Zamówienia publiczne w Czarnogórze

Wstęp

Czarnogóra^[1] to najmłodsze państwo świata, 192 członek ONZ. Niepodległość ogłosiła w dniu 3 czerwca 2006 r. wkrótce po tym jak 55,5 % mieszkańców biorących udział w referendum opowiedziało się za niepodległością i wystąpieniem z państwa wspólnego z Serbią. Jest to także jedno z najmniejszych państw Europy, o powierzchni zaledwie 14 tys. km kwadratowych i liczbie ludności ok. trzy razy mniejszej niż Warszawa. Pomimo, że Czarnogóra nie jest członkiem UE, walutą obowiązującą w tym kraju jest euro (podobnie zresztą jak w administrowanym przez ONZ Kosowie).

Procedury udzielania zamówień publicznych w Czarnogórze są od niedawna uregulowane w nowej ustawie o zamówieniach publicznych, która weszła w życie pod koniec lipca br. Wartość udzielanych corocznie zamówień w Czarnogórze jest szacowana na około 200 mln euro, czyli ok. 12% Produktu Krajowego Brutto. W 2005 r. wartość podpisanych kontraktów wyniosła ok. 217 mln euro, z tego ponad 130 mln euro to wartość kontraktów podpisanych przez sześciu największych zamawiających. Najważniejszymi zamawiającymi w 2005 r. były: Elektroprivreda (elektrownia), porty lotnicze Czarnogóry (głównie w związku z rozbudową terminali w Podgoricy i Tivat), Dyrekcja Robót Budowlanych oraz Uniwersytet Czarnogórski.

Dostęp do zamówień publicznych w Czarnogórze jest otwarty dla wszystkich wykonawców niezależnie od ich pochodzenia (zasada niedyskryminacji). Przepisy o zamówieniach publicznych nie przewidują żadnych preferencji krajowych. Językiem postępowania o zamówienie publiczne jest język serbski (zwany w Czarnogórze przez niektórych mieszkańców czarnogórskim, chociaż w praktyce jest to jeden i ten sam język). W tym języku sporządzane jest ogłoszenie o zamówieniu, dokumentacja przetargowa oraz inne dokumenty postępowania. Wyjątkowo, zamawiający może sporządzić dokumentację przetargową lub jej część w języku powszechnie używanym w handlu międzynarodowym (w praktyce w języku angielskim). W tym samym języku może być wtedy sporządzona również oferta.

Zgodnie z nową ustawą mają istnieć dwie instytucje centralne odpowiedzialne za zamówienia publiczne:

oraz

Agencja będzie odpowiedzialna za monitoring funkcjonowania systemu zamówień publicznych, projektowania przepisów oraz ich interpretację, publikację ogłoszeń o zamówieniach oraz współpracę międzynarodową. Komisja zaś ma być (tak jak do tej pory zgodnie z poprzednimi przepisami) organem odpowiedzialnym za rozpatrywania odwołań w sprawach zamówień publicznych.

Procedury udzielania zamówień publicznych

Procedury udzielania zamówień publicznych są wzorowane na dyrektywach Unii Europejskiej (właściwie tylko jednej – dyrektywie klasycznej 2004/18, gdyż tzw. dyrektywa sektorowa nie została jeszcze wdrożona w Czarnogórze) i są w związku z tym identyczne jak w Polsce. Zamawiający mogą skorzystać z procedury otwartej, ograniczonej, negocjacyjnej, zarówno z publikacją ogłoszenia jak i bez, zapytania o cenę, tzw. zamówień bezpośrednich oraz konkursu. Trybem podstawowym udzielania zamówień jest procedura otwarta. Z procedury ograniczonej jak i negocjacyjnej można skorzystać jedynie wówczas, gdy spełnione są określone warunki, w sposób wyczerpująco zdefiniowany w ustawie. Przykładowo, procedura ograniczona może znaleźć zastosowanie, jeżeli będące przedmiotem zamówienia towary, usługi lub roboty budowlane mogą zostać dostarczone lub wykonane jedynie przez ograniczoną liczbę dostawców (wykonawców). Ciekawostką dotyczącą tej procedury jest to, że jedynym kryterium udzielenia zamówienia może być cena (w praktyce Czarnogórcy mają więc dwa rodzaje zapytania o cenę: z ogłoszeniem i bez ogłoszenia). Jeśli chodzi o procedurę negocjacyjną, to przesłanki jej zastosowania są identyczne jak w dyrektywach Unii Europejskiej. Skorzystanie z procedury ograniczonej oraz negocjacyjnej wymaga od zamawiającego uzyskania wcześniej zgody Agencji Zamówień Publicznych (która jeszcze nie powstała).

