W poprzednich dwóch artykułach dotyczących wykańczania ścian wewnętrznych mogliśmy zapoznać się z właściwościami, sposobem aplikacji i cenami tynku japońskiego, farb magnetycznych, tablicowych kredowych, suchościeralnych i luminescencyjnych. W dzisiejszym poznamy masy dekoracyjne do wykonania powłok/ tynku strukturalnego imitującego naturalne kamienie - trawertyn i marmur.

 

Zacznijmy od trawertynu. Naturalnie występujący w przyrodzie jest porowatą skałą osadową składającą się głównie z kalcytu i aragonitu. Jest to odmiana martwicy wapiennej o barwie od kremowej i jasnobeżowej, przez żółtą i brązową, aż po pomarańczową i czerwoną. Nazywany również alabastrem egipskim, był używany już w starożytnym Egipcie do wyrobu posągów i waz. Tynki imitujące trawertyn są odporne na ścieranie i działanie czynników zewnętrznych, mają bardzo wysoką odporność na wilgoć oraz glony. Są przy tym materiałem doskonale oddychającym. Do dyspozycji mamy tynki wapienne drobno- i gruboziarniste. Jest to produkt gotowy do użycia mający postać gęstej, jednolitej masy lub w postaci proszku do rozrobienia w odpowiedniej proporcji z wodą. Przy zastosowaniu odpowiedniej techniki nakładania pozwala uzyskać efekt zbliżony do kamienia naturalnego, z charakterystycznym dla niego żyłkowaniem.

 

Marmur z kolei to skała metamorficzna powstała z przeobrażenia wapieni i dolomitów. Składa się głównie z krystalicznego kalcytu lub dolomitu. Od starożytności stosowany jako cenny materiał budowlany, rzeźbiarski oraz architektoniczny. Tynkiem szlachetnym imitującym marmur jest stiuk.

Skład dawniej przygotowywanych mas na stiuki możemy znaleźć w Tymczasowym Zakładowym Katalogu Norm Budowlano-Konserwatorskich - część X - Roboty stiukowe. Jako normy zużycia podstawowych materiałów ww. katalog podaje: - gips alabastrowy 30 kg, - klej kostny 0,75 kg, - ałun 0,015 kg (wzmacnia gips), - barwiony - pigmenty do 25% w stosunku do ciężaru gipsu, - pumeks 0,25 kg, - marmurki szlifiersko-polerownicze 0,25 kg, - wapno wiedeńskie 0,15 kg, - siarka 0,05 kg, - woda 50 l, - listwy drewniane 0,01 m3. A wszystko to średnie zużycie materiałów do wykonania 1 m2 stiuku gipsowego na płaszczyznach prostych. Ww. katalog przyjmuje stiuki jednobarwne nieużylone o grubości 15 mm i wielobarwne użylone o grubości 20 mm. Na rekonstrukcję stiuku białego na ścianach prostych bez podziałów katalog przewiduje 52,7 r-g. W tym mamy: przygotowanie materiałów, rozmieszczenie powierzchni, założenie łat, listew itp., przygotowanie masy stiukowej i jej nałożenie, wyrównanie i wyszpachlowanie, szlifowanie pumeksem i szpachlowanie, szlifowanie papierem wodoodpornym i szpachlowanie, szlifowanie papierem wodoodpornym bez szpachlowania, polerowanie stiuku, oczyszczenie i utrwalenie powierzchni stiuku – w sumie 15 czynności!

Obecnie stiukiem nazywa się cienkowarstwową masę dekoracyjną często barwioną na różne kolory, która nadaje pokrywanym powierzchniom odmienne rodzaje wykończenia: lustrzaną gładkość, perlisty blask czy delikatny, satynowy połysk.

