Zamówienia publiczne w Chorwacji

Wprowadzenie

Chorwacja jest krajem, który ma interesujący, dynamicznie rozwijający się, oraz perspektywiczny, rynek zamówień publicznych (co więcej, od 1 stycznia 2008 r. w pełni otwarty dla polskich firm).

Wartość zamówień publicznych w Chorwacji w 2007 r. była szacowana na ok. 30 mld kun (kuna (HRK) to waluta Chorwacji; 1 HRK to około 0,5 PLN). Udział zamówień w PKB Chorwacji wynosi prawie 12%. Największy udział mają zamówienia na dostawy - prawie 40%, dalej roboty budowlane - prawie 32% oraz usługi - nieco ponad 28%). W 2006 r. opublikowano 5888 ogłoszeń o zamówieniach o wartościach powyżej 200.000 kun.

W październiku 2007 r. została uchwalona zupełnie nowa ustawa o zamówieniach publicznych – zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2008 r. (z wyjątkiem pewnych przepisów, które będą miały zastosowanie dopiero od dnia akcesji Chorwacji do UE, np. publikacja ogłoszeń w Dzienniku Urzędowym UE). Ustawa jest wzorowana na dyrektywach unijnych (dyrektywie klasycznej 2004/18 oraz dyrektywie sektorowej 2004/17), co powoduje, że procedury udzielania zamówień publicznych są identyczne zarówno z tymi przewidzianymi w dyrektywie, jak też w polskiej ustawie. Nowa ustawa zastąpiła poprzednią jeszcze z 2002 r., poważnie znowelizowaną w 2005 r. oraz osobne rozporządzenie dotyczące zamówień małej wartości (w obecnym stanie prawnym są to zamówienia poniżej 200.000 kun).

Ustawa jest niestety dość obszerna (177 artykułów), ale ma w miarę przejrzystą strukturę – w zasadzie odzwierciedla przebieg procedury udzielania zamówień (co więcej, jest ona dość podobna do polskich przepisów, co nie jest zaskakujące zważywszy wspólne źródło inspiracji). Oprócz tego jest jeszcze 8 rozporządzeń wykonawczych (wzory ogłoszeń, przygotowanie oraz udostępnianie dokumentacji przetargowej, procedura otwarcia ofert, szkolenia oraz kontrola zamówień).
Tekst ustawy w języku angielskim będzie można zapewne znaleźć niedługo na stronie internetowej www.javnanabava.hr (strona internetowa chorwackiego urzędu zamówień publicznych – „javna nabava” to po chorwacku zamówienia publiczne, proste prawda?), na razie jest tam tylko tekst w języku chorwackim.

Procedury zamówieniowe

Procedury udzielania zamówień w Chorwacji powinny odbywać się z przestrzeganiem zasad: efektywności wydatkowania pieniędzy publicznych, konkurencyjności, niedyskryminacji i równego traktowania wykonawców, przejrzystości, a także swobodnego przepływu towarów, swobody przedsiębiorczości oraz świadczenia usług.

Nowa ustawa nie przewiduje żadnych preferencji krajowych i dostęp do zamówień publicznych jest otwarty dla wykonawców zagranicznych na równych prawach z krajowymi. Jedynym odstępstwem od zasady równego traktowania wszystkich przedsiębiorców jest możliwość zastrzeżenia udziału w postępowaniu wyłącznie do zakładów pracy chronionej (czyli takich, gdzie co najmniej 50% zatrudnionych stanowią osoby niepełnosprawne). Informacja o takiej preferencji musi być wskazana w ogłoszeniu o zamówieniu.

Ustawa nie przewiduje dolnego progu obowiązywania jej przepisów, ale w przypadku zamówień małej wartości (w nowej ustawie 300.000 kun dla dostaw i usług oraz 500.000 kun dla robót budowlanych) będzie można korzystać z uproszczonych procedur udzielania zamówień publicznych.

Zakres podmiotowy jest zbieżny z tym przewidzianym na gruncie polskich przepisów: organy administracji rządowej, samorządowej, osoby prawa publicznego oraz podmioty działające w sektorach użyteczności publicznej (woda, energia, transport, oraz usługi pocztowe).

