Wycena robót budowlanych w zamówieniach publicznych – przykład Hiszpanii

Udzielanie zamówień publicznych na roboty budowlane w Hiszpanii jest obecnie regulowane ustawą o zamówieniach publicznych z 8 listopada 2017 r., która wdraża unijne dyrektywy 2014/23 (koncesje) i 2014/24 (zamówienia w sektorze publicznym) (Ley 9/2017, de 8 de noviembre, de Contratos del Sector Público, por la que se transponen al ordenamiento jurídico español las Directivas del Parlamento Europeo y del Consejo 2014/23/UE y 2014/24/UE, de 26 de febrero de 2014). Dalsze szczegóły proceduralne są regulowane w przepisach wykonawczych - dekretach królewskich. W szczególności, należy zwrócić uwagę na dekret nr 1098 z 2001 r. aprobujący Rozporządzenie generalne dotyczące ustawy o zamówieniach publicznych (Real Decreto 1098/2001, de 12 de octubre, por el que se aprueba el Reglamento general de la Ley de Contratos de las Administraciones Públicas).

Jedną z charakterystycznych dla hiszpańskich zamówień publicznych koncepcji jest tzw. budżet bazowy (podstawowy) danego zamówienia (hiszp. presupuesto base). Ustawa o zamówieniach publicznych definiuje to pojęcie jako maksymalną wartość wydatków, do jakich w stosunku do danego zamówienia może się zobowiązać administracja publiczna (zamawiający), wliczając w to należny w danym przypadku VAT. Określenie budżetu bazowego jest obligatoryjne w przypadku wszystkich zamówień publicznych, z wyjątkiem zamówień małej wartości, tzw. contratos menores (definiowanych jako zamówienia o wartości szacunkowej mniejszej niż 15.000 euro w przypadku dostaw i usług oraz 40.000 euro w przypadku robót budowlanych). Zgodnie z ustawą, zamawiający ma obowiązek wskazać, w sposób szczegółowy, w dokumentacji przetargowej, wszelkie koszty bezpośrednie oraz pośrednie, a także ewentualnie inne koszty wzięte przez niego pod uwagę przy obliczaniu budżetu podstawowego. W sytuacji, gdy cena danego zamówienia obejmuje koszty związane z wynagrodzeniami osób uczestniczących w wykonaniu danego zamówienia, w budżecie podstawowym należy wyszczególnić rodzaje oraz profesjonalne kategorie kosztów płacowych.
 

Dokumentacja przetargowa w Hiszpanii składa się zasadniczo z dwóch części: generalnych klauzul administracyjnych (cláusulas administrativas generales) i klauzul specjalnych (cláusulas administrativas particulares). Zamawiający ma obowiązek wskazać budżet bazowy zamówienia w klauzulach specjalnych. Wysokość budżetu bazowego podana w dokumentacji przetargowej, poza informacją dla potencjalnych oferentów, przydatną w przygotowaniu ofert, odgrywa także rolę wartości referencyjnej na potrzeby obliczenia wymaganego wadium ofertowego czy też oceny czy dana oferta zawiera rażąco niską cenę.
Przykładowo, oferty z cenami niższymi o określony procent od budżetu zamówienia (tańsze o więcej niż 25% od tej wartości, gdy w przetargu jest tylko jedna oferta oraz tańsze o więcej niż 20%, gdy są dwie oferty) są uważane za rażąco niskie i podlegają obowiązkowemu wyjaśnianiu przed ich ewentualnym odrzuceniem przez zamawiającego. W przypadku, kiedy oferty złożyło więcej niż dwóch oferentów, wartością odniesienia dla oceny realności zaproponowanych cen jest średnia arytmetyczna cen zawartych w złożonych ofertach.
 

Budżet bazowy należy odróżnić od tzw. wartości szacunkowej zamówienia. Ta ostatnia jest szacowana bez uwzględnienia VAT, za to powinna obejmować wszelkie opcje stosowane przez zamawiającego, ewentualne przedłużenia umowy i jej potencjalne modyfikacje, które z kolei nie są uwzględniane w budżecie bazowym. Wartość szacunkowa odgrywa inną rolę niż budżet bazowy – jej stosowanie jest związane ściśle z wdrożeniem unijnych przepisów o zamówieniach publicznych – zamawiający musi ją obliczyć, aby wiedzieć czy musi np. opublikować ogłoszenie o zamówieniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej oraz jakie przepisy proceduralne musi zastosować. Z punktu widzenia oferentów istotna jest wyłącznie wartość budżetu bazowego – w oparciu o tę wartość przygotowują swoje oferty. Przykładowo, oferty z cenami przekraczającymi budżet podstawowy są bezwzględnie odrzucane. Jeśli chodzi o szacowanie wartości zamówień publicznych, w szczególności robót budowlanych, przepisy hiszpańskie oparte są ściśle na unijnych regulacjach i w związku z tym nie wydaje się konieczne dalsze ich przybliżanie.
 

