Modernizacja przetargów w Wielkiej Brytanii (cz. I)

Decyzja o podjęciu modernizacji została wywołana w Parlamencie Brytyjskim po ogłoszeniu raportu Lorda Egana pt. „Przemyślmy jeszcze raz sprawy budownictwa”^[1] oraz oceną systemu przetargowego przeprowadzoną na polecenie Parlamentu przez Państwową Izbę Kontroli (National Audit Office).

Dla wykonania tego zadania podjęto następujące działania:

Ostatecznie przyjęty program znalazł swój wyraz dokumencie pt. – Drugi Raport Komitetu Rachunków Publicznych Parlamentu Brytyjskiego „Poprawić stan budownictwa” (Improving Construction Performance HC307. Sesja 2001-2002).

Zasady modernizacji procesu inwestycyjno-budowlanego w tym raporcie zostały zdefiniowane w sześciu rozdziałach:

• Zasady doboru wykonawców
• Planowanie
• Integracja projektowania z procesem budowlanym
• Zarządzanie z uwzględnieniem ryzyka
• Wynagrodzenie wykonawców
• Ocena jakości i ilości.

1. Zasady doboru wykonawców

Stosowanie przez wiele lat (zgodnie z zasadami wolnej konkurencji) kryterium wyboru wykonawców wg najniższej ceny spowodowało:

• „Wycieńczenie” w ostrej walce o zamówienia brytyjskich przedsiębiorstw budowlanych na skutek ograniczenia funduszy tworzonych z zysku na rzecz rozwoju. Przyniosło to w efekcie zmniejszenie zdolności do konkurowania na rynku lokalnym i światowym z przedsiębiorstwami innych krajów.
• Ograniczenie zdolności konkurencyjnych w zakresie oferowania najnowszych generacji technologii, które zwiększają trwałość, jakość i komfort użytkowania budowli. Balansowanie pomiędzy niską ceną robót budowlanych a jakością powoduje, że niska cena możliwa jest tylko przy niskiej jakości, co z kolei powoduje wysokie koszty eksploatacji.

Biorąc powyższe pod uwagę, przy wyborze wykonawcy należy stosować kryteria uwzględniające długoterminowo zrównoważone trwałe efekty finansowe obniżenia kosztów eksploatacji obiektu.

Równowartość tych efektów dodana do ceny powinna pokrywać dodatkowe koszty z tytułu jakości projektowanych rozwiązań budowlanych dla całego okresu eksploatacji obiektu oraz wydatki wykonawcy związane z wdrażaniem nowej techniki (know-how, patenty) oraz koszty ubezpieczenia zdrowia i bezpieczeństwa.

Procedury ogłaszania zamówienia nie odbiegają od ogólnych zasad przyjętych przez Komisję Europejską^[2], zróżnicowane zostały natomiast zasady opracowania instrukcji dla oferentów dotyczące kryteriów selekcji potencjalnych wykonawców. Polegają one na zastosowaniu trzystopniowej oceny przedłożonych ofert.

Kryteria selekcji ofert na przykładzie budowy objazdu autostradowego wraz z przeprawą mostową, miejscowości Toomebridge przedstawiają się następująco.

Pierwsza koperta oferty zawierała:

• gwarancje trwałości w latach (do pierwszego remontu) autostrady i wyposażenia komunikacyjnego,
• rysunki (projekt),
• zasady na jakich wykonawca chce współpracować z powołanym przez zamawiającego „Project managerem”^[3],
• określenie zagrożeń terminowej realizacji – (ryzyka),
• zasady organizacji dostaw i wyboru dostawców,
• organizację łączności,
• gwarancje jawności w dostępie zamawiającego do ewidencji kosztów budowy.

Pierwsze koperty ofert zostały ocenione przez rzeczoznawców RICS w okresie 12 tygodni od daty złożenia. Przy ogólnej ilości punktów 100, oferty pierwszej koperty zostały ocenione w skali od 1 do 65 punktów.

W drugiej kopercie oferenci przedstawili propozycje wynagrodzenia:

• za projekt,
• za koszty bezpośrednie robót budowlanych i montażu,
• na pokrycie narzutów kosztów ogólnych i kwoty zysku.

Drugie koperty tych oferentów, którzy uzyskali najwyższą ilość punktów, były również oceniane przez niezależnych rzeczoznawców RICS^[4] (w okresie 5 tygodni; w skali 1 do 25 punktów).

