Szkoły przyszłości – najnowsze budynki szkolne w Polsce

Jedną z grup, na których życiu pandemiczny lockdown najbardziej odcisnął swoje piętno, są uczniowie szkół podstawowych i liceów (oraz oczywiście ich rodzice). Młodzi ludzie zostali zamknięci w domach na rok i całą wiedzę od swoich nauczycieli czerpali za pośrednictwem komputera. Nie będziemy tu pisać o wszystkich oczywistych wadach oraz negatywnych konsekwencjach tego rozwiązania. Natomiast warto zastanowić się, czy te doświadczenia nie są przypadkiem szansą na wprowadzenie zmian do naszego skostniałego systemu edukacji. Obecnie uczniowie korzystają z wakacji, a przy odrobinie szczęścia od września nareszcie wrócą do gmachów swoich szkół. A jak one wyglądają? Okazuje się, że pozytywne zmiany w jakości obiektów szkół zachodzą już od lat. W całej Polsce można znaleźć liczne przykłady współczesnych, estetycznych i funkcjonalnych budynków szkolnych. Świadczą one przede wszystkim o wysokim poziomie świadomości lokalnych władz w kwestii tego, jak ważną rolę te obiekty pełnią nie tylko w życiu uczniów, ale też całych lokalnych społeczności. Poniżej wybrałam tylko kilka najgłośniejszych realizacji z ostatnich lat. Lista takich pozytywnych przykładów mogłaby być jednak dużo dłuższa.

Jedną z najbardziej charakterystycznych realizacji nowoczesnego obiektu szkolnego jest Szkoła Podstawowa nr 400 w Miasteczku Wilanów w Warszawie, zwana też szkołą przy Osi Królewskiej. Uczy się w niej 1060 dzieci, w 39 oddziałach (klasy 1-8) + 3 zerówki. Obiekt jest dwupiętrowy, a w jego środku znajduje się zielne patio. W budynku obok, na piętrze, znajduje się sala gimnastyczna a na poziomie niżej pozostałe mniejsze sale zajęciowe. To co na pierwszy rzut oka przykuwa uwagę to wysokiej jakości materiały użyte do wykończenia elewacji. Salę gimnastyczną wyróżnia ciemnobrązowe drewno, a zewnętrzna fasada hali parkingowej pokryta jest barwionym na czerwono betonem, który niemal natychmiast kojarzy się z architekturą użyteczności publicznej w Szwajcarii. Sama szkoła ma fasadę pokrytą cegłą. Bryły budynków są proste, ortogonalne i przez to ponadczasowe. Wygląd całego zespołu, raczej niż zwracać uwagę na siebie, ma za zadanie tworzyć przyjazne tło do nauki oraz prowokować użytkowników do społecznych i kreatywnych aktywności na boiskach, w dwupoziomowej bibliotece, w strefach relaksu, amfiteatrze czy ogródkach warzywnych. Budynek płynnie łączy się ze swoim zielonym otoczeniem poprzez dziedziniec o ceglanej nawierzchni oraz zielone dachy. Na uznanie zasługuje umiejscowienie boiska oraz zielonych stropów na dachu hali parkingowej. Dzięki temu udało się uniknąć wrażenia betonowego placu służącego tylko i wyłącznie postojowi aut.

Budynek szkoły został otwarty 1 września 2020 r. Jego realizacja kosztowała 84 mln zł, wraz z zakupem działki. Za projekt architektoniczny odpowiedzialna była pracownia Bujanowski Architekci. O tej realizacji zrobiło się głośno, gdy w maju tego roku została ona doceniona przez jury Nagrody Architektonicznej Prezydenta m.st. Warszawy, które przyznało mu aż trzy nagrody: w kategorii architektury użyteczności publicznej, za rozwiązania proekologiczne, a także Grand Prix.

