Wprowadzenie

FIDIC został utworzony w roku 1913 jako Międzynarodowa Federacja (Niezależnych) Inżynierów Konsultantów. Celem utworzenia tej federacji, było wspólne popieranie interesów zawodowych stowarzyszeń członkowskich niezależnych inżynierów konsultantów, oraz rozpowszechnianie informacji użytecznych dla członków stowarzyszeń tworzących federację. Obecnie, stowarzyszenia członkowskie FIDIC reprezentują ponad 60 krajów ze wszystkich kontynentów. Federacja reprezentuje większość niezależnych inżynierów konsultantów działających w świecie. FIDIC zajmuje się organizacją seminariów, konferencji i podejmuje działania dla utrzymania wysokiego poziomu etycznego i zawodowego swoich członków, wspierając rozwój zawodu inżynierskiego w krajach rozwijających się. FIDIC publikuje różne informacje dla inżynierów konsultantów, inwestorów i banków, znormalizowane formularze przetargowe, wzory dokumentów kontraktowych oraz wzór umowy między klientem a konsultantem. Wszystkie te dokumenty można nabyć w sekretariacie FIDIC w Szwajcarii (www.fidic.org). W Polsce tłumaczeniem i wydawaniem dokumentów FIDIC zajmuje się Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców (SIDiR).

Kontakty polskich inżynierów z FIDIC mają długą tradycję, bowiem już na kongresie założycielskim FIDIC brali udział dwaj polscy inżynierowie, chociaż nie reprezentowali jeszcze wówczas żadnej organizacji. Polska wstąpiła do FIDIC w roku 1914 i należała do roku 1939. Od roku 1990 do FIDIC należy polska organizacja niezależnych inżynierów konsultantów pod nazwą SIDiR (Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców) - www.sidir.pl. SIDiR zrzesza osoby fizyczne, oraz w charakterze członków wspierających prywatne firmy zajmujące się niezależnym doradztwem inżynierskim. Statut SIDiR nakłada na swoich członków wysokie wymagania etyczne, zgodne z zasadami FIDIC. Tylko jedna organizacja krajowa może należeć do FIDIC.

Ogólne zasady realizacji przedsięwzięć według procedur FIDIC

W realizacji przedsięwzięć opartych na procedurach FIDIC występują dwie strony: Zamawiający i Wykonawca. Natomiast dla zapewnienia przestrzegania procedur powołuje się Inżyniera (funkcja), który nie jest stroną i powinien działać bezstronnie, bez względu na status zatrudnienia, zgodnie z zawartym między stronami kontraktem. Inżynier oznacza osobę wyznaczoną do działania w danym kontrakcie. Inżynier może interpretować kontrakt tylko tak, jak jest on napisany. Wszelkie kontakty między stronami kontraktu powinny odbywać się wyłącznie za pośrednictwem Inżyniera. Wymagana jest współpraca i zespołowe działanie Zamawiającego, Wykonawcy i Inżyniera w ramach kontraktu. Kontrakt to zbiór dokumentów, na które składają się najczęściej specyfikacje, rysunki, przedmiar robót, oferta, list zatwierdzający, porozumienie kontraktowe oraz takie dokumenty jak ubezpieczenia, gwarancje, poręczenia itd. Powstały w ten sposób jednolite procedury realizacji inwestycji na całym świecie, stanowiące ułatwienie dla zaangażowanego w realizację inwestycji personelu. Istotą jest utrzymanie rozsądnej równowagi między wymaganiami i interesami zainteresowanych stron oraz sprawiedliwy podział ryzyka, zagrożeń i odpowiedzialności.

 

Doświadczenia uzyskane w toku realizacji wielu kontraktów wykazały, że dla przedsięwzięć wymagających przetargów międzynarodowych pożądane jest dokonanie prekwalifikacji. Procedura prekwalifikacji umożliwia Zamawiającemu i Inżynierowi wstępny wybór oferentów (ustalenie przedsiębiorstw), które w procesie prekwalifikacji zostały sprawdzone i uznane za mające odpowiednie środki i zdolność wykonania robót w odpowiedni planowany sposób. Celem prekwalifikacji jest sporządzenie listy wybranych przedsiębiorstw, przy zapewnieniu, że zostanie zachowana odpowiednia konkurencja, które następnie zostaną zaproszone do przetargu. Pozwala to wyeliminować już na tym etapie i uniknąć w przyszłości zbędnej pracy w ocenie ofert pochodzących od nieodpowiednich oferentów. Procedura prekwalifikacji odbywa się na standardowym kwestionariuszu, który zachowując jednolitą formę, pozwala na uzyskanie odpowiedzi szybciej i taniej, a jednocześnie ułatwia wzajemne porównanie złożonych w prekwalifikacji dokumentów.

