Projekt nowej dyrektywy o zamówieniach publicznych. Modernizacja i uproszczenie zamówień publicznych

W dniu 20 grudnia 2011 r. Komisja Europejska opublikowała zapowiadane od jakiegoś czasu trzy wnioski (projekty) legislacyjne, których celem jest modernizacja unijnych regulacji w zakresie zamówień publicznych. Na pakiet legislacyjny składają się następujące dokumenty:

Cały pakiet legislacyjny miałby zgodnie z planami wnioskodawców zostać przyjęty do końca 2012 roku. Dyrektywy powinny następnie zostać wdrożone przez państwa członkowskie w ciągu półtora roku od ich wejścia w życie, czyli (jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem) do końca czerwca 2014 r.
Od początku 2012 r. ruszyły więc intensywne prace nad dyrektywami prowadzone równolegle w Parlamencie Europejskim i Radzie Unii Europejskiej (tu pracami kieruje Prezydencja duńska, a potem przejmą prace Cypryjczycy).

Projektowana modernizacja regulacji w zakresie zamówień publicznych służyć ma następującym celom:

Projekt nowej dyrektywy klasycznej przewiduje dużo zmian w stosunku do obecnych regulacji – omówienie ich wszystkich nie jest w tym miejscu możliwe – skoncentrujmy się więc na wybranych najważniejszych zagadnieniach.

Zgodnie z uzasadnieniem do ww. projektów, realizacji ww. celów służyć ma m.in. nowe podejście do instrumentów zawartych w dyrektywach zamówieniowych, czyli tzw. podejście oparte na pakiecie narzędzi. Zakłada ono najprościej mówiąc, że dyrektywy wprowadzać będą szereg nowych narzędzi dostępnych zamawiającym, prowadzących zarówno do uproszczenia i uelastycznienia procesu udzielania zamówienia, jak również umożliwiających uwzględnienie w szerszym zakresie celów innych polityk (społecznej, ekologicznej itp.). Państwa członkowskie będą zobowiązane do ich wdrożenia; natomiast instytucje zamawiające będą decydowały czy z nich skorzystać, czy też nie. Jest to zmiana w stosunku do obecnego stanu prawnego, gdzie państwa członkowskie mają znacznie większą swobodę w decydowaniu czy przyjąć jakieś rozwiązanie, czy też nie, i w jakim zakresie.

Zakres

Nowa dyrektywa dotyczyć będzie, tak jak obecnie, zamówień udzielanych na dostawy, roboty budowlane oraz usługi udzielane przez organy państwowe, organy regionalne i lokalne oraz tzw. osoby prawa publicznego, czyli podmioty mające osobowość prawną, utworzone w celu wykonywania działalności o charakterze użyteczności publicznej, kontrolowane lub finansowane przez organy publiczne. Uproszczeniu ulegną progi obowiązywania nowych przepisów – będą one wynosić:

Projekt dyrektywy znosi obecny podział na tzw. usługi priorytetowe oraz niepriorytetowe, których zamawianie różni się obecnie wymogami w zakresie obowiązków zamawiających w trakcie udzielania zamówień publicznych (usługi niepriorytowe objęte są znacznie łagodniejszymi przepisami). W konsekwencji, wszystkie usługi będą zamawiane na tych samych zasadach – wyjątek uczyniono wszakże dla kilku kategorii usług tzw. socjalnych, które nie dość, że będą objęte wyższym progiem (500.000 euro), to jeszcze będą podlegać łagodniejszemu reżimowi (konieczna będzie publikacja ogłoszenia o danym zamówieniu, ale dyrektywa nie określa szczegółowej procedury udzielania takiego zamówienia, wymagając jedynie, aby była zgodna z wymogami dotyczącymi zasady przejrzystości i równego traktowania). Do usług tych należą usługi ochrony zdrowia, edukacyjne, religijne oraz (dopisane już w trakcie prac nad dyrektywą) usługi gastronomiczne i hotelarskie.

Procedury

Projekt dyrektywy wprowadza zmiany w zakresie procedur udzielania zamówień publicznych: obok stosowanej już teraz procedury otwartej, ograniczonej, dialogu konkurencyjnego oraz procedury negocjacyjnej bez publikacji ogłoszenia dojdzie jeszcze:

Zasadą pozostanie korzystanie z procedury otwartej i ograniczonej. Poszerzeniu ulega wszakże katalog okoliczności, w których można uciec się do procedury dialogu konkurencyjnego oraz procedury konkurencyjnej z negocjacjami (m.in. gdy przedmiotem zamówienia są innowacyjne rozwiązania, z uwagi na specyfikę przedmiotu umowy konieczne jest wcześniejsze przeprowadzenie negocjacji z oferentami, czy też potrzeby zamawiającego nie mogą być zaspokojone przez dostępne na rynku produkty bez ich wcześniejszej adaptacji). Zupełnie wyjątkowo, w ściśle limitowanych przypadkach będzie można także odstąpić od publikacji ogłoszenia o zamówieniu (niezwykle pilna potrzeba realizacji zamówienia, której nie można było wcześniej przewidzieć, brak konkurencji – tylko jeden wykonawca zdolny do realizacji zamówienia z uwagi na przyczyny techniczne itd.).