Zajmijmy się zatem tematyką przygotowywania budżetu bazowego.
W Hiszpanii przepisy wyróżniają łącznie cztery rodzaje cen stosowanych w zamówieniach publicznych, w praktyce jednak najczęściej stosowane są dwa rodzaje: cena kosztorysowa oraz cena ryczałtowa. Zgodnie z ustawą (art. 101), w momencie przygotowywania budżetu bazowego zamawiający powinni zapewnić, że odpowiada on warunkom (cenom) rynkowym. Powinien on być przygotowany w rozbiciu na koszty bezpośrednie, pośrednie oraz inne ewentualne wydatki, a tak uszczegółowiona informacja powinna być zawarta w dokumentacji przetargowej. W odniesieniu do zamówień, gdzie, tak jak w robotach budowlanych, wynagrodzenia osób zatrudnionych na potrzeby realizacji zamówienia stanowią (istotną) część ceny ofertowej, budżet bazowy powinien wskazywać koszty osobowe, w rozbiciu na rodzaje i kategorie profesjonalne, oszacowane w oparciu o właściwe umowy (układy) zbiorowe stanowiące w danym przypadku właściwy punkt odniesienia.
 

W praktyce, budżet bazowy, w przypadku zamówienia, gdzie mamy do czynienia z wynagrodzeniem kosztorysowym, przygotowuje się w trzech etapach:

W przypadku kosztorysu (PEM) uwzględnia się wszystkie bezpośrednie i pośrednie koszty związane z wykonaniem zamówienia, bez podatku od wartości dodanej (VAT) – tę ostatnią kwotę dolicza się na późniejszym etapie.
 

Koszty bezpośrednie zgodnie z ustawą obejmują:

Koszty pośrednie to z kolei:

Zamawiający powinni udzielić (przynajmniej w teorii), w zależności od okoliczności, bardziej szczegółowych instrukcji oferentom, przydatnych do obliczenia przez tych ostatnich cen jednostkowych w ich ofertach.
 

Wartość otrzymana w wyniku zsumowania kosztów jednostkowych jest następnie powiększana o dodanie następujących elementów:

Jeśli chodzi o wysokość kosztów określonych w pkt a) jej określenie należy do samych zamawiających. Przykładowo: Ministerstwo Budownictwa stosuje od 2013 r. stawkę 13%, podczas gdy Ministerstwo Środowiska stosuje stawkę 16%.

Przykład znaleziony w Internecie

Budżet zamówienia na roboty budowlane, stanowiący załącznik do dokumentacji przetargowej wyglądał tak:

W dalszej części tego załącznika zamawiający wyszczególnił koszty w następujący sposób:

Zgodnie z art. 153 dekretu przyjmuje się, że wszelkie prace, środki i materiały, jakie są niezbędne do prawidłowej realizacji jednostkowych robót są wliczone w cenę tych robót, nawet, jeżeli nie są szczegółowo wyróżnione w kosztorysie (budżecie).
 

Dalszych wytycznych dotyczących przygotowywania budżetu robót budowlanych udziela Komisja Doradcza ds. Zamówień Publicznych, dalej Komisja (Junta Consultiva de Contratación Pública del Estado, adres: http://www.hacienda.gob.es/es-ES/Areas%20Tematicas/Contratacion/Junta%20Consultiva%20de%20Contratacion%20Administrativa/Paginas/default.aspx) w swoich Informatorach.
 

Przykładowo, w Informatorze z 2003 r. Komisja wyjaśniła, że honoraria kierownika budowy nie mogą być uwzględnione w budżecie bazowym, jako koszty ogólne. Z kolei w 2004 r. Komisja uznała, że do kosztów, które obciążają wykonawcę robót nie można wliczyć kosztów kierowania budową, koordynacji działań związanych z bezpieczeństwem i higieną na placu budowy. Z kolei Sąd Najwyższy zdecydował w wyroku z 1999 r., że cena robót budowlanych powinna wskazywać jednoznacznie wynagrodzenie architekta.
 

Oferenci przygotowujący oferty na roboty budowlane mogą korzystać z różnych narzędzi elektronicznych (przykładowo – dostępnego bezpłatnie na www.generadordeprecios.info opracowanego przez CYPE Ingenieros, czyli firmę opracowującą oprogramowanie dla inżynierów, architektów i budowlańców). Przydatne są także bazy cen, opracowywane przez instytucje publiczne w poszczególnych częściach Hiszpanii, czyli tzw. base de costes zawierające bardzo szczegółowe zestawienia dotyczące cen poszczególnych materiałów czy też prac w danym okresie, np. opracowane we wspólnocie autonomicznej Madryt (www.madrid.org/bdccm), czy też Andaluzji: (https://www.juntadeandalucia.es/organismos/fomentoinfraestructurasyordenaciondelterritorio/areas/vivienda-rehabilitacion/planes-instrumentos/paginas/bcca-sept-2017.html).
 

Warto polecić jeszcze adres https://ingemecanica.com/tutoriales/precios.html, gdzie jest dostępna baza cen z Katalonii, Estremadury i Guadalajary.