następnie pojawia się komunikat, że specjalista skontaktuje się z zamawiającym. Czasami jest także informacja, że możliwe jest wykonanie za dodatkową opłatą wizji lokalnej. Według specjalistów takie szczegółowe obejrzenie budynku, a także jego obmiar powinno się odbyć bez względu na okoliczności. Nie może być działaniem alternatywnym.

Niektórzy inwestorzy oczekują, że audytor wyliczy im, ile zapłacą za wykonanie określonych prac i ile na tym zaoszczędzą. Maciej Surówka podkreśla, że audyt nie może stanowić obliczenia prac wskazanych przez zamawiającego, tylko musi być kompleksową analizą potencjalnych prac termomodernizacyjnych. W takiej sytuacji warto wiedzieć, czym jest audyt energetyczny i czego wymagać od audytora.

Zakres  audytu  energetycznego  budynku

W audycie energetycznym muszą być zawarte elementy wymienione w rozporządzeniu w sprawie szczegółowego zakresu i form audytu energetycznego oraz części audytu remontowego, wzorów kart audytów, a także algorytmu oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego [2].

Są to:

• karta audytu energetycznego budynku – zawarte są w niej dane ogólne budynku, jego parametry energetyczne oraz zestawienie wyników audytu,
• wykaz dokumentów i danych źródłowych, z których korzystał audytor, oraz wyszczególnienie uwag inwestora stanowiących ograniczenia zakresu możliwych ulepszeń,
• inwentaryzacja techniczno-budowlana budynku,
• ocena stanu technicznego budynku pod kątem wskazania optymalnych działań termomodernizacyjnych,
• zestawienie przedsięwzięć polepszających stan budynku, przygotowane zgodnie z algorytmem opłacalności,
• dokumentacja kolejnych przedsięwzięć optymalizacyjnych oraz wybór najlepszego wraz z kosztorysem,
• opis techniczny, szkice, przedmiar robót najlepszego wariantu przedsięwzięcia termomodernizacyjnego.

Co powinien zrobić audytor

Audytor powinien obejrzeć budynek, wykonać jego pomiary i określić wielkość. Musi dokładnie rozpoznać stan techniczny, poznać zastosowane rozwiązania konstrukcyjne, opisać, jakie materiały budowlane zostały użyte. Następnie oceni stan przegród: ścian zewnętrznych, stropu, dachu, ścian piwnic, okien itp., wskaże miejsca trudne lub niemożliwe do termomodernizacji. Żeby określić zapotrzebowanie budynku na energię, uwzględni rodzaj i stan systemu ogrzewania, instalacji ciepłej wody użytkowej i wentylacji.

Kolejnym krokiem jest wskazanie koniecznych polepszeń – co trzeba wymienić, a co zmodernizować, z uwzględnieniem istniejących utrudnień, możliwości i opłacalności tych zmian. Jednocześnie trzeba określić koszty modernizacji oraz jej efekty, czyli oszczędności. Audytor opracuje kilka wersji z różnego typu rozwiązaniami, bo wariantów powinno być kilka. Koniecznie powinien ocenić je pod względem opłacalności oraz wykonalności technicznej, a także wskazać najlepszą z nich.
W tym celu przygotowuje uproszczony przedmiar robót i kosztorys, co pozwoli określić prosty okres zwrotu nakładów (SPBT), czyli ocenić efektywność inwestycji. Jednocześnie wskazuje możliwe ścieżki finansowania – własne środki inwestora, kredyt, dofinansowanie ze środków publicznych.

Audytor powinien mieć dostęp do dokumentacji budynku: projektu architektoniczno-budowlanego, inwentaryzacji powykonawczej, książki obiektu budowlanego. A od inwestora uzyskać informacje o sposobie użytkowania budynku i ponoszonych kosztach, a także możliwościach sfinansowania termomodernizacji.

Kto może wykonać audyt energetyczny budynku?

Nie ma jednoznacznego określenia kwalifikacji audytora energetycznego. Audyty może przygotowywać specjalista z zakresu budownictwa, ogrzewnictwa, charakterystyki energetycznej budynków, inżynierii środowiska, odnawialnych źródeł energii. A także osoba, która ukończyła podyplomowe studia dla audytorów i autorów świadectw energetycznych. Uprawnieni audytorzy są wpisani do prowadzonego przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii rejestru osób mogących sporządzać świadectwa charakterystyki energetycznej budynków. Choć w programie „Czyste Powietrze” nie znajdziemy listy rekomendowanych audytorów, wykazy takie prowadzą różnego typu organizacje, w tym m.in.: Zrzeszenie Audytorów Energetycznych (ZAE), Stowarzyszenie Certyfikatów i Audytorów Energetycznych (SCiAE), Krajowa Agencja Poszanowania Energii (KAPE), Narodowa Agencja Poszanowania Energii (NAPE). Lista audytorów znajduje się także na platformie ekspertów efektywności energetycznej https://www.peee.gov.pl/pl. Maciej Surówka podpowiada, że wybierając audytora, warto poprosić o referencje lub zapytać, czy sporządzający audyt ma polisę OC (nie jest ona obowiązkowa).

Kiedy jest potrzebny audyt energetyczny?

Audyt energetyczny dobrze jest przygotować, żeby jak najlepiej przeprowadzić termomodernizację domu, nawet jeśli nie będziemy występować o dotację. Są inwestorzy, którzy remontują dom, kierując się np. tym, co robią inni. Wielu właścicieli ociepla budynek styropianem gr. 20 cm. Tymczasem dobry audytor może pokazać, że optymalny efekt uzyska się, stosując ocieplenie gr. 15 cm. Wszystkie propozycje przedstawione w audycie powinny być uzasadnione technicznie i ekonomicznie. Audyt energetyczny jest niezbędny nie tylko osobom fizycznym starającym się o wsparcie z programu „Czyste Powietrze”, ale także spółdzielniom mieszkaniowym, wspólnotom itp. korzystającym z innego typu dofinansowania.

Ile kosztuje audyt energetyczny budynku?

W programie „Czyste Powietrze” koszt wykonania audytu energetycznego określono na kwotę 1.200 zł netto. Dlatego wiele firm oferuje audyt za taką cenę. W realiach rynkowych audyt może kosztować więcej (nawet do 2.000 zł), szczególnie gdy budynek jest bardzo duży, a sytuacja techniczna skomplikowana.