 

Producenci przygotowują gotowe mieszanki na bazie składników naturalnych: wapna, gipsu, kleju oraz drobno zmielonych kruszyw. Są to tzw. „stiuki” mineralne (oparte na tradycyjnej recepturze włoskiej). Po nałożeniu imitują one swoim wyglądem szlifowany kamień o wykończeniu satynowym lub błyszczącym. Aby uzyskać efekt lustrzanej tafli, powierzchnia stiuku powinna być dodatkowo utrwalona woskiem i starannie wypolerowana. Produkty te mogą być barwione za pomocą pigmentów na rozmaite kolory. Możemy również nabyć mieszankę w kolorze naturalnym od białego po czarny, co ma swoje odbicie w cenie materiału. Poza stiukami mineralnymi mamy do dyspozycji także stiuki syntetyczne, sporządzane na bazie akrylu. Oferują one większą różnorodność w zakresie doboru kolorów. Są trwałe, elastyczne i nieco łatwiejsze w aplikacji niż stiuki wapienne. Jeżeli jednak chcielibyśmy zastosować stiuk w kuchni, łazience lub na zewnątrz, powinniśmy użyć bezwzględnie stiuku wapiennego. Stiuk jest materiałem dekoracyjnym i praktycznym. Tworzy na powierzchni trwałą powłokę, która jest odporna na uszkodzenia, wycieranie i większość zabrudzeń. Stosowanie dekoracyjnych mas typu trawertyn i stiuk gwarantuje uzyskanie niepowtarzalnych efektów przy znacznie niższych kosztach w stosunku do powierzchni kamiennych. Aby otrzymać zadawalający efekt, wymagają też od wykonawcy sporych umiejętności i praktyki. Kładzenie tych mas jest zajęciem skomplikowanym i wyjątkowo pracochłonnym. Co, jak należy się domyślać, pociąga za sobą konsekwencję w postaci wysokiej ceny wykonania tego typu tynków.

 

Ponieważ na rynku jest wielu producentów, którzy z swojej ofercie mają produkty naturalne i syntetyczne, przed podjęciem decyzji, który z produktów wybierzemy, powinniśmy dobrze zapoznać się z kartą technologiczną wykonania powłoki/tynku.

 

Prześledźmy zakres czynności, koniecznych do wykonania tynku szlachetnego typu:

 

1) Trawertyn:

  • powierzchnie ścian oczyszczone i gładkie,
  • wzmocnienie podłoża przez nałożenie jednej warstwy gruntu (opcjonalnie),
  • nałożenie jednej warstwy gruntu podkładowego (najczęściej grunt kwarcowy),
  • nałożenie warstwy tynku o grubości około 1,5 - 2 mm,
  • wykonanie na powierzchni nieregularnych żył,
  • w gładkich miejscach utworzenie chropowatej powierzchni,
  • wykonanie pierwszego wygładzenia powierzchni w celu wyrównania najbardziej chropowatych fragmentów,
  • powtórne wygładzenie tynku po przeschnięciu,
  • wydrapanie w tynku fug i przeszlifowanie ich po całkowitym wyschnięciu (opcjonalnie),
  • nałożenie warstwy ochronnej w postaci bezbarwnego lakieru - dwie warstwy (opcjonalnie).

 

2) Stiuk:

  • powierzchnie ścian gładkie i dokładnie wyszlifowane,
  • nałożenie jednej warstwy gruntu podkładowego (najczęściej grunt kwarcowy),
  • nałożenie pierwszej warstwy stiuku na całej powierzchni, aby uzyskać gładką powierzchnię,
  • nałożenie drugiej warstwy, aby uzyskać idealnie gładką, matową powierzchnię,
  • nałożenie trzeciej warstwy stiuku i wygładzanie go (w zależności od intensywności wygładzania można uzyskać matową, satynową lub błyszczącą powierzchnię),
  • dla zwiększenia efektu błyszczenia oraz ochrony powierzchni, nałożenie wosku (opcjonalnie),
  • dla zwiększenia odporności na wodę i zmywanie, nałożenie preparatu ochronnego (opcjonalnie).

