część II^[1]

I. Rzeczpospolita Polska

Indeksację cen robót budowlanych prowadzi Główny Urząd Statystyczny i jej wyniki publikuje w internecie - www.stat.gov.pl
Indeksacja jest prowadzona dla:

Indeksy te (zgodnie z dokumentem opublikowanym przez Ministerstwo Infrastruktury pt. Zarządzanie Kosztami Przedsięwzięcia z lipca 2007 r.) mają służyć do szacowania przyszłych kosztów budowy.

II. Stany Zjednoczone Ameryki Płn.

Obiekty budowlane i pozycje robót budowlanych^[2] zostały sklasyfikowane zgodnie z narodowym systemem klasyfikacji produkcji w dokumencie pt. „Uniformat II”, który ustala jednolitą klasyfikację rodzajów budownictwa, obiektów, elementów budowlanych i pozycji robót budowlanych. Natomiast w dokumencie „Master format” zostały przedstawione obowiązujące specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót powtarzalnych. Oba te dokumenty zostały zatwierdzone do stosowania przez Departament Handlu. Autorem „Uniformatu II” i „Master formatu” jest Narodowy Instytut ds. Technologii i Standaryzacji, który je okresowo aktualizuje. Oba są dostępne nieodpłatnie w internecie.

Dane do opracowania indeksów cen są zbierane przez Biuro Statystyki Pracy przy Departamencie Pracy od przedsiębiorstw budowlanych wg jednolicie zdefiniowanych pozycji robót budowlanych w „Uniformat II” i „Master format” dla poszczególnych rodzajów obiektów.

Indeks cen robót budowlanych dla zagregowanych rodzajów budownictwa jest obliczany metodą Laspeyres’a^[3] i publikowany co miesiąc na łamach miesięcznika „Nowy indeks cen produkcji dla robót budowlanych, budowy kopalń, i przemysłu leśnego oraz wypożyczania i dzierżawy sprzętu i maszyn” (NAICS 532412) wydawany przez Departament Pracy, Biuro Statystyki Pracy. Indeksy cen obiektów niemieszkalnych zawiera Tabela nr 5, a budynków mieszkalnych Tabela nr 9, których ze względu na objętość nie przytaczam.

III. Wielka Brytania

Wielka Brytania jest pionierem w dziedzinie rozwijania ekonomiki budownictwa lądowego i wodnego oraz zasad szacowania kosztów budownictwa. W roku 1818 powstało Stowarzyszenie Budownictwa Lądowego i Wodnego ICE^[4]. ICE opracowała szereg regulacji, które stały się podstawą stosunków rynkowych pomiędzy inwestorami publicznymi właścicielami kapitału i firmami budowlanymi. Podstawowym dokumentem powszechnie stosowanym w krajach europejskich w przetargach i umowach są Standardowe Metody Pomiarów w Budownictwie znane pod skrótem CESMM3.

Drugą instytucją jest założone w roku 1986 Królewskie Stowarzyszenie Dyplomowanych Rzeczoznawców RICS^[5] gromadzące rzeczoznawców o specjalności: szacowanie ilości robót, szacowanie kosztów, zarządzanie itd., którego standardy i procedury są stosowane na całym świecie.

Organem rządu wprowadzającym nowe procedury i regulacje rynkowe dla inwestycji publicznych jest Rządowe Biuro ds. Handlu (Office of Government Commerce – OGC) przy Kanclerzu Skarbu.

Zbieraniem danych rynkowych i opracowaniem indeksów zajmuje się Urząd Statystyczny Zjednoczonego Królestwa (UK National Statistics), który publikuje następujące indeksy cen i kosztów:

1. indeks cen i kosztów budownictwa,
2. indeks cen wyrobów przemysłowych,
3. indeks cen usług,
4. miesięczny przelicznik inflacyjny cen robót budowlanych ogólnych i specjalistycznych,
5. roczny indeks cen domów,
6. indeks cen drewna iglastego i drewna twardego,
7. miesięczny indeks cen za bieżące księgowanie standardowych pozycji kosztów budowy.

