Zamówienia publiczne na Cyprze

Wprowadzenie

Cypr (grec. Κύπρος; tur. Kıbrıs) to państwo położone na wyspie Cypr leżącej we wschodniej części Morza Śródziemnego u wybrzeży Turcji, Syrii i Libanu.
Jest de facto podzielonym państwem - od 1974 r. od czasu inwazji armii tureckiej na Cypr większa część wyspy obejmująca ok. 2/3 powierzchni znajduje się po kontrolą rządu Republiki Cypryjskiej, podczas gdy część północna jest kontrolowana przez nieuznawaną przez wspólnotę międzynarodową Turecką Republikę Północnego Cypru (w skrócie „TRPC”). Jedynym państwem, które uznaje i utrzymuje stosunki dyplomatyczne z „TRPC” jest Turcja. Stolicą Cypru (obu części) jest Nikozja (Lefkosia). Walutą Cypru jest od 2008 r. euro, którym można płacić w obu częściach wyspy, z tym, że w części północnej oficjalnie jednostką płatniczą jest turecka lira (TL). Dane dotyczące liczby ludności nie są pewne – wg jednego z szacunków całą wyspę zamieszkuje ponad milion mieszkańców, z czego ok. 300 tys. część północną.

Od 1 maja 2004 r. Cypr jest członkiem Unii Europejskiej. Zgodnie z decyzją podjętą na szczycie UE w Kopenhadze w 2002 roku cały Cypr został włączony do Unii Europejskiej, jednakże na północnej części wyspy jest zawieszone obowiązywanie prawa unijnego. Dotyczy to też regulacji dotyczących zamówień publicznych – obie części wyspy mają więc odrębne przepisy w tym zakresie. W związku z powyższym w niniejszym artykule zostaną omówione w pierwszej kolejności przepisy Republiki Cypryjskiej, a następnie obowiązujące w „tureckiej” części wyspy.

Republika Cypryjska

W 2013 r. w „greckiej” części wyspy udzielono 216 zamówień powyżej progów unijnych o łącznej wartości 174,5 mln euro, a także zamówień o wartościach poniżej progów z dyrektyw na łączną kwotę 37 mln euro. Tak zwane podmioty sektorowe udzieliły z kolei 22 unijnych zamówień na łączną kwotę 75 mln euro.

Przepisy o zamówieniach publicznych

W Republice Cypru podstawowymi aktami prawnymi w zakresie zamówień publicznych są dwie ustawy wdrażające unijne dyrektywy dotyczące zamówień publicznych: ustawa 11(1) też z 2006 r. dotycząca procedur udzielania zamówień publicznych przez podmioty działające w sektorach wody, energetyki, transportu i usług pocztowych oraz ustawa 12(I) z 2006 r. koordynująca procedury udzielania zamówień publicznych na dostawy, usługi i roboty budowlane oraz inne kwestie. Ta pierwsza wdraża tzw. dyrektywę sektorową 2004/17, zaś ta druga dyrektywę klasyczną UE 2004/18.

Ustawa „klasyczna” dotyczy zamówień o wartościach zarówno przekraczających progi unijne, jak i o mniejszej wartości, z tym, że w tym ostatnim przypadku zamawiający mogą stosować procedury uproszczone. Do zamówień publicznych o wartości poniżej progów UE stosuje się przepisy właściwe dla zamówień powyżej progów, z wyjątkiem przepisów dotyczących publikacji ogłoszeń w Dzienniku Urzędowym UE (w bazie TED, http://www.ted.europa.eu), zachowania terminów na składanie ofert i wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, a także przekazywania informacji, które państwo członkowskie jest zobowiązane przekazać Komisji Europejskiej.

System zamówień publicznych jest zdecentralizowany – poszczególne podmioty zamawiające są same odpowiedzialne za udzielane przez siebie zamówienia. Do najważniejszych instytucji koordynujących i nadzorujących funkcjonowanie zamówień publicznych należą:

Do zadań MS należy:

Procedury

W przypadku, gdy wartość zamówienia nie przekracza:

Intencją wprowadzenia procedury uproszczonej było przyspieszenie udzielania zamówień publicznych o małej wartości, jak również zminimalizowanie kosztów takich postępowań.