Ogromna większość zamówień (pod względem wartości) przypada na zamawiających mających swoje siedziby w stolicy kraju Zagrzebiu (na podmioty mające swoją siedzibę w stolicy przypada prawie ¾ wartości wszystkich zamówień udzielanych w Chorwacji). Na drugim miejscu znajduje się region Primorje – Gorski Kotar (jest to jednak wartość ponad 11 razy mniejsza niż w Zagrzebiu).

Do największych zamawiających w 2006 r. należeli: Hrvatske Autoceste (Autostrady Chorwacji), chorwackie przedsiębiorstwo energetyczne, miasto Zagrzeb oraz jego spółki komunalne, a także Hrvatske Ceste (Drogi Chorwackie), INA (paliwa) oraz koleje chorwackie.

Zakresem ustawy są objęte zamówienia na usługi, dostawy i roboty budowlane, zaś wyłączenia z jej zakresu pokrywają się z tymi, które przewiduje również polska ustawa.

Jeżeli chodzi o procedury udzielania zamówień, to ustawa przewiduje:

• przetarg otwarty,
• przetarg ograniczony,
• dialog konkurencyjny,
• procedura negocjacyjna z ogłoszeniem lub bez,
• oraz konkurs (otwarty lub zamknięty).

Podstawowymi procedurami są: – przetarg nieograniczony (zdecydowanie najczęściej stosowany tryb) oraz ograniczony, a w przypadku „sektorówki” także procedura negocjacyjna z ogłoszeniem.

Dla zamówień małej wartości możliwe jest skorzystanie z przetargu otwartego, ograniczonego lub procedury negocjacyjnej z ogłoszeniem.

Terminy składania ofert wynoszą w przetargu nieograniczonym co do zasady 52 dni, zaś w przetargu ograniczonym 40 dni, licząc od daty wysłania ogłoszenia lub zaproszenia do składania ofert (w przypadku zamówień poniżej progów UE^[1] jest to odpowiednio 26 i 20 dni). Dla zamówień małej wartości minimum to 10 dni. Oprócz tego możliwe jest skracanie terminów z uwagi na korzystanie ze środków elektronicznych, udostępnienie dokumentacji przetargowej w Internecie itp.

Ogłoszenia o zamówieniach publicznych powinny być publikowane w gazecie urzędowej – Narodne Novine (bardzo prosty adres internetowy – www.nn.hr, trzeba wybrać „Oglasnik javne nabave”). Ogłoszenia dostępne są elektronicznie, w skróconej wersji za darmo, natomiast pełny tekst ogłoszenia ukazuje się tylko w wersji papierowej (niestety odpłatnie – prenumerata roczna dla czytelników zagranicznych z UE wynosi obecnie 200 euro). Ogłoszenia o wartościach powyżej progów z unijnych dyrektyw mają zaś być, ale dopiero od dnia akcesji Chorwacji do Unii Europejskiej, publikowane w Dzienniku Urzędowym UE.

Zamawiający mają obowiązek publikacji ogłoszeń dotyczących zamówień, których wartość przekracza 70.000 kun. Publikuje się: ogłoszenia o zamówieniach, wstępne ogłoszenia o planowanych zamówieniach w ciągu kolejnych 12 miesięcy, a także o wynikach postępowania. Co ciekawe, również w przypadku procedur, gdzie nie ma obowiązku publikacji ogłoszenia (procedura negocjacyjna) publikuje się decyzję o wszczęciu postępowania (wzmocniona przejrzystość). W ogłoszeniu o zamówieniu konieczne jest, przy określaniu przedmiotu zamówienia, odesłanie do kodów Wspólnego Słownika Zamówień (CPV). Zamawiający powinien również sporządzić dokumentację przetargową, za udostępnienie której wolno mu od wykonawców żądać opłaty pokrywającej jedynie koszty jej wydrukowania i wysyłki.

