Gospodarka i budownictwo w 2014 roku

W 2014 roku^[1] obserwowano umiarkowane, wyższe niż rok temu tempo wzrostu przy zróżnicowaniu w poszczególnych obszarach gospodarki.

• Wzrost PKB w 2014 r. szacuje się na 3,3% wobec 1,7% w 2013 r.
• Po dwuletnim spadku nakładów inwestycyjnych, w kolejnych kwartałach 2014 roku odnotowano rosnącą skłonność przedsiębiorstw do inwestowania, nakłady wzrastały o 8–10%.
• Eksport (liczony w euro) w 2014 r. wzrósł o 4,8% (rok temu o 8%). Zmniejszyły się obroty z Rosją i krajami Europy Środkowo-Wschodniej o około 15%.
• W pierwszym półroczu 2014 inflacja utrzymywała się na niskim poziomie (ceny towarów i usług wzrastały o 0,4%), a w drugim półroczu notowano deflację „napędzaną” malejącymi cenami paliw. Wynagrodzenia nominalne wzrosły w 2014 r. o 3,6%, w drugim półroczu na wzrost płac realnych wpływała deflacja.
• Brak presji inflacyjnej i związany z tym wzrost skłonności do konsumpcji spowodował rosnący popyt krajowy; w 2014 r. zwiększyły się obroty w handlu detalicznym o ponad 4%.
• Stopniowo (chociaż w niewielkim stopniu) poprawiała się sytuacja na rynku pracy; odnotowano w 2014 r. spadek bezrobocia o 2 pkt proc. Oczekuje się dalszej poprawy na rynku pracy, chociaż w najbliższym czasie bezrobocie utrzyma się w granicach 10%.
• W 2015 roku w gospodarce będzie miała miejsce kontynuacja trendów charakterystycznych dla 2014 roku. Jednak trzeba mieć na uwadze, że wzrost gospodarczy zawsze napotyka na różne bariery i zagrożenia; niektóre z nich są nieoczekiwane i trudne do przewidzenia. Prawdopodobnie będą odczuwalne skutki konfliktu zbrojnego na Ukrainie; w konsekwencji zmniejszy się intensywność handlu zagranicznego. Wzrost gospodarczy Polski powyżej 3% w 2015 roku wydaje się realny, na co będzie miał wpływ przede wszystkim popyt krajowy.

Podstawowe wielkości w gospodarce

Relacje makroekonomiczne mają znaczący wpływ na funkcjonowanie przemysłu i budownictwa, np. uzależnienie przedsiębiorstw przemysłowych od eksportu, budownictwa od inwestycji.

Produkcja przemysłowa w 2014 r. była wyższa o 3,3% w porównaniu z rokiem poprzednim. Był to wynik słabszy od oczekiwanego. W pierwszym półroczu wzrost wynosił 4,3%; w drugim półroczu wszystkie wskaźniki w przemyśle były niższe. Słabnąca koniunktura w budownictwie ograniczała popyt na materiały; zmniejszała się produkcja przemysłów pracujących na rzecz budownictwa.

Lata 2012 - 2013 charakteryzowały się głębokim regresem w budownictwie. Wartość rynku budowlanego w okresie 2 lat zmniejszyła się o prawie 20%^[2]. W największym stopniu wpłynęły na to przedsiębiorstwa budowlane zatrudniające > 9 osób (one decydują o skali i charakterze rynku). Regres miał miejsce zarówno w budownictwie infrastrukturalnym, jak też w kubaturowym. Od początku 2014 r. oczekiwano na przełamanie „złej passy” i pierwsze półrocze wskazywało, że następuje odbudowa rynku budowlanego (wzrost produkcji budowlanej wynosił 9,8%), ale wyniki od czerwca były coraz słabsze. W niektórych miesiącach drugiego półrocza produkcja budowlano-montażowa była nawet niższa od bardzo niekorzystnego roku poprzedniego. Dzięki „skonsumowaniu” dobrych wyników pierwszego półrocza w skali całego roku 2014 w przedsiębiorstwach budowlanych > 9 osób odnotowano wzrost działalności o 3,6% (liczony w cenach stałych).