Zasadą stanie się przesyłanie ogłoszeń do publikacji w Dzienniku Urzędowym UE w formie elektronicznej. W związku z tym dalszemu skróceniu ulegną terminy w procedurach. W procedurze otwartej np. termin składania ofert będzie wynosił zasadniczo nie mniej niż 35 dni licząc od daty wysłania ogłoszenia do publikacji, z możliwością jego skrócenia do 15 dni jeżeli zamawiający opublikował wcześniej zbiorcze ogłoszenie o planowanych zamówieniach. Generalnie wszystkie terminy będą krótsze niż obecnie.

Jeśli chodzi o wykorzystanie formy elektronicznej w zamówieniach publicznych projekt przewiduje, że już po 2 latach od upływu terminu na wdrożenie dyrektywy, czyli najwcześniej od połowy 2016 r. zamówienia publiczne miałyby się odbywać wyłącznie w formie elektronicznej (w tym również składanie ofert).

Projekt przewiduje ponadto łagodniejszy reżim dla zamawiających administracji niższego szczebla. Np. podmioty samorządowe (regionalne, lokalne) mogłyby w przypadku, gdy korzystają z procedury ograniczonej czy też konkurencyjnej z negocjacjami, nie publikować każdorazowo ogłoszenia o danym zamówieniu, zastępując je jednym zbiorczym ogłoszeniem o planowanych w danym okresie zamówieniach.

Wykonawcy

Stosunkowo dużo nowości zaproponowano w zakresie przepisów dotyczących podmiotów ubiegających się o zamówienie publiczne (wykonawców). Ich wspólną cechą jest usunięcie barier prawnych, administracyjnych czy też finansowych dla przedsiębiorców, celem zwiększenia ich udziału w przetargach (dot. zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw). Przykładowo – projekt przewiduje, że zamawiający musiałby tłumaczyć się dlaczego nie podzielił danego zamówienia wartego co najmniej 500.000 euro na mniejsze części, umożliwiając w ten sposób udział MSP. Ograniczeniu miałaby podlegać wysokość minimalnego obrotu, jakim musi wykazać się wykonawca. Oferenci czy też kandydaci startujący w postępowaniu o zamówienie publiczne nie musieliby składać wraz z ofertą, czy też wnioskiem, dokumentów na potwierdzenie spełnienia warunków udziału w postępowaniu w zakresie ich wiarygodności, sytuacji ekonomicznej i finansowej oraz doświadczenia i zdolności technicznej. Zamiast tego składaliby jedynie swoje oświadczenie, że spełniają te warunki. Dokumenty z kolei potwierdzające spełnianie tych warunków mogłyby być następnie żądane jedynie od firmy, której oferta została oceniona jako najlepsza. Ponadto, zamawiający nie mógłby żądać dokumentów od firm, które złożyły mu już takie dokumenty w ciągu ostatnich 4 lat w innym postępowaniu (prowadzonym przez niego) i dokumenty te pozostają w dalszym ciągu aktualne. Projekt przewiduje również obowiązek wydawania przez organy państwowe, na żądanie wykonawców mających siedzibę w danym państwie, tzw. Europejskich Paszportów Zamówień, które potwierdzałyby, że dany wykonawca spełnia określone warunki udziału w postępowaniu. Paszporty miałyby być ważne przez okres 6 miesięcy – przedsiębiorca startując w przetargach mógłby zamiast dokumentów przedłożyć paszport, o ile potwierdzałby on spełnianie tych warunków.

Inne zmiany

Projekt wprowadza istotne zmiany powodujące znaczne zwiększenie obowiązków po stronie administracji państw członkowskich, takie jak obowiązek wydawania ww. Paszportów Zamówień Publicznych, czy też powołania niezależnego organu nadzoru o szerokich kompetencjach kontrolnych, ale również odpowiedzialnego za działalność doradczą, szkoleniową i za sprawozdawczość. Ta ostatnia propozycja budzi jednak ogromne wątpliwości państw członkowskich z uwagi przede wszystkim na koszty powołania i funkcjonowania tej instytucji i raczej wątpliwe, aby przepis ten się utrzymał w trakcie uzgodnień bez daleko idących zmian.