W przypadku zamówień o wartościach większych niż 85.430 euro, ale nieprzekraczających progów unijnych, zastosowanie mają zasadniczo procedury unijne, wszakże z krótszymi terminami niż w dyrektywach: w procedurze otwartej nie mniej niż 14 dni na składanie ofert, w procedurze ograniczonej co najmniej 10 dni na złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu oraz 14 dni na złożenie ofert. W przypadku koncesji na roboty budowlane powinno to być co najmniej 28 dni. Terminy składania ofert liczone są od dnia publikacji w Dzienniku Urzędowym Republiki Cypryjskiej.

Oczywiście w przypadku zamówień o wartościach powyżej progów z dyrektyw zastosowanie mają procedury zgodne z tymi dyrektywami: procedura otwarta lub ograniczona, w przypadku spełnienia określonych warunków także dialog konkurencyjny, a wyjątkowo (tylko w okolicznościach wskazanych w ustawie) także procedura negocjacyjna, z publikacją ogłoszenia lub bez.

Kryteriami udzielenia zamówienia są, wg uznania zamawiającego, wyłącznie cena (kryterium najniższej ceny) lub cena i inne kryteria związane z przedmiotem zamówienia (kryterium oferty najkorzystniejszej ekonomicznie). Wyjątkiem jest dialog konkurencyjny, gdzie cena nie może być jedynym kryterium wyboru najkorzystniejszej oferty.

Ogłoszenia o zamówieniach publicznych publikuje się w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, w jego elektronicznym dodatku TED (www.ted.europa.eu), jeżeli wartość zamówienia przekracza progi z dyrektyw lub w Dzienniku Urzędowym Republiki Cypryjskiej, gdy wartość jest od nich mniejsza, oraz na elektronicznej platformie e–PS (https://www.eprocurement.gov.cy/ceproc/home.do).

Procedury i środki odwoławcze

Wykonawcom, których interes w uzyskaniu danego zamówienia jest lub był naruszony przez niezgodne z prawem zachowanie zamawiającego, przysługuje prawo do skorzystania ze środków odwoławczych. Wykonawcy mają dwie możliwości:

1. wnieść odwołanie do Tenders Review Authority (TRA) - pozasądowego organu odwoławczego, i ewentualnie później odwołać się od decyzji TRA do Sądu Najwyższego Cypru,
2. wnieść odwołanie bezpośrednio do Sądu Najwyższego, z pominięciem TRA.
    

W pierwszym przypadku procedura jest znacznie szybsza. Po pierwsze, rozpoznanie odwołania trwa dużo krócej, bo zaledwie 6 miesięcy. Po drugie, krótszy jest termin na wniesienie odwołania – wynosi on 10 dni jeżeli decyzja stanowiąca podstawę skargi została przesłana zamawiającemu faksem lub drogą elektroniczną, albo 15 dni jeżeli została mu doręczona w inny sposób. W przypadku skargi wnoszonej do Sądu termin wynosi aż 75 dni, a na wyrok czeka się średnio 2 lata. Wniesienie odwołania nie powoduje automatycznie zawieszenia postępowania – prawo takie przysługuje TRA na wniosek odwołującego się wykonawcy w ramach tzw. środków tymczasowych.

TRA, uwzględniając odwołanie, może unieważnić daną decyzję zamawiającego np. o wykluczeniu wykonawcy, wyborze oferty lub unieważnić określone postanowienia dokumentacji przetargowej.

Turecka Republika Północnego Cypru

Przepisy obowiązujące w części tureckiej (rozporządzenie o zamówieniach rządowych wydane na podstawie ustawy 32/1983 o własności Skarbu) różnią się zasadniczo od tych obowiązujących w Unii Europejskiej, co może jednak niedługo ulec zmianie w związku z przygotowaniem projektu nowej ustawy. Również struktura obecnych przepisów odbiega mocno od tej do jakiej jesteśmy przyzwyczajeni.