Oferenci którzy uzyskają w toku dwóch selekcji najwyższą ilość punktów, zostają uznani za „Preferowanych partnerów budowy”.

Wybór ostatecznego zwycięzcy nastąpił w wyniku dogrywki polegającej na prezentacji projektu oraz udzieleniu szczegółowych odpowiedzi na pytania rzeczoznawców. W dogrywce wykonawcy byli kwalifikowani w skali od 1 do 15 punktów.

Podstawą do zbilansowania i porównania ofert jest analiza zdyskontowanych strumieni kosztów budowy i dochodów tym wyższych im wyższa jest wysoka jakość robót budowlanych. Z uwagi na ramy artykułu przedstawiam jedynie schemat bilansu, sporządzonego dla budowy odcinka tunelu autostrady płatnej, przy założeniu że jakość robót zapewnia eksploatację bez remontu nawierzchni co najmniej przez 4 lata.

w mln euro

Przez dochody należy rozumieć opłaty za przejazdy po odjęciu bieżących kosztów eksploatacyjnych i podatków. Stopa dyskontowa została ustalona na preferencyjnym poziomie 3,5%. Z obliczeń zdyskontowanych strumieni wydatków wynika, że oferta A okazała się korzystniejsza od oferty B, pozwala bowiem na 6-letni okres eksploatacji bez robót remontowych nawierzchni i przynosi zysk. Sukces oferenta A wynika z zaoferowanie nowego opatentowanego przez oferenta A rodzaju nawierzchni.

W Wielkiej Brytanii obowiązują inwestorów publicznych dwa rodzaje postępowania przetargowego:

Pierwszy „Projektuj i buduj” stosowana przez zamawiającego jako jedyna podstawa odpowiedzialności za wykonanie publicznych robót budowlanych finansowanych ze środków publicznych obejmująca projektowanie, zarządzania i dostawy „w ramach założonego budżetu” (budżetu obejmującego sumę kosztów budowy i wydatków eksploatacyjnych w okresie zużycia się obiektu) w zgodzie z odpowiedzialnie zdefiniowanymi przez zamawiającego specyfikacjami wykonania i odbioru robót.

Drugi „Umowa o najwyższą jakość robot” stosowana przez zamawiającego jako podstawa odpowiedzialności za wykonanie najwyższej jakości robót budowlanych ze środków publicznych obejmująca: projektowanie, zarządzanie i dostawy „bez z góry założonego budżetu”. Budżet ten zostanie ustalony dopiero po ustaleniu okresu użytkowania (okres ten liczony jest od dnia oddania obiektu do dnia rozpoczęcia remontu kapitalnego). Budżet ten powinien obejmować koszty budowy razem z kosztami finansowymi i pozostałe wydatki okresu użytkowania, zgodnie ze wstępnie uzgodnionym wzorcem - modelem rachunku kosztów.

Zastosowanie drugiej drogi postępowania zgodnie z przepisami DPF^[5] powinno mieć miejsce tylko wtedy, kiedy umowa o projektowanie i budowę nie jest możliwa do zastosowania.

2. Planowanie inwestycji publicznych

Wielkie inwestycje publiczne charakteryzują się długotrwałym procesem planowania, w związku z czym niewiele czasu pozostaje na fazę projektowania i budowy. Z tych względów proces planowania powinien być oparty na gruntownej wiedzy o kosztach i umiejętności eliminowania marnotrawstwa i nieudolności, jakie towarzyszą wielkim budowom, dla uniknięcia błędów w procesie zarządzania projektem i jego realizacją.

Szczegółowe rozwiązania zawiera przewodnik pt. OGC Achieving Excellent Procurement.

^[1] Rethinking Construction - patrz strona - http://www.dti.gov.uk

^[2] EU Directive 2004/18/EC oraz 2004/17/EC opublikowana na łamach Dziennika Urzędowego UE z 30kwietnia 2004, i na stronie http://eur-lex.europa.eu

^[3] Generalnym realizatorem inwestycji – Pn-ISO 6707-2, poz.3.8.17

^[4] Rzeczoznawcy dyplomowani różnych dziedzin zorganizowani od roku 1980 w Royal Institution of Chartered Surveyors – RICS

^[5] Construction Procurement Policy Framework 2004