Gdy mówimy o pozytywnie wyróżniających się szkołach, nie możemy pominąć Akademii High School, w Wilanowie przy ul. Ledóchowskiej. Budynek tego prywatnego liceum został oddany do użytku w 2017 roku i w pewien sposób ustawił na nowo poprzeczkę w klasie obiektów edukacyjnych. I to postawił dość wysoko. Jego ażurowa elewacja z pionowych drewnianych listew skrywających za sobą częściowo przeszkloną fasadę była przykładem wprowadzenia po raz pierwszy wysokiej jakości materiałów wykończeniowych do architektury nowych szkół w Polsce. To wszystko ma służyć temu by architektura stymulowała, inspirowała i dawała uczniom poczucie, że znajdują się w wyjątkowym miejscu. Podobny poziom dopracowania detalu można znaleźć we wnętrzach, w których zastosowano stonowane kolory. Nie ma tu mowy o pastelowo zielonych ścianach znanych z wnętrz starych tysiąclatek.

Obiekt został zaprojektowany również z myślą o swobodnym połączeniu wnętrza i zewnętrza. Najbardziej charakterystycznym elementem architektonicznym są zielone tarasy schodzące od eko-dachu pokrytego zielenią oraz ogródkami warzywno-owocowymi, aż do zielonego patio. Zachęcają one młodzież do spędzania czasu na świeżym powietrzu.
W samej szkole, poza klasami, znajdują się również laboratoria biologiczne, chemiczne i fizyczne, przestrzeń do zajęć artystycznych i pracy twórczej oraz liczne przestrzenie wspólne.

Projekt szkoły został wykonany przez Medusa Group i został wyłoniony w konkursie architektonicznym w 2015 roku. Powierzchnia całkowita obiektu to ponad 5.000 m².

W południowej części Warszawy zakończyła się w tym roku budowa jeszcze jednej wartej wspomnienia szkoły. Jest to kompleks szkolny nr 399 przy ul. Zaruby 7, w którego skład wchodzi szkoła podstawowa dla 420 uczniów oraz przedszkole z 8 oddziałami dla 200 dzieci. Zbudowany został według zwycięskiego projektu konkursowego z 2017 roku przygotowanego przez pracownię OOA Macieja Siudy. Ma przejrzysty układ składający się z 7 prostopadłościennych brył w odcieniach szarości, które przeplatają się z zielonymi tarasami oraz dziedzińcami połączonymi spiralnymi klatkami schodowymi umieszczonymi na zewnątrz. Fasadę wyróżniają duże okna schodzące do poziomu podłóg we wnętrzach, zapewniające mnóstwo dziennego światła.

Co ciekawe, Maciej Siuda już wcześniej zdobył doświadczenie w projektowaniu nietypowych szkół, gdy w 2012 roku jego projekt wygrał konkurs na nowy budynek szkoły w Jacmel na Haiti, które w 2010 r. ucierpiało w wyniku trzęsienia ziemi. Już tam mógł zrealizować swoją wizję szkoły o formie otwartej na otoczenie (choć w tamtym klimacie jest to z pewnością prostsze do zrealizowania). Jego szkoła o powierzchni 2.000 m² dla blisko 600 dzieci została zrealizowana przez lokalną społeczność w 2015 roku.

Ciekawe i wyznaczające nowe trendy projekty szkół powstają oczywiście także poza Warszawą. W podkrakowskich Niepołomicach w zeszłym roku swój własny budynek otrzymała Społeczna Szkoła Podstawowa im. Lady Sue Ryder. Budynek został wybudowany w oparciu o koncepcję architektoniczną szkoły - ula opracowanej przez pracownię Konior Studio. Miała ona odzwierciedlać „pszczele” wartości takie jak pracowitość, budowanie społecznych relacji oraz dbanie o środowisko, które reprezentuje ta placówka. Obiekt składa się z serii heksagonalnych modułów, z których każdy ma niezależne zaplecze, toaletę oraz dostęp do ogrodu, a przed wejściem do sal lekcyjnych utworzono niewielkie enklawy – przestrzeń do spędzania czasu między lekcjami. Co więcej, każda z sal została wyposażona w dopasowane meble, które umożliwiają dowolną aranżację. Sześciokątny układ pomieszczeń umożliwia ewentualną późniejszą rozbudowę „plastra” szkoły o kolejne komórki.
Oczywiście budynek wyposażono w takie udogodnienia jak klimatyzacja czy farma fotowoltaiczna na dachu. Gmach łączy się z krajobrazem poprzez drewniane wykończenie elewacji oraz otaczające je boiska sportowe.

