W dniach 20-21 marca 2014 roku, po Walnym Zgromadzeniu Stowarzyszenia Kosztorysantów Budowlanych odbyła się coroczna konferencja naukowo-techniczna poświęcona pogłębianiu zagadnień kosztorysowania robót budowlanych w Polsce i na świecie. Organizatorem konferencji było Stowarzyszenie Kosztorysantów Budowlanych, zaś patronatem medialnym objęły ją: Builder, Buduj z Głową Kwartalnik Kosztorysanta, oraz Budownictwo i Prawo.
Obrady otworzyła Prezes SKB kol. Balbina Kacprzyk omawiając wstępnie tematykę konferencji, zwracając szczególną uwagę na prace nad Polskimi Standardami Kosztorysowania oraz konieczność przeanalizowania wzorców ze świata dotyczących kosztorysowania robót budowlanych. Odczytany został również list od honorowego Prezesa SKB kol. Olgierda Sielewicza, który nie mógł uczestniczyć w obradach.
Pierwszej sesji obrad przewodniczył kol. Andrzej Warwas.
Wygłoszone zostały następujące referaty:
- Wybrane zagadnienia kosztorysowania inwestycji w Stanach Zjednoczonych – mgr inż. Balbina Kacprzyk,
- BIM - nowoczesna technologia w projektowaniu i kosztorysowaniu – mgr inż. Stanisław Moryc,
- Zagadnienia kosztorysowania niemieckiego w kontekście zastosowania w naszych metodach kosztorysowania – mgr inż. Krzysztof Busłowicz
oraz odbyła się prezentacja firmy ORGBUD-SERWIS dotycząca szacunku kosztów inwestycji metodą wskaźnikową - podstawy wycen, przykłady.
"Wybrane zagadnienia kosztorysowania inwestycji w Stanach Zjednoczonych"
Kol. Balbina Kacprzyk rozpoczęła od omówienia podstawowych pojęć i osób uczestniczących w procesie inwestycji oraz wyceny, struktury podziału pracy oraz faz całego projektu w Stanach Zjednoczonych. Następnie zaprezentowała wybrane klasyfikacje robót wykorzystywane przy kosztorysowaniu, tj.: MasterFormat (z roku 1948), Uniformat (z roku 1993), OmniClass (obecnie rozwijany nowy system klasyfikacji) oraz rodzaje kosztorysów, ich cechy i przeznaczenie. W USA przyjęto pięć klas określenia wartości robót budowlanych w różnych stadiach przygotowania i realizacji inwestycji - od klasy piątej charakteryzującej się dokładnością wyceny (+/-20%) do klasy 1 i 2 będącej odpowiednikiem naszego kosztorysu szczegółowego i opracowywanej z dużą dokładnością (+/- 5%). Co ciekawe, w niektórych kalkulacjach rozróżnia się tam związkową i pracowniczą stawkę robocizny. Pod koniec wystąpienia omówione zostały źródła informacji cenowych wykorzystywanych w kosztorysach.
W podsumowaniu należy powiedzieć, że wiele elementów procesu kosztorysowania w USA jest zbieżnych z ich polskimi odpowiednikami. Odróżnia je obecna w USA spójna klasyfikacja robót, pozwalająca na ujednolicenie zarówno kosztorysów jak i specyfikacji oraz sprawiająca, że dokumentacja projektowo-kosztorysowa dla każdej inwestycji jest przewidywalna i łatwiejsza do opanowania. Bardzo pomocne jest istnienie rozbudowanych (nieporównywalnych z polskimi) katalogów cen, programów kosztorysowych, podręczników, wytycznych, wzorów specyfikacji, itp.
"BIM - nowoczesna technologia w projektowaniu i kosztorysowaniu"
Kol. Stanisław Moryc na wstępie przybliżył historię powstania i zakres stosowania przez kraje europejskie oraz USA technologii BIM (Building Information Modeling), która jest cyfrową prezentacją fizycznego obrazu obiektu budowlanego wraz z określeniem jego funkcjonalności i technologii stosowania. Model BIM jest już obowiązkowo stosowany przy zamówieniach publicznych w USA, Norwegii i innych krajach UE, a od 2015 roku będzie obowiązkowy w Wielkiej Brytanii. Technologia BIM w projektowaniu pozwala uzyskać pełen model budowli zawierający nie tylko architekturę, ale również instalacje i analizę kosztów, w tym także zarządzanie przyszłymi kosztami użytkowania obiektu. W referacie umówione zostały różnice między projektowaniem CAD i BIM, format wymiany IFC, technologia BIM w innych krajach, projektowanie i kosztorysowanie z wykorzystaniem BIM oraz korzyści wynikające z zastosowania modelu BIM.
