1. Wprowadzenie
Uzyskanie celu realizowanego procesu inwestycyjnego uwarunkowane jest pełną (całkowitą) i zgodną realizacją działań:
Budowanie obejmuje m.in. projektowanie inwestycji, dostawę wyposażenia technologicznego (maszyn, urządzeń, instalacji), wykonanie robót budowlanych, montażowych (wraz z próbami montażowymi) i wykończeniowych.
Uruchomienie obejmuje przygotowanie eksploatacji i rozruch inwestycji.
Celowość i konieczność przeprowadzenia rozruchu inwestycji ustala po wykonaniu robót inwestor w porozumieniu z jednostką projektowania. W przypadku, gdy przeprowadzenie rozruchu jest uznane za zbędne, inwestycja zostaje odebrana i przekazana do eksploatacji po wykonaniu robót budowlano-montażowych i próbach montażowych. Powyższe dotyczy zwykle inwestycji wyposażonych w urządzenia pracujące pojedynczo bądź w nieskomplikowanych liniach produkcyjnych, jak również inwestycji wyposażonych w urządzenia i maszyny dostarczane w komplecie przez producentów.
Podstawowym celem przeprowadzenia rozruchu inwestycji jest doprowadzenie do osiągnięcia zamierzonych i określonych w dokumentacji projektowej efektów działalności inwestycyjnej. Oznacza to, że prawidłowe funkcjonowanie realizowanej inwestycji powinno być uzyskane w ramach rozruchu przed odbiorem końcowym inwestycji, a więc przed przyjęciem jej do eksploatacji.
2. Próby montażowe
Próby montażowe maszyn, urządzeń, instalacji i sieci – nie są rozruchem.
Stanowią one integralną część robót budowlano-montażowych ujmowaną w kalkulacjach na wykonanie tych robót. Zwykle obowiązek wykonania tych prób spoczywa na wykonawcach, którzy wykonują montaż maszyn, urządzeń, instalacji i sieci.
Celem głównym prób montażowych jest sprawdzenie jakości wykonanych robót budowlano-montażowych wraz z wyeliminowaniem ewentualnych usterek montażowych. Próby montażowe obejmują m.in.:
- w odniesieniu do maszyn i urządzeń - kontrolę poprawności montażu oraz próby na biegu luzem, a w niektórych przypadkach pod obciążeniem (np. pompy, wentylatory);
- w odniesieniu do aparatury, instalacji i sieci wod.-kan., c.o., gazu i innych mediów, zarówno dla potrzeb energetycznych, jak i sanitarnych - kontrolę czystości, próby szczelności, próby wytrzymałości oraz sprawdzenie działania (także wyregulowanie całości układów - w przypadkach, gdy nie podlegają one rozruchowi);
- w odniesieniu do urządzeń i sieci telekomunikacyjnych, telewizyjnych, multimedialnych i innych - sprawdzenie poprawności montażu oraz uruchomienie i wyregulowanie działania tych urządzeń i instalacji;
- w odniesieniu do urządzeń, instalacji i sieci elektrycznej, automatyki i pomiarów - kontrolę prawidłowości montażu, sprawdzenie rezystancji izolacji i uziemień, sprawdzenie i uregulowanie układów sterowania automatyki i sygnalizacji oraz próby pracy tych urządzeń, instalacji i sieci.
Przeprowadzenie prób montażowych powinno zostać odnotowane w dzienniku budowy, a wyniki pomiarów i prób ujęte w protokole. Protokół ten powinien być podpisany przez wykonawcę i inspektora nadzoru oraz, ewentualnie, przyszłego użytkownika. Pozytywny wynik prób montażowych kwalifikuje przedmiot tych prób do poddania rozruchowi lub jeśli nie podlega on rozruchowi, do przekazania go do eksploatacji.
3. Uruchomienie inwestycji
Na uruchomienie inwestycji składa się szereg działań. Działania te obejmują przygotowanie inwestycji oraz przygotowanie i przeprowadzenie rozruchu. Rozruch jest zwykle realizowany w etapach:
- rozruch mechaniczny,
- rozruch technologiczny.
3.1. Rozruch mechaniczny
Potrzebę przeprowadzenia rozruchu mechanicznego oraz zakres prac tego rozruchu określają założenia techniczno-ekonomiczne inwestycji lub program funkcjonalno-użytkowy. Zakres ten może być aktualizowany na etapie projektu technicznego, jak też w trakcie wykonywania prób montażowych.
