Zamówienia publiczne w Chile

Chile (Republika Chile, hiszp. República de Chile) to państwo w Ameryce Południowej położone na zachodnim wybrzeżu kontynentu nad Oceanem Spokojnym rozciągające się wąskim pasem wzdłuż wybrzeża. Odległość między północnym i południowym krańcem Chile wynosi aż 4,3 tysiąca km podczas gdy jego największa szerokość to 468 km, a w najwęższym miejscu zaledwie 90 km. Powierzchnia kraju wynosi niecałe 757.000 km². Stolicą jest Santiago. Chile liczy sobie 18 mln mieszkańców. Walutą jest peso chilijskie (CLP)^[1].

Przepisy o zamówieniach publicznych w Chile odrębnie regulują udzielanie zamówień publicznych, z jednej strony na dostawy i usługi, z drugiej zaś na roboty budowlane. W pierwszym przypadku właściwe regulacje zawarte są w ustawie z 11 lipca 2003 r. nr 19.886 o zamówieniach publicznych na dostawy i świadczenie usług (hiszp. Ley de bases sobre contratos administrativos de suministro y prestación de servisios), oraz w uzupełniającym je rozporządzeniu wykonawczym z 9 marca 2004 r. Przepisy te, podobnie jak wytyczne, wskazówki i podręczniki dotyczące zamówień publicznych dostępne są na portalu www.chilecompra.cl (o którym mowa poniżej) w zakładce „Normativa” (czyli „Przepisy”). Z kolei jeśli chodzi o roboty budowlane, to podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest rozporządzenie w sprawie robót budowlanych z 1 grudnia 2004 r. (Reglamento para contratos de obras públicas). W zasadzie można by mówić o dwóch systemach zamówień publicznych – scentralizowanym, gdzie zakupy dostaw i usług dokonywane są wyłącznie za pośrednictwem portalu ChileCompra (na dostawy i usługi) oraz zdecentralizowanym (na roboty budowlane), gdzie zamawiający dysponują większą autonomią. Podstawowe elementy tego systemu, włączając procedury udzielania zamówień publicznych, są jednak bardzo podobne.

Procedury udzielania zamówień publicznych

Przepisy o zamówieniach publicznych obejmują takich zamawiających jak organy publiczne: ministerstwa, organy regionalne (intendencias), organy prowincji (gobernaciones), organy lokalne (municipalidades), instytucje publiczne takie jak chilijska najwyższa izba kontroli, szpitale publiczne, instytucje sił zbrojnych, porządku i bezpieczeństwa (wyłączone są wszakże zakupy broni i uzbrojenia) czy też uniwersytety publiczne. Łącznie to ok. 850 instytucji. Wszystkie mają obowiązek dokonywania zakupów za pośrednictwem portalu ChileCompra na platformie elektronicznej www.mercadopublico.cl. Wspomnianych wyżej przepisów nie mają z kolei obowiązku stosować Parlament chilijski, bank centralny, przedsiębiorstwa publiczne, sądy i trybunały. Część z tych podmiotów jednak dobrowolnie zobowiązała się do korzystania ze wspomnianego wyżej portalu (obie izby parlamentu, metro, niektóre z przedsiębiorstw portowych Antofagasta i Iquique).

Aby ubiegać się o zamówienia publiczne konieczne jest spełnienie określonych warunków dotyczących wiarygodności, sytuacji ekonomicznej i finansowej oraz zdolności technicznej (w zakresie wymaganych zasobów i doświadczenia). O zamówienia mogą się ubiegać na równych prawach firmy krajowe jak i zagraniczne (w przypadku robót budowlanych konieczne jest wszakże wcześniejsze zarejestrowanie i uzyskanie klasyfikacji w ramach rejestru zakwalifikowanych przedsiębiorców budowlanych). Wykluczeni z udziału w postępowaniu są wykonawcy, którzy w ciągu ostatnich 2 lat przed upływem terminu składania ofert (w odpowiedzi na ogłoszenie czy też skierowane do nich bezpośrednio zaproszenie) zostali skazani za praktyki antyzwiązkowe (practicas antisindicales) lub naruszyli podstawowe prawa pracownicze. Wymagania te muszą być spełnione również przez podwykonawców.