Charakterystyczne jest także to, że o zamówienia w części północnej mogą ubiegać się wyłącznie obywatele i firmy mające tam swoją siedzibę. Przepisy zasadniczo znają tyko dwa tryby udzielania zamówień: przetarg oraz zamówienie bezpośrednie. To ostatnie jest możliwe w przypadku zamówień mniejszej wartości, nieprzekraczającej progów wskazanych w przepisach wykonawczych. W przypadku fiaska przetargu (gdy nie ma żadnych lub odpowiednich ofert) przeprowadza się negocjacje z zaproszonymi wykonawcami. W przypadku, kiedy w pierwszym postępowaniu zostały złożone jakieś oferty, ale nie mogły zostać przyjęte, ich autorzy mają obowiązek uczestniczenia w kolejnym postępowaniu, w którym mogą zaproponować jedynie niższe ceny.

Co ciekawe, system udzielania zamówień o wartości powyżej 10.000 TL^[1] jest scentralizowany. Takie zamówienia wymagają zgody tzw. centralnej komisji przetargowej – Central Tender Committee, http://www.kktcihale.net). CTC składa się z 5 członków, będących przedstawicielami różnych ministerstw: finansów (skąd pochodzi Przewodniczący oraz jeden z członków), przemysłu, robót publicznych oraz rolnictwa. CTC jest nadzorowana przez ministerstwo finansów. Strona internetowa tej instytucji jest dostępna jedynie w języku tureckim. Ogłoszenia o zamówieniach publikowane są raz w tygodniu w gazecie urzędowej oraz w co najmniej dwóch gazetach publikowanych w tureckiej części wyspy. Ogłoszenia dostępne są też na stronie CTC w sekcji „BÜLTENLER”. W przypadku zamówień o zasięgu międzynarodowym publikowane są także za granicą. Obecnie obowiązujące przepisy są zamieszczone na stronie internetowej CTC w zakładce „Anasayfa” (czyli „O nas”, w sekcji „Ihale Mevzuati” czyli przepisy o zamówieniach). CTC jest nadzorowana przez ministerstwo finansów. Strona internetowa tej instytucji jest dostępna jedynie w języku tureckim.

Składanie ofert w przetargach ma również miejsce centralnie – w siedzibie CTC jest przezroczysta, zamknięta skrzynka, do której wrzucane są oferty we wszystkich postępowaniach powyżej 10.000 TL. Termin składania ofert jest wyznaczany na godzinę 9 (tak jest określony w przepisach) raz lub dwa razy w tygodniu. Oferty złożone po terminie są odrzucane, podobnie jak oferty niekompletne, niezawierające wszystkich dokumentów itp. Nie jest praktykowane ani dopuszczone przepisami wzywanie oferentów do uzupełnienia brakujących dokumentów.
Podczas otwarcia ofert, które jest publiczne i każdy może wziąć w nim udział, a także jest transmitowane on-line na stronie CTC, podawane są informacje czy oferta jest kompletna i w związku z tym będzie dopuszczona do dalszej oceny oraz odczytywane są ceny złożonych ofert (ale tylko tych, które nie podlegają odrzuceniu). Decyzje CTC podejmowane są zwykłą większością głosów.

Wykonawcy składając oferty w przetargu wnoszą wadium, którego wysokość, określona kwotowo w ustawie, zależy od poziomu ceny zaproponowanej (im wyższa cena tym wyższe wadium – celem tego rozwiązania było „zachęcenie” oferentów do obniżania cen). Najniższe wadium to 500 TL, najwyższe (gdy cena przekraczaj 5 mln TL) to 150.000 TL. Okres związania ofertą powinien wynieść co najmniej 45 dni.

O zamówienia publiczne nie mogą ubiegać się małżonkowie oraz dzieci członków komisji, a także wykonawcy zalegający z płaceniem podatków lub składek na ubezpieczenia społeczne.

Zamówienia udziela się na podstawie wyłącznie ceny lub ceny i innych kryteriów (oferta najkorzystniejsza ekonomicznie). Cena jako jedyne kryterium może być stosowana tylko w przypadku zamówień na dostawy i usługi.

Ustawa nie rozróżnia kryteriów kwalifikacji (a więc związanych z wykonawcami) od kryteriów udzielenia zamówienia, tak jak to przyjęto w przepisach unijnych. Oba rodzaje kryteriów są stosowane do wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie. Przepisy z góry narzucają zestaw i wagę kryteriów w takim przypadku. Regułą jest, że im większa wartość zamówienia, tym mniejszą wagę odgrywa cena, większą zaś doświadczenie oraz sytuacja ekonomiczna i finansowa wykonawcy. Przykładowo, dla zamówień o wartości 10 mln TL i więcej cena stanowi tylko 40% kryteriów, podczas gdy kryteria pozacenowe 60% (w tym zdolność techniczna 45% oraz sytuacja ekonomiczna i finansowa 15%).

