Zagadnienie rażąco niskiej ceny w przetargach na roboty budowlane w Polsce pojawiło się wraz z rozwojem systemu zamówień publicznych oraz wzrostem konkurencyjności na rynku budowlanym. Jest to istotny problem zarówno dla wykonawców, jak i dla zamawiającego. Chociaż zaniżona cena ofertowa może wydać się korzystna dla inwestora, to patrząc szerzej na ten aspekt, nie trudno zauważyć ryzyk, które za sobą niesie. Najczęstsze z nich – opóźnienia w realizacji, niska jakość robót lub w ostateczności zerwanie kontraktu – finalnie mogą przynieść duże straty dla wszystkich stron procesu budowlanego.

Cena rażąco niska, czyli jaka?

W polskim systemie prawnym kwestię rażąco niskiej ceny reguluje Prawo zamówień publicznych (Pzp). W praktyce rażąco niska cena to taka, która budzi wątpliwość co do możliwości zrealizowania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami dokumentacji przetargowej i obowiązującymi przepisami. Inaczej mówiąc: jest to cena istotnie odbiegająca od cen rynkowych, wartości szacunkowej zamówienia lub średniej z ofert złożonych w danym postępowaniu. Przy czym, odnosząc się do ceny lub kosztu w art. 224 Pzp dodano „lub ich istotne części składowe”, co należy interpretować jako składniki ceny, które w największym stopniu generują koszt po stronie wykonawcy.

Zamawiający ma obowiązek przeprowadzenia procedury wyjaśniającej cenę oferty w przypadku podjęcia przez niego informacji, że jej cena lub koszt może być rażąco niska. Z art. 224 wynika, że podejrzenie rażąco niskiej ceny powinno pojawić się w sytuacji, gdy cena ofertowa jest niższa o co najmniej 30% od: Wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług, ustalonej przed wszczęciem postępowania lub średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert niepodlegających odrzuceniu na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 1 i 10 ustawy Pzp, również
z uwzględnieniem okoliczności, które nastąpiły po wszczęciu postępowania, w szczególności istotnej zmiany cen rynkowych…

Jeśli w trakcie procedury wyjaśniającej rażąco niską cenę, Zamawiający uzna, że wyjaśnienia są niewystarczające, lub wręcz potwierdzają, że cena oferty jest rażąco niska, ma on obowiązek odrzucić daną ofertę. Tak samo jak w przypadku braku złożenia wyjaśnień przez Wykonawcę (art. 224 ust. 6)
Ustawodawca zaznacza, że zamawiający może odstąpić od wszczęcia procedury wyjaśniającej, jeżeli rozbieżność wynika z okoliczności oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia (art. 224 ust. 2 pkt 1).

Konsekwencje dla zamawiających

O ile skutki rażąco niskiej ceny po stronie wykonawcy wydają się dość oczywiste, to należy pamiętać, że również u zamawiającego przyjęcie oferty, z pozoru atrakcyjną ceną, może przyczynić się do powstania znaczących strat. Są to m.in.:

  • Opóźnienie w realizacji prac – trudności finansowe są częstą przyczyną opóźnień wykonawcy w realizacji robót budowlanych, wynika to chociażby z płynności finansowej przedsiębiorstwa. Dla Zamawiającego może się to wiązać np. ze zwiększonym kosztem ponoszonym np. na wynajem pomieszczeń zastępczych w oczekiwaniu na oddanie budynku zleconego do realizacji lub z utratą potencjalnych dochodów ze świadczenia usług związanych z obiektem.