 

Jak widzimy, zakres prac do wykonania jest bardzo duży. Nakładanie kolejnych warstw po sobie może wymagać odczekania od godziny do kilkunastu godzin. Zachowanie prawidłowego reżimu technologicznego pozwoli na osiągnięcie dobrego efektu końcowego, na którym nam zależy.

 

Zakres czynności koniecznych do wykonania tynku i informacja o zużyciu materiałów podawane przez producenta oraz ich ceny, pozwolą nam na wykonanie kalkulacji kosztorysowej dla konkretnego rodzaju wykończenia ścian.

 

Czas na ceny

 

W przypadku trawertynu cena gotowej masy/ proszku do rozrobienia rozpoczyna się od 10 zł/kg i dochodzi do 40 zł/kg. Przy wydajności od około 0,8 kg/m2 do 2,8 kg/m2 (trawertyn bardzo drobny - gruby). Zużycie zależy również od zamierzonego efektu dekoracyjnego. Grunt podkładowy o wydajności od 0,02 dm3/m2 do 0,15 dm3/m2, w cenie od 10 do 40 zł/dm3. Lakier ochronny o wydajności od 0,03 dm3/m2 do 0,08 dm3/m2, w cenie od 40 do 80 zł/dm3. Możemy spotkać w handlu gotowe zestawy do wykonania tynku zawierające podkład, trawertyn i lakier ochronny. Cena takiego zestawu waha się od 12 zł/m2 do 50 zł/m2. Na cenę ma wpływ ilość zamawianego produktu, jego marka oraz kolor. Do wykonania tynku potrzebna będzie również paca nierdzewna (różne wielkości) w cenie od 20 do 70 zł za sztukę. Do tego należy doliczyć koszty robocizny. Fachowiec za położenie 1 m2 tynku z trawertynu policzy sobie od 100 zł/m2 do 140 zł/m2 (kompleksowo). Trafimy nawet na 200 zł za 1 m2. Łącznie daje to nam cenę od około 110 zł/m2 do 190 zł/m2, aż po 250 zł/m2 gotowego tynku. W przypadku kolumn, ścian okrągłych wyceny sporządzane są indywidualnie (od 150 zł/m2 wzwyż za robociznę).

 

Przechodząc do stiuków – cena i wydajność gruntów jest podobna, jak dla trawertynu. To praktycznie te same grunty. Cena gotowej masy/ proszku do rozrobienia rozpoczyna się od 15 zł/kg, a kończy na około 60 zł/kg. Przy wydajności od około 0,5 kg/m2 do 0,7 kg/m2 dla jednej warstwy (nakładamy dwie - trzy warstwy). Nałożenie wosku uszczupli naszą kieszeń od 50 zł/dm3 do 130 zł/dm3, przy wydajności od 0,05 dm3/m2 do 0,1 dm3/m2. Dla stiuków też dostaniemy gotowe zestawy w cenie od 15 do 65 zł/m2. Koszt pracy fachowca wynosi od 120 do 170 zł za 1 m2 (kompleksowo). Łącznie otrzymujemy od około 135 zł/m2 do 235 zł/m2. Tutaj też ceny mogą być znacznie wyższe i sięgać 270 zł za 1 m2. Podobnie, jak w przypadku trawertynu, położenie stiuku na kolumnach i ścianach okrągłych jest wyceniane indywidualnie (od 150 zł/m2 wzwyż za robociznę).

 

Kalkulacja uproszczona i szczegółowa wykonania tynków typu trawertyn i stiuk

 