Pisząc o procedurach udzielania zamówień publicznych trzeba zaznaczyć, że obowiązek stosowania określonej procedury zależy od tego czy wartość szacunkowa zamówienia przekracza, czy też nie, określony próg. Co ciekawe, progi są wyrażone w tzw. miesięcznych jednostkach podatkowych – czyli unidades tributarias mensuales (w skrócie UTM). W grudniu 2014 r. wartość 1 UTM wynosiła 43.198 CLP.

Zgodnie z ustawą stosowane są trzy tryby udzielania zamówień publicznych:

Przetarg publiczny (obowiązkowy jeżeli wartość zamówienia wynosi 1.000 UTM, czyli około 70 tys. dolarów) to konkurencyjny tryb, w którym w oparciu o określone z góry warunki (zawarte w dokumentacji przetargowej) wykonawcy składają oferty w odpowiedzi na publiczne zaproszenie. Zgodnie z ustawą zamawiający ma tak określić warunki przetargu, aby osiągnąć najkorzystniejszą relację pomiędzy kosztami zakupu produktu lub usługi (zarówno kosztami wstępnymi (ceną) jak i przyszłymi, związanymi z eksploatacją) a jego jakością. W przypadku zamawiania standardowych, powtarzalnych (habituales) usług (np. sprzątanie) premiuje się większą ilością punktów tych wykonawców, którzy zapewniają lepsze warunki zatrudnienia i wynagrodzenia swoim pracownikom(!). W każdym przypadku administracja publiczna powinna działać zgodnie z zasadą skuteczności, efektywności oraz oszczędności.

Termin składania ofert zależy od wartości szacunkowej zamówienia i wynosi:

Dłuższe terminy obowiązują w przypadku robót budowlanych:

Przetarg prywatny to tryb w którym, po uprzednim uzasadnieniu potrzeby zastosowania tej procedury, zamawiający zaprasza, zwracając się bezpośrednio, konkretnych wykonawców do złożenia ofert zgodnie z określonymi przez niego wcześniej warunkami. Krąg adresatów zaproszenia do składania ofert jest ograniczony i ustalony przez zamawiającego (nie ma publikacji ogłoszenia o zamówieniu).

Zamówienie bezpośrednie polega na tym, że zamawiający zwraca się z propozycją zakupu (zawarcia umowy) bezpośrednio do określonego dostawcy (wykonawcy).

Przetarg prywatny lub zamówienie bezpośrednie są dopuszczalne w określonych sytuacjach, takich jak np.:

W przypadku przetargu prywatnego niezbędne jest zaproszenie co najmniej 3 wykonawców prowadzących działalność gospodarczą w dziedzinie objętej przedmiotem zamówienia. Również w przypadku zamówienia bezpośredniego konieczne są co najmniej 3 oferty przedsiębiorców, chyba że z góry wiadomo, że jest tylko jeden wykonawca zdolny do wykonania zamówienia.

Więcej szczegółów dotyczących procedur udzielania zamówień zawartych jest w rozporządzeniu. Rozporządzenie stanowi np. że przetarg publiczny może być zorganizowany jako jedno- lub dwuetapowy. W tym ostatnim obowiązuje reguła dwóch kopert – najpierw oceniana jest oferta techniczna, a następnie finansowa (zawierająca cenę) – oferty składane są w dwóch oddzielnych kopertach.


W przypadku robót budowlanych obowiązują te same procedury udzielania zamówień:

- przetarg publiczny,

oraz w okolicznościach wskazanych w przepisach wykonawczych

W przetargu o zamówienia publiczne na roboty budowlane mogą się ubiegać wyłącznie wykonawcy uprzednio zarejestrowani w rejestrze prowadzonym przez Ministerstwo. Rejestr jest podzielony na dwie części: roboty budowlane dużej wartości oraz roboty budowlane małej wartości. Te z kolei podzielone są na klasy odpowiadające rodzajom robót. Wykonawcy mogą uzyskać zamówienie o ile są odpowiednio sklasyfikowani. Ofertę najkorzystniejszą wybiera się wyłącznie na podstawie ceny. W przypadku, kiedy zostały złożone mniej niż 3 oferty niepodlegające odrzuceniu, zamawiający może unieważnić postępowanie. Wykonawca, którego oferta została wybrana, powinien wnieść gwarancję w wysokości 5% wartości kontraktu. Dodatkowa gwarancja jest wymagana w sytuacji, kiedy cena wybranej oferty jest niższa o więcej niż 15% od wartości zamówienia ogłoszonej przez zamawiającego (jej wysokość powinna odpowiadać różnicy pomiędzy wyceną dokonaną przez zamawiającego a wykonawcę).