 

Wyłonione w trybie prekwalifikacji przedsiębiorstwa (najczęściej nie więcej niż siedem) zostają następnie zaproszone do pobrania, wypełnienia i złożenia dokumentów przetargowych. FIDIC przez lata doświadczeń wypracował jednolite procedury przetargowe dla uzyskania i oceny ofert na wykonanie robót budowlano - inżynierskich, oraz przejrzyste zasady wyboru Wykonawcy. Istotnym na tym etapie dokumentem dla oferenta jest instrukcja dla oferentów i dane przetargowe, które w sposób wyczerpujący informują o zasadach uczestnictwa w przetargu. Ponieważ wszyscy oferenci otrzymują takie same dokumenty przetargowe i muszą zastosować się do takiej samej procedury przetargowej, podstawą wyboru jest najczęściej cena. Ostatecznie oferent, który wygra przetarg (Wykonawca) będzie związany dokumentacją przetargową, a ta dokumentacja po wyborze wykonawcy staje się automatycznie zawartym kontraktem, o czym Zamawiający powiadamia wykonawcę listem zatwierdzającym (akceptującym). Jednym ze składowych dokumentów przetargowych są warunki kontraktowe - część ogólna i część szczególna. Dokumenty te mają popularną nazwę "czerwona książka". Warunki kontraktowe to wynik wieloletnich doświadczeń najlepszych fachowców FIDIC i dlatego uznawane są za powszechne przy zawieraniu kontraktów międzynarodowych. Warunki te razem stanowią zbiór praw oraz obowiązków stron i wprowadzone zostały również do stosowania w kontraktach finansowanych lub współfinansowanych przez Bank Światowy oraz inne agendy ONZ. Część ogólna nie podlega żadnym modyfikacjom i jest załączana do dokumentacji przetargowej w wersji wydanej przez FIDIC. Dla oficjalnego użytku FIDIC uznaje jako autentyczny tekst, tylko angielską wersję tych warunków. Część szczególna powstaje jako dokument uściślający część ogólną dla konkretnego zamierzenia inwestycyjnego i zawiera klauzule dostosowywane każdorazowo do indywidualnego kontraktu. Dostosowaniem klauzul zajmuje się zwykle inżynier konsultant na zlecenie zamawiającego.
W ten sposób powstały na świecie jednolite i powszechnie znane zasady postępowania dla wybory wykonawcy w procesie przetargowym w oparciu o standardowe dokumenty. Powoduje to stosunkowo łatwy wybór wykonawcy i łatwość porozumienia pomiędzy fachowcami zaangażowanymi w proces inwestycji, bez względu na miejsce jej realizacji.

 

Istotną rolę w procedurach FIDIC spełnia Inżynier (funkcja), który może występować jako:

  • Inżynier (Kontraktu)
  • Inżynier Doradca
  • Inżynier Konsultant.

Inżynier najczęściej jest zatrudniany do:

  • udziału w pracach przygotowawczych inwestycji - analiza przedinwestycyjna,
  • przygotowania planów i specyfikacji dla przedsięwzięcia,
  • reprezentowania interesów Zamawiającego podczas przetargu, udział w wyborze Wykonawcy, oraz sprawdzania i nadzorowania realizacji przedsięwzięcia tzw. Inżynier (Kontraktu),
  • konsultacji i pomocy w szczególnych aspektach przedsięwzięcia, w których własny personel zamawiającego nie ma dostatecznych umiejętności czy doświadczenia,
  • planowania, zarządzania budową, analiz wykonalności i pomocy w uzyskaniu finansowania,
  • realizacji "pod klucz" jako doradca Zamawiającego, lub doradca Wykonawcy.

Podsumowanie

Procedury FIDIC powstały w wyniku wielu lat doświadczeń oraz systematycznie wprowadzanych zmian, uściśleń i poprawek. To pozwoliło na stworzenie procedur, w których zamawiający oczekuje od wykonawcy "porządnie" wykonanego przedsięwzięcia, w założonym czasie i koszcie. Wykonawca oczekuje natomiast odpowiednich warunków do wykonania robót, uczciwego i zrównoważonego zastosowania kontraktu i szybkiej zapłaty tego, co ma prawo otrzymać. Zakłada się, że wykonawca nie będzie uwzględniał w proponowanej cenie kontraktowej warunków, które mogą wystąpić, ale nie muszą, na które wykonawca nie ma wpływu, lub które mogą być pokryte ubezpieczeniem za rozsądną składkę. To pozwala nie uwzględniać sum rezerwowych na niemożliwe do przewidzenia niebezpieczeństwa. Tak więc, wszystkie strony muszą zachowywać się odpowiedzialnie i rozsądnie, bo to gwarantuje sukces.