Zamawiający może żądać od wykonawców wniesienia, tytułem zabezpieczenia oferty, wadium w wysokości maksymalnie 5% wartości szacunkowej zamówienia (tylko w wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach może to być więcej). Ustawa określa, jakich dokumentów zamawiający może żądać od wykonawców celem wykazania że spełniają warunki udziału w postępowaniu. Co do zasady, powinny to być dokumenty wydane nie wcześniej niż 6 miesięcy (z wyjątkiem zaświadczenia o niekaralności, które nie może być starsze niż 30 dni) przed dniem wysłania ogłoszenia (jest to prawdopodobnie błąd ustawodawcy, który powinien wymagać raczej liczenia tego terminu wstecz od daty składania ofert).

Kryteriami udzielenia zamówień publicznych są: najniższa cena lub oferta najkorzystniejsza ekonomicznie. W tym ostatnim przypadku zamawiający bierze pod uwagę obok ceny także inne czynniki związane z przedmiotem zamówienia (jakość, serwis po sprzedaży, termin dostawy, termin wykonania, estetykę, funkcjonalność itp.). Oferty można składać wyłącznie w języku chorwackim, w zasadzie w formie papierowej, chyba że zamawiający wyraźnie dopuści oferty elektroniczne. Otwarcie ofert jest jawne, dostępne dla wszystkich zainteresowanych, ale tylko w przetargu nieograniczonym oraz ograniczonym.

Instytucje odpowiedzialne za zamówienia publiczne

Analiza systemu nie byłaby pełna bez podania informacji o instytucjach odpowiedzialnych za zamówienia publiczne. W Chorwacji są dwie takie instytucje centralne: Urząd Zamówień Publicznych oraz Państwowa Komisja ds. Kontroli Zamówień Publicznych.

Urząd jest organem administracji centralnej, podległym bezpośrednio premierowi (Prezes jest powoływany i odwoływany przez premiera, pracownicy zaś mają status urzędników służby cywilnej).

Do podstawowych zadań Urzędu należy:

- doradzanie zamawiającym i wykonawcom w prawidłowym stosowaniu ustawy (opinie prawne),

- prowadzenie elektronicznego portalu dot. zamówień publicznych,

- przeprowadzanie i koordynacja szkoleń z zakresu zamówień publicznych,

- gromadzenie informacji o udzielanych zamówieniach,

- monitorowanie prawidłowości procedur udzielania zamówień publicznych,

- współpraca międzynarodowa w zakresie zamówień publicznych.

Urząd posiada swoją stronę internetową, niestety poza krótką prezentacją urzędu oraz przepisów, dostępne na niej materiały, na chwilę obecną, są wyłącznie w języku chorwackim (www.javnanabava.hr). Komisja pełni zaś funkcje organu odwoławczego (rozpatruje odwołania od decyzji zamawiających). Adres internetowy Komisji to www.dkom.hr. Na stronie tej można znaleźć szereg przydatnych informacji na temat postępowania odwoławczego.

Procedury i środki odwoławcze

Parę słów na temat procedur odwoławczych.

Wykonawca, który uważa że jego prawa zostały naruszone przez zamawiającego na skutek niezgodnego z prawem postępowania, może wnieść odwołanie do Komisji w terminie 8 dni (3 dni w zamówieniach małej wartości) od dnia, w którym dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o naruszeniu prawa przez zamawiającego (ustawa w art. 147 dość kazuistycznie określa początek biegu tego terminu). Wniesienie odwołania skutkuje automatycznym zawieszeniem postępowania o zamówienie publiczne. Odwołanie powinno być rozpatrzone przez Komisję w ciągu 15 dni. Od odwołania konieczne jest wniesienie wpisu. Jego wysokość zależy od wartości zamówienia i wynosi od 2.000 kun (dla zamówień małej wartości) do 7.500 kun (dla zamówień powyżej 2.000.000 kun). Od decyzji Komisji możliwe jest odwołanie się do Sądu Konstytucyjnego Chorwacji.

^[1] Do końca 2007 r. progi te wynosiły 211.000 euro dla dostaw i usług oraz 5.278.000 euro dla robót budowlanych