Organy właściwe ds. zamówień publicznych

W przypadku dostaw i usług organem odpowiedzialnym jest dyrekcja ds. zakupów i zamówień publicznych - Dirección de Compras y Contratación Pública, potocznie nazywana ChileCompra, która zarządza portalem poświęconym zamówieniom publicznym. ChileCompra jest odrębną częścią Ministerstwa Finansów. Z kolei w przypadku robót budowlanych odpowiedzialne jest odrębne Ministerstwo do spraw robót publicznych (Ministerio de obras públicas – www.mop.cl).

Chile od 2003 r. ma swój portal poświęcony zamówieniom publicznym (wspomniane już parokrotnie ChileCompra), gdzie zamieszczane są nie tylko podstawowe informacje o zamówieniach publicznych (przepisy, wytyczne, podręczniki, ogłoszenia o zamówieniach publicznych), ale przeprowadzane są także procedury ich udzielania. Warto dodać, że wszyscy zamawiający objęci systemem mają obowiązek przyjęcia podręcznika regulującego szczegółowo stosowane przez nich procedury i zamieszczenia swoich podręczników na portalu w sekcji „Manuales de Procedimientos de Adquisiciones del Sector Público” – podzielonej na kategorie: administracja centralna, lokalna, siły zbrojne i ochrona zdrowia.

ChileCompra to równocześnie największy rynek elektroniczny w Chile – wartość transakcji dokonywanych za jego pośrednictwem wynosi ponad 9,5 mld dolarów (czyli ok. 3,5% PKB Chile). Na portalu tym udziela swoich zamówień ok. 850 zamawiających, zaś aktywnych jest 100.000 firm oferujących swoje produkty/usługi. Portal jest dostępny publicznie bez potrzeby uprzedniej rejestracji – wszystkie podmioty publiczne, o których mowa poniżej, są obowiązane zamieszczać na nim informacje o udzielanych przez siebie zamówieniach.
Jedną z usług świadczonych przez portal jest sklep elektroniczny – ChileCompra Express umożliwiający dokonywanie bezpośrednio (z katalogów dostępnych na stronach portalu) zakupów bieżących produktów (narzędzia, elektronika, artykuły biurowe, drukarki, paliwa, książki, muzyka, artykuły higieniczne, meble, samochody itp.) i usług (hotelowe, rezerwacje biletów, wydawnicze, ubezpieczenia). Jest to możliwe dzięki stosowaniu przez ChileCompra zamówień ramowych (convenios marco) – po przeprowadzeniu postępowania o zamówienie publiczne zawierane są z wybranymi wykonawcami umowy, w ramach których oferują oni swoje towary i usługi – łącznie 40 umów ramowych (uczestniczy 1.500 dostawców i usługodawców) na 95 tysięcy towarów i usług. W 2013 r. w sklepie tym przeprowadzono 670 tysięcy transakcji wartych 2,1 mld dolarów.

Procedury i środki odwoławcze

Odwołania w zamówieniach publicznych są wnoszone do Trybunału ds. Zamówień Publicznych (Tribunal de la Contratación Pública, http://www.tribunaldecompras.cl) mającego swoją siedzibę w Santiago. Składa się on z 3 sędziów powoływanych przez Prezydenta. Kadencja wynosi 5 lat, z możliwością powołania na kolejną kadencję. Trybunał rozpatruje odwołania od czynności czy też zaniechań zamawiających w postępowaniach o zamówienia publiczne. Czynną legitymację ma każda osoba fizyczna lub prawna, której interes w uzyskaniu zamówienia został naruszony przez bezprawne postępowanie zamawiającego. Odwołanie należy wnieść w terminie 10 dni roboczych, licząc od dnia w którym odwołujący się powziął wiadomość o okolicznościach stanowiących podstawę zaskarżenia. Trybunał może zawiesić dane postępowanie o zamówienie publiczne. Orzekając w sprawie odwołania Trybunał stwierdza ewentualną bezprawność działania zamawiającego oraz wskazuje działania, jakie ma on podjąć w celu przywrócenia zgodności z prawem. Od wyroku można wnieść apelację, w ciągu 5 dni roboczych, do sądu apelacyjnego w Santiago.

^[1]  Na dzień 3 grudnia 2014 r. 1 EUR = 761,99 CLP, 1 USD = 614,77 CLP.