Podstawowe wielkości w budownictwie

Budownictwo mieszkaniowe

W budownictwie mieszkaniowym trwa stagnacja. W 2014 oddano do użytku 143,4 tys. mieszkań o 1,2% mniej niż w 2013 r. – więcej budują developerzy, ale budownictwo indywidualne jest niższe niż rok temu. Innym jeszcze problemem jest niekorzystna i nie zmieniająca się struktura budowanych mieszkań. Tylko 5,5% oddawanych do użytku to mieszkania oczekiwane przez najuboższych (komunalne, zakładowe, społeczne czynszowe i spółdzielcze).
Mimo podejmowania wielu zamierzeń wspomagających rozwój budownictwa mieszkaniowego, osiągnięcie poziomu z 2008 r. (roku „przedkryzysowego”, najkorzystniejszego w całym okresie 25-lecia) na razie pozostaje w sferze zamierzeń. W 2014 r. wybudowano o około 25 tys. mniej mieszkań niż w 2008 r. Korzystne tendencje to: wzrost liczby mieszkań rozpoczynanych i coraz więcej wydawanych zezwoleń na budowę mieszkań; w 2014 r. rozpoczęto budowę 148 tys. mieszkań (wzrost o 16,3%), wydano też o 13% więcej zezwoleń na budowę mieszkań.
Dobrą informacją jest również to, że „rusza” rządowy program mieszkań na wynajem (po spełnieniu określonych warunków czynsze mają być niższe od oferowanych na rynku). Jeżeli ten program zostanie zaakceptowany przez potencjalnych lokatorów/użytkowników, to może okazać się, że kupno mieszkania nie musi być jedynym rozwiązaniem dla młodych ludzi wchodzących w samodzielne życie.

Budownictwo infrastrukturalne

W czasie dobrej koniunktury nie zostały wykorzystane szanse budownictwa infrastrukturalnego, które było współfinansowane funduszami unijnymi i miało być motorem gospodarki. Autostrady i drogi szybkiego ruchu budowano nie tylko z opóźnieniem, ale przy kosztach wyższych od zakładanych. Powstały zaległości, które zmniejszają się powoli. Zgodnie z „Programem budowy autostrad i dróg szybkiego ruchu….” (z późniejszymi zmianami wprowadzanymi do programu) łączna sieć liczyć będzie około 7.200 km, w tym około 2.000 km autostrad. Wg danych z 31 grudnia 2014 oddano do eksploatacji 1.552 km autostrad i 1.605 km tras szybkiego ruchu (łącznie 3.157 km), stanowi to ok. 44% docelowej sieci autostrad i dróg ekspresowych.

Budowlany rynek pracy zawsze odgrywał dużą rolę w polityce zatrudnienia, a przedsiębiorstwa budowlane są liczącymi się pracodawcami w regionach. Mimo poprawiającej się sytuacji na krajowym rynku pracy (bezrobocie spadło do poziomu najniższego od 5 lat), budowlany rynek pracy „kurczy się”. W latach 2012-2014 w przedsiębiorstwach budowlanych zatrudniających > 9 osób stan zatrudnienia zmniejszył się o 15%. Dopiero dobra koniunktura i wzrost inwestycji budowlanych stworzy nowe miejsca pracy i zwiększy zatrudnienie. Przy zmniejszającym się zatrudnieniu i nienajlepszych wynikach w produkcji płace w budownictwie rosną szybciej niż w innych działach gospodarki. W 2014 płace wzrosły w sektorze przedsiębiorstw o 3,7%, w budownictwie o 4,3%, w tym w przedsiębiorstwach inżynierii lądowej i wodnej o 5,4%.