W podsumowaniu referent podkreślił, że dzięki technologii BIM mamy do czynienia z faktyczną integracją wszystkich branż współpracujących przy opracowaniu projektu. Informacje zawarte w modelu o kosztach i harmonogramach postępu robót budowlanych pozwalają na bieżące przeprowadzenie różnych analiz czasowo-kosztowych wspomagających proces podejmowania decyzji. Dodatkowo na proces decyzyjny wpływa zapisywanie informacji o budowli w jednym miejscu (modelu). Automatyzacja procesów uciążliwych i czasochłonnych eliminuje błędy związane z wyliczaniem ilości oraz określaniem zakresu rzeczowego opracowywanego przedmiaru robót budowlanych. Zmiany w przedmiarze i kalkulacji kosztów są uwzględniane automatycznie w oparciu o kolejne schematy danych przekazywanych przez modele BIM.
"Zagadnienia kosztorysowania niemieckiego w kontekście zastosowania w naszych metodach kosztorysowania"
Kol. Krzysztof Busłowicz w pierwszej części swojego wystąpienia rozważał wybrane zagadnienia z kosztorysowania w Niemczech. W odróżnieniu od ogólnie przyjętych zasad kosztorysowania w Polsce, w kosztorysowaniu niemieckim występuje praktycznie tylko metoda uproszczona, a kosztorysowanie nie jest obarczone "jedynie słuszną" bazą normatywną. Wykonawcy dysponują własnymi rozwiązaniami w tym zakresie. Co zostało kilkakrotnie podkreślone i omówione, na rynku niemieckim dostępne są nie tylko klasyfikacje robót (np. SirAdos), ale również uniwersalne zasady obmiarowania robót. Przedstawione zostały także przykłady wypełnionej oferty z pokazaniem składników ceny jednostkowej oraz przykład zapytania ofertowego.
Na podstawie rozwiązań rynku niemieckiego omówiono wybrane mankamenty kosztorysowania w Polsce, a w szczególności fakt, iż nie posiadamy żadnej uniwersalnej klasyfikacji robót, zbioru uniwersalnych opisów robót, zbioru zasad obmiarowania, i dopuszczamy stosowanie II formuły kalkulacji szczegółowej generującej zdaniem prelegenta patologiczne błędy. Następnie zaproponowane zostały nowe formuły kalkulacji uproszczonej i szczegółowej oraz narzutów.
Drugiej sesji obrad przewodniczyła kol. Balbina Kacprzyk. Po jej rozpoczęciu wygłoszone zostały następujące referaty:
- Kosztorysowanie robót budowlanych w Niemczech - wybrane aspekty – mgr inż. Mirosław Żyznowski,
- Ofertowanie robót budowlanych na rynku niemieckim – mgr inż. Marcin Woźny,
- Kosztorysowanie i ofertowanie robót budowlanych w Chinach i Mongolii – mgr inż. Dariusz Rajczyk
oraz odbyła się prezentacja firmy PROMOCJA.
"Kosztorysowanie robót budowlanych w Niemczech - wybrane aspekty"
Kol. Mirosław Żyznowski przybliżył uczestnikom konferencji strukturę kosztów i stopnie kalkulacji inwestycji budowlanych w Niemczech oraz stosowane u naszego sąsiada metody kalkulacji robót budowlanych. Omówione zostały ponadto: standardowy układ przedmiaru robót - STL-Bau jako podstawa do sporządzenia kosztorysów i programy kosztorysowe oparte na DBD-Daten - Dynamicznych Danych Budowlanych. Z zaprezentowanego referatu wynikało, iż niemiecki system kosztorysowania robót opiera się na kilku bardzo ważnych standardach, do których należą m.in.:
- wzorcowa struktura kosztów wg normy DIN 276,
- standardowe dynamicznie tworzone opisy robót - STLB-Bau - Dynamische BauDaten,
- standardowe specyfikacje techniczne definiujące przekazywanie wykonawcy niezbędnych informacji o wyrobach budowlanych, warunkach lokalnych wykonywania robót, czy też zasady przedmiarowania/obmiarowania i rozliczania - VOB (C),
- standardowe formaty wymiany danych między uczestnikami procesu budowlanego - GAEB.
Niemiecki system kalkulacji kosztów robót budowlanych jest aktualnie integrowany z systemami CAD za pomocą technologii BIM.
"Ofertowanie robót budowlanych na rynku niemieckim"
Kol. Marcin Woźny na wstępie przedstawił historię zamówień publicznych w Niemczech, która sięga XVII wieku. Wartym przytoczenia jest charakterystyczna i do dziś obowiązująca zasada z 1885 roku, iż kryterium najniższej ceny nie może samoistnie decydować o wyborze oferty, a wybór może paść wyłącznie na ofertę, która zapewnia należyte i terminowe zamawianie prac. Następnie omówione zostały zasady udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, wartości progowe, terminy składania ofert oraz zasady pracy komisji przetargowej w Niemczech.