Indeksy miesięczne cen i kosztów są obliczane metodą Laspeyres’a. Wymienione indeksy nie obejmują cen obowiązujących w Walii, Szkocji i Północnej Irlandii (w tych krajach publikowane są lokalne indeksy cen).

IV. Republika Federalna Niemiec

Zamówienia publiczne na roboty budowlane są regulowane przez Procedury umowy budowlanej VOB Część A (opisane w normie DIN 1960), ogólne warunki zawierania umów VOB Część B (opisane w normie DIN 1961) oraz Ogólne specyfikacje techniczne kontraktów budowlanych (Allgemeinen Technischen Vertragsbedingungen für Bauleistungen (ATV). Powyższe dokumenty ustalają standardy pozycji kosztorysowych robót budowlanych w przetargach publicznych i stanowią podstawę danych o cenach i kosztach.

Republika Federalna Niemiec posiada dwa systemy indeksacji cen budownictwa: urzędowy (opracowywany i publikowany przez Federalny Urząd Statystyczny) oraz indeksy ogólne i krajów związkowych (publikowane przez prywatne firmy konsultingowe).

Niemiecki urzędowy Indeks cen budowlanych publikowany przez Federalny Urząd Statystyczny zawiera indeksy cen obliczone dla następujących typów budownictwa:

• tradycyjne nowe budownictwo (budynki mieszkalne, budynki biurowe i przemysłowe),
• budowa nowych budynków jednorodzinnych z prefabrykatów,
• nowe konstrukcje w inżynierii lądowej (ulice, mosty, kanalizacja),
• utrzymanie obiektów mieszkalnych.

W celu uzyskania informacji o cenach prac budowlanych zbierane są kwartalnie ceny pozycji robót budowlanych. Badania prowadzone są w ok. 5000 reprezentatywnych firmach budowlanych. Dostarczają one do krajowych urzędów statystycznych miesięczne informacje o cenach dla 204 wybranych pozycji robót budowlanych. Są to ceny rynkowe bez podatków. Na podstawie danych dotyczących cen dla prac budowlanych przekazywanych przez firmy budowlane, urzędy statystyczne obliczają indeksy zmiany cen metodą Laspeyres’a. Te indeksy są następnie przekazywane do Federalnego Urzędu Statystycznego, który oblicza indeks dla Federacji jako całości. Do każdej pozycji robót są przypisane numery indeksu. Numery indeksu stanowią podstawę do obliczania (zgodnie z przyjętymi wagami) indeksu cen dla poszczególnych rodzajów robót i obiektów budowlanych.
Wskaźniki kwartalne obliczane są metodą Laspeyres’a. Natomiast system wag stosowany do obliczania wskaźników cen robót i całych projektów jest zmieniany co pięć lat. Wskaźniki cen robót budowlanych są publikowane w pięć - sześć tygodni po zakończeniu okresu zbierania danych.

V. Francja

Opracowaniem i publikacją oficjalnych indeksów zajmuje się dział budownictwa Ministerstwa Ekologii, Trwałego Rozwoju i Zagospodarowania Przestrzennego. Na stronie internetowej Ministerstwa są udostępniane bezpłatnie następujące indeksy cen:

• Indeks BT – kosztów robót budowlanych budynków opracowywany w porozumieniu z Francuską Federacją Budowlaną, obejmujący zagregowane 53 pozycje kosztorysowe budowy budynków,
• Indeks TB – kosztów robót publicznych opracowywany w porozumieniu z Francuską Federacją Budowlaną, obejmujący 14 zagregowanych pozycji kosztorysowych robót publicznych,
• Indeksy pozostałych kosztów robót i wynagrodzeń za prace techniczne.

Indeksy BT i TB oparte są na procentowych strukturach skladników kosztów w podziale na składniki: wynagrodzenie, materiały, sprzęt, transport, energia i inne koszty. Miesięczne indeksy zmiany kosztów każdej pozycji kosztorysowej robót są obliczane metodą Laspeyres’a na podstawie cen rynkowych wyżej wymienionych składników struktury kosztów. Indeksacja jest prowadzona metodą zbierania danych od wybranych przedsiębiorstw od roku 1975, stąd wskaźniki indeksów składają się z liczb trzycyfrowych z liczbą dziesiętną po przecinku.

