Prezes Urzędu Zamówień Publicznych (UZP) raz w roku publikuje „Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych z funkcjonowania systemu zamówień publicznych” [1] – ostatnie dotyczy 2023 roku. Jednym z istotnych tematów w nim zawartych jest informacja na temat kontroli prowadzonych przez Prezesa UZP i stwierdzonych w ich wyniku najczęstszych naruszeń Prawa zamówień publicznych.

W 2023 r. Prezes Urzędu zakończył łącznie 259 kontroli zamówień publicznych, w tym 181 kontroli doraźnych i 78 kontroli uprzednich obligatoryjnych. Obejmowały one zarówno dostawy, usługi, jak i roboty budowlane. Kontrole doraźne dotyczą, co do zasady, postępowań już zakończonych, w wyniku których zostały zawarte umowy. Mogą więc służyć jako przykład dla innych zamawiających, aby stwierdzonych w nich naruszeń nie popełniali, chociaż na kontrolowane postępowanie nie będą miały już wpływu.

W 24 kontrolach doraźnych stwierdzono naruszenia mające lub mogące mieć wpływ na wynik postępowania. Poniżej omówię te z nich, które dotyczyły ściśle robót budowlanych lub, nawet jeżeli ich nie dotyczyły, stanowią dobry materiał edukacyjny dla prowadzenia takich postępowań. Naruszenia te miały związek z przepisami zarówno uchylonej, jak i aktualnej ustawy Pzp. Ze względu na podobieństwo wielu przepisów obu ustaw, naruszenia są nadal aktualne.

Naruszenia w zakresie opisu przedmiotu zamówienia

PRZYKŁADY:

  • art. 16 pkt 1 w zw. z art. 99 ust. 1 Pzp – poprzez opisanie przedmiotu zamówienia w sposób nieuwzględniający wymagań i okoliczności dotyczących preferowanych przez zamawiającego cech dekoracji świątecznej w zakresie koloru (barwy światła), kształtu/formy, liczby elementów świetlnych i funkcjonalności, co miało wpływ na sporządzenie ofert;
  • art. 16 pkt 1 w zw. z art. 99 ust. 4-6 Pzp – polegające na opisaniu przedmiotu zamówienia – w wykazie materiałów (zał. nr 3 do projektu technicznego), przez wskazanie parametrów i nazwy konkretnego producenta rur, tj. firmy C. oraz okładziny betonowej, tj. firmy P., podczas gdy wskazaniu temu nie towarzyszyły wyrazy „lub równoważny” oraz kryteria stosowane w celu jej oceny, co doprowadziło do ograniczenia konkurencji w przedmiotowym postępowaniu;
  • art. 16 pkt 1 i 3 Pzp – poprzez zaniechanie przygotowania i przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji, równe traktowanie wykonawców oraz w sposób proporcjonalny, jak również – naruszenie art. 99 ust. 4 Pzp poprzez opisanie przedmiotu zamówienia w sposób mogący utrudniać uczciwą konkurencję;
  • art. 99 ust. 4 w zw. z art. 16 Pzp – poprzez wskazanie w opisie zamówienia znaków towarowych, przy braku uzasadnienia specyfiką przedmiotu zamówienia i braku niemożności opisania przedmiotu zamówienia za pomocą dostatecznie dokładnych określeń oraz z zaniechaniem użycia sformułowania „lub równoważny”.

Jak powinno być?

Powyższe naruszenia dotyczą fundamentalnych zasad związanych z opisem przedmiotu zamówienia. Sporządzając go, zamawiający ma obowiązek posługiwania się pojęciami jednoznacznymi, zrozumiałymi dla oferentów, kompletnymi i wyczerpującymi, które pozwolą wykonawcy poznać oczekiwania w kwestii przedmiotu zamówienia. Opis nie może pozostawiać żadnych wątpliwości lub możliwości dowolnej jego interpretacji. Powinien obejmować wszelkie aspekty i czynności, jakich wykonania oczekuje zamawiający od przyszłego wykonawcy, określone w taki sposób, aby umożliwić mu rzetelne oszacowanie kosztów realizacji tego zamówienia, a co za tym idzie złożenie prawidłowej, obejmującej wymagany zakres oferty.
Ustawa zakazuje w szczególności opisywania przedmiotu zamówienia w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję, tj. uprzywilejowywać lub deprecjonować któregokolwiek z wykonawców ubiegających się o zamówienie. Jednym z przykładów takich działań jest odnoszenie się w opisie do znaków towarowych, patentów czy nawet pochodzenia, źródła lub szczególnego procesu, charakteryzującego produkty lub usługi dostarczane przez konkretnego wykonawcę. W przypadku, gdy zamawiający z uzasadnionych przyczyn nie może odstąpić od wskazania znaków towarowych, patentów, pochodzenia itp. ze względu na brak obiektywnej możliwości sporządzenia opisu w sposób wystarczająco precyzyjny i zrozumiały, ustawodawca dopuszcza takie postępowanie, o ile wskazaniu każdorazowo towarzyszą wyrazy „lub równoważny”. Dodatkowo muszą być określone kryteria, które zamawiający będzie stosował w celu weryfikacji tej równoważności w trakcie badania zgodności oferty wykonawcy z wymaganiami dokumentów zamówienia.