Problemem utrudniającym działalność budownictwa od kilku lat jest sytuacja finansowa przedsiębiorstw. Wprawdzie zahamowano rosnące poprzednio „lawinowo” upadłości firm budowlanych, ale branża jest uznawana za ryzykowną i ma problemy z pozyskiwaniem finansowania. Jednak oznaki poprawy finansowej są w budownictwie coraz wyraźniejsze. Po trzech kwartałach 2014 wskaźnik rentowności netto wynosił 2,3%. Zmniejsza się rosnąca poprzednio liczba przedsiębiorstw budowlanych deficytowych, choć nadal jest ich zbyt dużo. W III kw. 2014 roku w 1.400 przedsiębiorstwach zatrudniających > 49 osób (objętych doraźną sprawozdawczością) jeszcze 30% przynosiło straty, ale rok wcześniej udział ten wynosił 40%.
Przedsiębiorstwa inżynierii lądowej i wodnej mają największe trudności z odzyskaniem stabilności finansowej i wykazują więcej nierentownych firm niż inne rodzaje działalności.

Podstawowe wskaźniki finansowe w budownictwie

Prognozy na 2015 rok

Podstawowym problemem obecnie jest „wyjście” z głębokiego regresu budownictwa, jaki miał miejsce w ostatnich 2 latach. Opinie niektórych ekspertów, że rok 2014 jest najlepszy od trzech lat, wynikają z porównań do bardzo niskich wskaźników roku 2013.

Na wzrost budownictwa w 2015 roku będą wpływały uwarunkowania makroekonomiczne oraz czynniki wewnętrzne ograniczające funkcjonowanie budownictwa. Już w 2014 r. został zapoczątkowany wzrost inwestycji i wiele wskazuje, że ta tendencja zostanie utrzymana. Inwestycje drogowe z „nowego rozdania unijnego” wpłyną na przyśpieszenie realizacji programu budownictwa drogowego. Ważnymi zadaniami będą inwestycje energetyczne; w 2015 r. przewiduje się kontynuowanie i rozpoczęcie kluczowych projektów dla bezpieczeństwa energetycznego Polski. Kolejny „pakiet” – to inwestycje kolejowe. Na przyśpieszenie oczekuje budownictwo mieszkaniowe. Coraz więcej mieszkań rozpoczyna się i stwarza to korzystne perspektywy na najbliższe lata. Ponadto „rusza” rządowy program mieszkań na wynajem. Będzie to wymagało budowania nowych mieszkań w ramach tego programu.

Optymiści spodziewali się, że już w 2014 r. nastąpi powrót do wolumenu rynku budowlanego z lat 2011-2012. Okazało się to nierealne. Wartość robót budowlanych przedsiębiorstw zatrudniających > 9 osób wyniosła w 2014 r. 85 mld zł, to jeszcze o 10-12 mld zł mniej niż w latach 2011-2012 (kiedy zaczynał się kryzys). Jest wiele czynników wykazujących szanse budownictwa na wzrost w 2015 r. Ograniczenia, jakie występują w budownictwie, będą sukcesywnie eliminowane i w sprzyjających warunkach w 2015 r. można spodziewać się 5% - 7% wzrostu produkcji budowlanej. Na powrót do wolumenu produkcji z lat 2011-2012 trzeba jeszcze poczekać.

^[1] Stan na dzień 27 stycznia 2015 r.
 

^[2] Do wartości rynku budowlanego zalicza się produkcję budowlano-montażową zrealizowaną przez przedsiębiorstwa o liczbie pracujących > 9 osób, szacunkową wartość produkcji przedsiębiorstw małych (do 9 pracujących) oraz wartość robót zrealizowanych systemem gospodarczym. Wartość rynku budowlanego szacowana jest raz w roku, a wartość przedsiębiorstw > 9 osób GUS podaje co miesiąc.