Od wybranego wykonawcy oczekuje się wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania zamówienia w wysokości 5% wartości umowy.

Zawarcie umowy powinno nastąpić w ciągu 15 dni od daty podjęcia decyzji o wyborze oferty.

Przepisy o zamówieniach publicznych regulują jeszcze sprzedaż dóbr przez administrację. Produkty, których wyzbywa się administracja są sprzedawane poprzez aukcje, gdzie kryterium decydującym jest najwyższa zaproponowana cena.
Ministerstwa i departamenty mogą dokonywać bez potrzeby przeprowadzania przetargu bieżących zakupów dóbr i usług na kwotę nieprzekraczającą 600 TL miesięcznie.

Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują żadnych szczególnych procedur ani środków odwoławczych, odrębnych dla zamówień publicznych. Niezadowoleni wykonawcy skarżą po prostu CTC do sądu.


Jak już wspomniałem, planuje się przyjęcie nowych przepisów o zamówieniach publicznych, które byłyby oparte na unijnych regulacjach – głównie dyrektywie klasycznej oraz dyrektywach dotyczących procedur i środków odwoławczych. I tak, przewiduje się, że zamówienia będą udzielane w następujących trybach: procedurze otwartej, ograniczonej, negocjacyjnej z wcześniejszą publikacją ogłoszenia, negocjacyjnej bez ogłoszenia oraz w trybie zamówienia z wolnej ręki (zamówienie bezpośrednie). Jak wynika z powyższego, nie planuje się (przynajmniej na razie) wdrożenia dialogu konkurencyjnego, ani tym bardziej nowych procedur przewidzianych unijnymi dyrektywami przyjętymi w 2014 r. Nowa ustawa powinna już rozdzielać, w ślad za unijnymi wymogami, kwalifikację wykonawców od czynników (kryteriów), na których oparty jest wybór oferty najkorzystniejszej. W praktyce może to nie być takie proste zważywszy wieloletnie przyzwyczajenia. W przypadku robót budowlanych wydaje się, że najpopularniejszym rozwiązaniem (znacznie częściej stosowanym niż w Polsce) będzie procedura ograniczona, w której do drugiego etapu, do składania ofert będzie dopuszczona ograniczona liczba wykonawców – najlepszych spośród tych, którzy spełnią minimalne warunki udziału w postępowaniu (czyli tzw. krótka lista).

Wg nowej ustawy wybór oferty wykonawcy, któremu zostanie udzielone zamówienie, będzie oparty (wg uznania zamawiającego) albo wyłącznie na cenie (kryterium najniższej ceny), albo na cenie i innych czynnikach związanych z przedmiotem zamówienia (kryterium oferty najkorzystniejszej ekonomicznie).

Od decyzji zamawiającego, podjętej z naruszeniem prawa lub naruszającej interesy uczestników postępowania o zamówienie publiczne będzie przysługiwać odwołanie do organu odwoławczego (np. od treści ogłoszenia o zamówieniu publicznych, postanowień dokumentacji przetargowej, decyzji podejmowanych w trakcie postępowania o udzielenie zamówienia - jak np. o wykluczeniu oferenta lub wyborze oferty najkorzystniejszej). Wniesienie odwołania będzie dopuszczalne w terminie 10 dnia od dnia wysłania przez zamawiającego informacji stanowiącej podstawę do jego wniesienia, o ile zastosowany będzie faks lub droga elektroniczna, lub 10 dni od daty opublikowania danej informacji. Odwołanie będzie wnoszone równocześnie do zamawiającego i organu odwoławczego. Wraz z odwołaniem konieczne będzie wniesienie wpisu w wysokości ustalonej wstępnie na 0,5% wartości zamówienia. Od decyzji organu odwoławczego przysługiwać będzie apelacja do sądu (w terminie 75 dni od daty podjęcia decyzji przez organ odwoławczy).

^[1] Czyli ok. 3.500 euro.