Kosztorysowanie i ofertowanie robót jest zbliżone do zasad obowiązujących w Polsce. Główną różnicą jest (w ofertach składanych przez firmę prelegenta) kalkulowanie nakładów czasowych w minutach, a nie jak w Polsce w roboczogodzinach. Podstawą do opracowania oferty jest potocznie zwane LV (Leistungsverzeichnis), czyli zestawienie prac. Co ciekawe, opracowanie ofert w firmie prelegenta jest ściśle scentralizowane (serwer obsługujący program do wyceny jest zlokalizowany w siedzibie głównej firmy), a poszczególne jednostki jedynie wprowadzają dane niezbędne do wygenerowania oferty.
W podsumowaniu podkreślona została kolejna różnica dotycząca rozliczeń kontraktów na roboty budowlane, gdyż w przeciwieństwie do rynku polskiego w Niemczech spora część robót podlega rozliczeniu obmiarowemu.
"Kosztorysowanie i ofertowanie robót budowlanych w Chinach i w Mongolii"
Kol. Dariusz Rajczyk przybliżył kosztorysowanie robót budowlanych w Chinach i Mongolii, które opiera się na stosowaniu (dla potrzeb wyceny projektu) bazy normatywnej nakładów rzeczowych - robocizny, materiałów i sprzętu lub nakładów scalonych oraz baz cenowych dla konkretnych robót branżowych stanowionych prawem. Proces kosztorysowania w Chinach ma własne źródła wywodzące się z miejscowych osiągnięć normowania, choć korzenie tkwią jeszcze w okresie współpracy z ZSRR. W trakcie prelekcji przybliżone zostały takie aspekty jak ofertowanie i kosztorysowanie, proces zarządzania kosztami projektu i budowy oraz ceny robocizny, materiałów i sprzętu.
Na Dalekim Wschodzie, z uwagi na fakt bardzo dynamicznie rozwijającej się gospodarki, procesy wyceny inwestycji zarówno na etapie przygotowania inwestycji, jak i jej rozliczania stale zmieniają się. Tam również (chociaż powoli i z dużymi oporami, wynikającymi z zaszłości gospodarki komunistycznej) wprowadzane są projekty oparte na modelu BIM.
Każda z sesji kończyła się żywą dyskusją, z której zdecydowanie wynikała konieczność wprowadzenia w Polsce wielu zmian dotyczących nie tylko przygotowania i realizowania inwestycji, ale również podejścia do planowania kosztów i rozliczania robót budowlanych. Dla przykładu, na podstawie rozwiązań w USA oraz istniejącej tam związkowej stawki za roboczogodzinę, rozpoczęta została dyskusja na temat minimalnej stawki za roboczogodzinę w Polsce.
Podczas całej konferencji potwierdzano, że w większości krajów wprowadzone są nie tylko wzorce klasyfikacji, ale również uregulowania, poniekąd tak banalne, jak zasady przedmiarowania robót. Jesteśmy w UE już od 2004 roku, a w Polsce nie ma nawet dyskusji wśród uprawnionych jednostek rządowych na temat uregulowania tak ważnych aspektów przygotowania i rozliczania robót budowlanych.
Jak mantra ciągle pojawiał się temat technologii BIM. Zastosowanie modelu BIM jako platformy komunikacji pomiędzy uczestnikami procesu inwestycyjnego znacząco skraca proces kalkulacji kosztów oraz pozwala na uzyskanie doskonalszej dokumentacji, a przez to minimalizuje ryzyko wystąpienia błędów na budowie i w rezultacie powoduje obniżenie kosztów realizacji obiektu. (Jeśli wierzyć przedstawionym badaniom przeprowadzonym w USA realizacja inwestycji z zastosowaniem modelu BIM nie dość że skraca proces projektowania o ok. 20%, to jeszcze pozwala na uzyskanie oszczędności w trakcie realizacji inwestycji na poziomie ok. 7%.)
Biorąc pod uwagę dziesiątki miliardów wydatkowanych ze środków publicznych na inwestycje w sektorze budowlanym, oszczędności wynikające z BIM-u zdecydowanie przewyższą nakłady konieczne do wprowadzenia tej technologii jako obowiązującej na rynku zamówień publicznych w Polsce.
Reasumując, konferencja była bardzo owocna nie tylko dla środowiska kosztorysantów, ale również dla obecnych na sali przedstawicieli wiodących w Polsce producentów oprogramowania kosztorysowego i publikacji cenowych. Szkoda, że na konferencji zabrakło przedstawicieli Ministerstwa Infrastruktury, gdyż rozwiązania przyjęte przez kraje UE i USA wcześniej czy później będą wprowadzane na naszym rynku robót budowlanych, a potrzeba czasu by przygotować rozwiązania prawne, klasyfikacje i inne niezbędne dokumenty.