Na przeciwległym końcu Polski, w Stargardzie Szczecińskim przy ul. Twardowskiego 2 znajduje się Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1, autorstwa Biura Projektów Art-Projekt. Ten nieco mniejszy dwukondygnacyjny obiekt o powierzchni użytkowej 1.800 m² na pierwszy rzut oka wyróżnia się dużo odważniejszą kolorystyką elewacji. Perforowane, wycinane laserowo przesuwne panele w kolorach tęczy kryją za sobą niewielkie tarasy z mini-ogródkami oraz przeszklenia sal lekcyjnych. Choć jest to budynek znacznie skromniejszy niż opisane wcześniej, pokazuje wyraźnie, że nawet przy mniejszym budżecie na inwestycję, możliwe jest zbudowanie pełnowartościowego obiektu, który pozwoli dzieciom nie tylko uczyć się w komfortowych jasnych salach z wentylacją mechaniczną, bawić się na placu zabaw oraz otaczającej obiekt zieleni, ale także rozwijać zainteresowania po lekcjach korzystając z sal zajęciowych, które mogą być łatwo przearanżowane dzięki zastosowaniu ścianek przesuwnych.
Co istotne, mniejsza skala pozwoliła także ograniczyć czas budowy do 10 miesięcy. Obiekt zrealizowany został z inicjatywy Stargardzkiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego i oddany do użytku w 2018 roku. Uczy się w nim 200 uczniów w klasach I-III oraz 125 dzieci w części przedszkolnej.

Pomimo niżu demograficznego, nowych budynków szkół w Polsce z pewnością będzie przybywać choćby ze względu na rozbudowę wielu osiedli w największych miastach w Polsce. Nie oznacza to, że równocześnie z miejskich krajobrazów znikną gmachy Tysiąclatek. Zamiast wyburzeń, z pewnością wiele z nich zostanie poddanych modernizacji. Bardzo dobrym i uniwersalnym przykładem przemyślanego działania jest termomodernizacja III Liceum Ogólnokształcącego w Tychach, choć remont ten zakończył się w 2013 roku, a sam gmach pochodzący z lat 60-tych nie jest jedną z anonimowych Tysiąclatek, tylko autorskim projektem architekta Zdzisława Łojewskiego. Inwestycja pokazuje jak można podnieść standard obiektu z poprzedniej epoki, zachowując jednocześnie jego charakter oraz uniknąć powstania kolejnego termomodernizacyjnego potworka o pokaleczonej fasadzie, który, bądź co bądź, przez 3 lata edukacji kształtowałby poczucie estetyki młodzieży. W tym przypadku Pracownia RS+ miała odrobinę uproszczone zadanie, gdyż oryginalna forma budynku była bardzo mocno osadzona w modernistycznym stylu i nie tak uproszczona jak obiekty realizowane w późniejszych dekadach PRL. Budynek oryginalnie nie był też pokryty cegłą jak inne budynki na Śląsku, więc jego ocieplenie nie wyrządziło mu estetycznej krzywdy. Udało się też zachować wszystkie otwory okienne i ich pierwotny podział. Ostatecznie, jasna tonacja bryły została podkreślona kolorystycznymi akcentami, w szczególności wewnętrznymi obramowaniami otworów okiennych oraz klatek schodowych i ciągów komunikacyjnych. Wisienką na torcie jest zachowana we wnętrzu oryginalna mozaika autorstwa Franciszka Wyleżucha. Sam projekt został nagrodzony w plebiscycie Superjednostka organizowanym prze Stowarzyszenie Moje Miasto.