Wśród dostępnej bazy katalogowej znajdziemy normatywy na wykonanie renowacji tradycyjnych stiuków, w wymienionym na początku artykułu Tymczasowym Zakładowym Katalogu Norm Budowlano-Konserwatorskich - część X - Roboty stiukowe. To oczywiście katalog do stosowania w obiektach zabytkowych i nie powinien być używany przy wycenie dla nowych obiektów (zwłaszcza że stiuk - sztablatura miał grubość 1,5÷2,0 cm, a obecny stiuk-powłoka ma grubość warstwy ok. 1 mm). Stąd, aby wycenić wykonanie tynku dekoracyjnego typu stiuk lub trawertyn, kosztorysanci najczęściej stosują kalkulację indywidualną, posiłkując się cenami rynkowymi od wykonawców – metoda uproszczona. Posługują się również kalkulacją "per analogia", korzystając z Katalogów Nakładów Rzeczowych na roboty dotyczące ręcznego wykonywania tynków cienkowarstwowych (niezalecane ze względu nieadekwatne - zbyt niskie nakłady roboczogodzin) lub tynków szlachetnych gładzonych – metoda szczegółowa. Możemy również poprzez analogię pracochłonności posłużyć się Tymczasowym Zakładowym Katalogiem Norm Budowlano-Konserwatorskich część IX, w którym znajdziemy pozycje na wykonanie sgraffito. Technika ta polega na nakładaniu kolejnych, kolorowych warstw tynku lub kolorowych glin i na zeskrobywaniu fragmentów warstw wierzchnich. Poprzez odsłanianie warstw wcześniej nałożonych powstaje dwu- lub wielobarwny wzór.

 

Prześledźmy na przykładzie kilku poniższych wariantów, jaki jest koszt robocizny na "Wykonanie tynku/powłoki dekoracyjnego typu stiuk" przy różnych stawkach i narzutach kosztorysowych oraz przy wykorzystaniu pozycji z KNR-ów dla tynków cienkowarstwowych i szlachetnych oraz z TZKNBK na wykonanie sgraffito.

 

Kalkulacja sporządzona dla powierzchni suchej, zwartej i równej.

 

 

Wariant I obejmuje zakres prac niezbędnych do wykonania powłoki/tynku dekoracyjnego typu stiuk, w tym: gruntowanie powierzchni, nałożenie masy, nabłyszczenie tynku woskiem i naniesienie preparatu zabezpieczającego, w oparciu o nakłady z KNR-ów dla robót wykonywanych przy tynkach cienkowarstwowych.

 

Wariant II zakresem prac jest identyczny, jak Wariant I, z tym, że nakłady r-g były "pobierane" z KNR-ów dotyczących prac z tynkami szlachetnymi, gładzonymi. W stosunku do Wariantu I ceny są wyższe o około 40%.

 

W Wariancie III technologia przygotowania, wykonania i zabezpieczenia stiuku jest identyczna z Wariantami I i II, przy czym przyjęto przez analogię pracochłonności robociznę na wykonanie powierzchni sgraffito. Dla tego wariantu ceny są wyższe o około 25% w stosunku do Wariantu II i od 70% do ponad 80% w stosunku do Wariantu I (niezalecana kalkulacja w oparciu o nakłady r-g dla tynków cienkowarstwowych).

 

Porównując powyższe z danymi od firm wykonawczych widzimy, że kalkulację szczegółową najbardziej zbliżoną do warunków rynkowych wykonamy posługując się Wariantem III - od 120 zł/m2 do 150 zł/m2, przy rynkowej cenie od 135 zł/m2 do 220 zł/m2.

 

Przedstawione szczegółowe kalkulacje cen jednostkowych pokazują, że dla tak wymagających prac powinniśmy przyjmować stawki i narzuty kosztorysowe, jak dla robót wykończeniowych o wysokim standardzie.

 

Należy podkreślić, że skonfrontowanie wyliczonych przez nas cen jednostkowych, z obecnie stosowanymi przez wykonawców cenami rynkowymi (kilka źródeł), potwierdzi lub wymusi skorygowanie naszych wyliczeń. A jak dobrze wiemy, prawidłowa kalkulacja to decyzja o wykonaniu lub niewykonaniu inwestycji, albo szukaniu dodatkowych środków na jej zrealizowanie. Liczenie na to, że wykonawca zejdzie z ceny, przy obecnej sytuacji na rynku, jest całkowicie nierealne.