Rozruch mechaniczny instalacji (obiektów) rozpoczyna się po wykonaniu instalacji (obiektu) i przeprowadzeniu z wynikiem pozytywnym prób montażowych. Jednocześnie ma na celu sprawdzenie przygotowania inwestycji (obiektu) do rozruchu technologicznego.
Rozruch mechaniczny jest zakończony, jeśli w ciągu nieprzerwanego ruchu poszczególnych węzłów instalacji (lub w przypadkach technologicznie uzasadnionych – całej instalacji) pod obciążeniem mediami zastępczymi, instalacja lub węzeł technologiczny wykazują poprawne działanie poszczególnych maszyn, urządzeń, zespołów.
Okres nieprzerwanego ruchu całej instalacji lub węzła technologicznego trwa zwykle 72 godziny, o ile nie ustanowiono inaczej w założeniach techniczno-ekonomicznych lub programie funkcjonalno-użytkowym.
3.2. Rozruch technologiczny
Wytyczne rozruchu technologicznego określają zadania, jakie powinny być realizowane w tej fazie rozruchu, organizację tych prac, ich przebieg i koszty. Wytyczne te mogą być sporządzone w ramach założeń techniczno-ekonomicznych (programu funkcjonalno-użytkowego) wówczas mają charakter wstępny - orientacyjny; jeżeli są sporządzane w ramach dokumentacji - są jednoznaczne i wiążące.
Rozruch technologiczny rozpoczyna się po zakończeniu - z wynikiem pozytywnym - rozruchu mechanicznego. Polega on na próbach poszczególnych węzłów i ciągów technologicznych w ich wzajemnym współdziałaniu oraz na próbach całej instalacji, przy użyciu mediów produkcyjnych, występujących w procesie technologicznym. Wynikiem rozruchu powinno być sprawdzenie procesu technologicznego i uzyskanie wskaźników określonych dla tego rozruchu w założeniach techniczno-ekonomicznych. W inwestycji lub projekcie rozruchu osiągnięcie tych wskaźników stanowi podstawę przekazania inwestycji do eksploatacji wstępnej, na warunkach określonych w projekcie inwestycji.
Koszty rozruchu technologicznego finansowane są na podstawie preliminarza, ze środków jednostki inwestującej.
Rozruch technologiczny prowadzony jest w oparciu o projekt rozruchu, uwzględniający ustalenia zawarte w założeniach techniczno-ekonomicznych i w projekcie technicznym.
Projekt rozruchu powinien w szczególności zawierać:
- zadania założone do osiągnięcia w wyniku rozruchu i warunki techniczne jego wykonania,
- harmonogram rozruchu,
- harmonogram zatrudnienia, z podaniem ilości pracowników i ich kwalifikacji,
- układ organizacyjny rozruchu i sterowania nim,
- zestawienie niezbędnych materiałów, surowców oraz środki energetyczne,
- preliminarz kosztów rozruchu,
- inne dane wynikające ze specyfikacji inwestycji.
Preliminarz kosztów rozruchu zarówno mechanicznego, jak i technologicznego, obejmuje m.in. następujące elementy składowe:
- płace bezpośrednie, tj. płace podstawowe i uzupełniające,
- koszty materiałów pomocniczych,
- koszty pracy sprzętu i aparatury pomiarowej,
- koszty ogólne i zysk,
- inne koszty bezpośrednie, np. ekspertyzy, doradztwo, zabezpieczenie obiektów, maszyn i urządzeń itp.
- koszty materiałów, środków energetycznych oraz olejów i smarów.
Po zakończeniu rozruchu technologicznego kierownik rozruchu sporządza:
- protokół z przeprowadzonego rozruchu, uwzględniając w nim m.in.:
- czasokres rozruchu,
- uzyskane wyniki,
- ujawnione usterki i wady technologiczne rozwiązań projektowych i wykonawstwa robót budowlano-montażowych, z wnioskami sposobu i terminu ich usunięcia,
- zalecenia i wskazania dla kierownictwa eksploatacji wstępnej,
- wniosek o przyjęcie obiektu (instalacji) do eksploatacji wstępnej,
- rozliczenie kosztów rozruchu.
Po zakończeniu rozruchu technologicznego z pozytywnymi wynikami, inwestor przekazuje obiekt (instalację) do eksploatacji wstępnej.