VI. Federacja Rosyjska

Na stronie internetowej Komitetu ds. Budownictwa i Gospodarki Mieszkaniowej Federacji Rosyjskiej (GOSSTROJ) zamieszczone są informacje o ustawach z 1990 roku w sprawie transformacji ustrojowej w budownictwie. Przyjęto w nich podane niżej założenia transformacji rynkowej w budownictwie:

1. Polityka kształtowania cen i szacunkowej wyceny obiektów budowlanych opiera się na: swobodzie zawierania umów, opieraniu szacunku kosztów na indeksacji cen materiałów i robót prowadzonej dla rynków regionalnych i lokalnych przez instytucje państwa od roku 1990 poczynając, wprowadzeniu obowiązku szacowania kosztów dla każdego cyklu przygotowania inwestycji, prowadzeniu jednolitych metod kalkulacji kosztów.
2. Projekt budowlany może być zatwierdzony po stwierdzeniu, że koszty jego wykonania oparte są na cenach rynkowych.
3. Ceny w Federacji Rosyjskiej wynikają z popytu i podaży; należy rozszerzać zakres wolnego rynku, ażeby uzyskać rzeczywisty obraz produkcji i wyeliminować zakłócenia przy wycenie produktu narodowego.
4. Podstawą zawarcia umowy na budowę ze środków publicznych jest przetarg.
5. Formularz ofertowy wyceny wynagrodzenia oferenci sporządzają w cenach bieżących.
6. W celu zapewnienia skutecznego funkcjonowania systemu certyfikacji i indeksacji cen tworzy się: „Ogólno-rosyjski system certyfikacji i badania cen” (RTSTSS) oraz regionalne + moskiewskie i petersburskie ośrodki certyfikacji i indeksacji cen (petersburskie i moskiewskie kierowane przez RTSTSS).

W roku 2004 dokonano oceny jak ten system funkcjonuje i stwierdzono, że pierwszy etap wskazania rynkowego systemu cen został wykonany tylko częściowo i polecono powszechne stosowanie rynkowego systemu szacowania kosztów, oraz zakazano stosowania norm kalkulacyjnych opracowanych przez organizacje komercyjne, które były wykorzystywane do wymuszania dotacji po wprowadzeniu do planu inwestycji o zaniżonych kosztach.
Jednocześnie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wydało polecenie następującej treści:

*

W związku z globalizacją gospodarki, z inicjatywy amerykańskiego biznesu powołano Międzynarodową Radę Kosztów Robót Budowlanych (International Cost Engineering Council - ICEC^[6]) dla badania cen w budownictwie i konkurencyjności inwestowania w poszczególnych krajach. Należy zatem oczekiwać dalszych procesów unifikacyjnych w dziedzinie klasyfikacji pozycji kosztorysowych robót, ogólnych specyfikacji technicznych i tworzenia oraz udostępniania baz danych dla zapewnienia porównywalności danych o cenach i kosztach.

^[1] Pierwsza część artykułu została zamieszczona w BzG 1/2012.

^[2] Przez pozycję robót budowlanych należy rozumieć pozycję kosztorysu ofertowego, jaki przedkłada oferent w przetargu publicznym.

^[3] Agregatowy indeks cen Laspeyres’a – na podstawie danych o ilości towarów spożytych w okresie podstawowym obliczamy, ile zapłacilibyśmy kupując je po cenach z okresu podstawowego i po cenach z okresu badanego. Porównanie tych dwóch wielkości daje odpowiedź na pytanie o ile wzrósł lub obniżył się poziom cen.

^[4] Institution of Civil Engineers

^[5] Royal Institution of Chartered Surveyors

^[6] Worldwide Confederation of Cost Engineering, Quantity Surveying and Project Management Societies