Wyzwania związane z nadmierną eksploatacją surowców, kosztami utylizacji i negatywnym wpływem na środowisko naturalne wymagają nowego, bardziej odpowiedzialnego podejścia.
W budownictwie oznacza to m.in. zmianę myślenia o odpadach: nie powinno się ich traktować jako kolejny kłopot, lecz materiał o ogromnym potencjale. Otwiera to drogę do tworzenia rozwiązań systemowych, dzięki którym możliwa będzie selektywna rozbiórka, odzysk wartościowych komponentów oraz ich ponowne włączenie do procesu budowlanego. Tradycyjne podejście, zgodnie z którym odpady traktowano jako problem do rozwiązania dopiero po zakończeniu prac, musi zostać zastąpione aktywnym planowaniem cyrkularnego obiegu surowców już na etapie projektowania i realizacji inwestycji.

Przepisy związane z odpadami

Rok 2025 przyniósł w Polsce istotne zmiany legislacyjne, które bezpośrednio dotyczą przedsiębiorstw budowlanych. Od 1 stycznia obowiązuje selektywna zbiórka odpadów budowlanych i rozbiórkowych i nakaz ich podziału na co najmniej sześć frakcji: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips oraz odpady mineralne, m.in. beton, cegła, ceramika. Nowe przepisy wprowadzono po to, by zwiększyć poziom recyklingu i ograniczyć składowanie odpadów, a niestosowanie się do nich wiąże się z ryzykiem kar finansowych – nawet do miliona złotych.

Zarówno praktycy, jak i przedstawiciele środowisk naukowych [2] wskazywali, że kluczowym wyzwaniem w realizacji GOZ w budownictwie są kwestie organizacyjne i prawno-techniczne. W analizach stanu realizacji selektywnej zbiórki odpadów na placach budowy wskazywane były różne aspekty, w tym m.in. właśnie skomplikowany system prawny i niejasny podział odpowiedzialności między inwestorem a wykonawcą. Stąd też niedługo po przedstawieniu nowej ustawy o odpadach wprowadzono jej nowelizację [4], w której złagodzono część wymagań. Najistotniejszą zmianą jest zniesienie obowiązku selektywnej zbiórki bezpośrednio w miejscu wytworzenia odpadów. Choć w pierwotnych przepisach przewidywano obowiązek segregacji u źródła, zgodnie z nowelizacją możliwe jest zlecenie segregacji podmiotowi zewnętrznemu – np. przedsiębiorstwu odbierającemu odpady. To daje wykonawcom większą elastyczność organizacyjną.

W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca budowlany może przekazać nieposegregowane odpady specjalistycznej firmie, która przejmie obowiązek ich podziału na wymagane frakcje. Odpowiedzialność ponoszą solidarnie obie strony. W uzasadnieniu nowelizacji podkreślono także konieczność przestrzegania tzw. hierarchii postępowania z odpadami – najpierw należy unikać ich powstawania, a dopiero potem podejmować działania związane z selekcją, recyklingiem i odzyskiem [5].

Klasyfikacja i ewidencja odpadów

Wraz z rozwojem cyfryzacji jednym z narzędzi profesjonalnego zarządzania odpadami stała się baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, czyli BDO. To krajowy system teleinformatyczny, dzięki któremu możliwe jest m.in. ewidencjonowanie, monitorowanie i raportowanie przepływu odpadów – zarówno przez przedsiębiorstwa wykonawcze, jak i podmioty przetwarzające odpady.