Progi obowiązywania ustawy

Obowiązki zamawiających związane z zastosowaniem danej procedury uzależnione są od tego, czy wartość zamówienia przekracza określone progi (bez VAT). Jeżeli wartość zamówienia przekracza 10.000 euro dla dostaw lub usług oraz 30.000 euro dla robót budowlanych obowiązkowe jest użycie procedury otwartej, ograniczonej lub negocjacyjnej. Jeżeli wartość zamówienia mieści się w przedziale od 2.000 do 10.000 euro (30.000 euro) zamawiający może skorzystać z zapytania o cenę. W przypadku zamówień o wartości poniżej 2000 euro dopuszczalne jest tzw. zamówienie bezpośrednie (czyli z wolnej ręki), pod warunkiem, że łączna wartość takich zamówień nie przekroczy 10 % budżetu zamawiającego przeznaczonego na zamówienia publiczne.

Co do zakresu obowiązywania ustawy - obejmuje ona wszystkie podmioty administracji państwowej, organy samorządu terytorialnego, państwowe i publiczne przedsiębiorstwa użyteczności publicznej oraz tzw. osoby prawa publicznego, powołane w celu zaspokajania potrzeb powszechnych nie mających charakteru przemysłowego ani handlowego.

Ogłoszenia o zamówieniach

Jeżeli wartość zamówienia przekracza kwotę 10.000 euro (30.000 euro w przypadku robót budowlanych) obowiązkowa jest publikacja ogłoszenia o zamówieniu publicznym. Ogłoszenia o zamówieniach publicznych publikowane są wyłącznie w internecie, w chwili obecnej na stronie Komisji ds. Zamówień Publicznych (http://www.nabavka.vlada.cg.yu/). W Czarnogórze nie ma jak do tej pory biuletynu zamówień publicznych. Po utworzeniu Agencji Zamówień Publicznych ogłoszenia będą publikowane na stronach tejże agencji. Ustawa wymaga publikacji wstępnego ogłoszenia o zamówieniach, które mają być udzielone w danym roku budżetowym (jeżeli wartość dostaw, usług lub robot budowlanych przekracza 100 tys. euro), ogłoszenia o zamówieniu (zapraszającego do składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu) oraz ogłoszenia o udzieleniu zamówienia. W ogłoszeniu o zamówieniu obowiązkowe jest podawanie wartości szacunkowej zamówienia oraz źródeł finansowania zamówienia.

Terminy składania ofert / wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu

Termin składania ofert w procedurze otwartej nie może być krótszy niż 26 dni licząc od daty publikacji ogłoszenia. W procedurze ograniczonej, która składa się z dwóch faz: prekwalifikacji i składania ofert przez zakwalifikowanych i zaproszonych dostawców, terminy wyglądają następująco: co najmniej 20 dni na składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu oraz co najmniej 26 dni na składanie ofert, licząc od daty wysłania zaproszenia do zakwalifikowanych oferentów.

Wymagania dotyczące ofert

Oferty muszą spełniać wymagania określone w ogłoszeniu o zamówieniu oraz w dokumentacji przetargowej. Dopuszczalne są pewne drobne odstępstwa, w granicach określonych przez ustawę. Otwarcie ofert jest jawne – mogą w nim uczestniczyć wszyscy oferenci, którzy złożyli oferty.

Wadia i zabezpieczenia

W celu ochrony zamawiających przed niepoważnymi ofertami ustawa pozwala zamawiającym na żądanie od oferentów wniesienia wraz z ofertą wadium w wysokości nie przekraczającej 2 % wartości oferty (jest to prawdopodobnie jedyny system zamówień publicznych, w którym wysokość wadium zależy nie od wartości zamówienia, ale od ceny zaproponowanej w ofercie). Ani ustawa ani żaden przepis wykonawczy nie określa, jakie są dopuszczalne formy wniesienia wadium ani też wymagania dotyczącego jego zwrotu czy też zaliczenia na poczet zabezpieczenia. Z kolei od wybranego wykonawcy zamawiający może żądać wniesienia gwarancji należytego wykonania zamówienia, w wysokości maksymalnie 5 % wartości kontraktu. Warto dodać, że zamawiający, który wybrał ofertę najkorzystniejszą i podpisuje umowę w sprawie zamówienia, obowiązany jest wystawić wykonawcy zaświadczenie, w którym zamawiający zobowiązuje się dokonywać wszystkich płatności zgodnie z umową (tak jakby sama umowa nie była wystarczająca).

Procedury i środki odwoławcze

Dostawcom lub wykonawcom, którzy uważają, że w postępowaniu o zamówienie publiczne naruszone zostały ich prawa poprzez niezgodne z przepisami postępowanie zamawiającego, przysługują środki odwoławcze określone w ustawie. W pierwszej kolejności mogą wnieść protest do zamawiającego w terminie 8 dni od dnia, w którym nastąpiło naruszenie. Wniesienie protestu powoduje zawieszenie postępowania o zamówienie publiczne. Zamawiający obowiązany jest rozpatrzyć protest w ciągu 8 dni od dnia jego otrzymania oraz do poinformowania dostawcy o rozstrzygnięciu protestu w ciągu 3 dni od dnia podjęcia decyzji w sprawie protestu. Następnie, dostawca może wnieść odwołanie od tejże decyzji do Komisji ds. zamówień publicznych. Termin na wniesienie odwołania wynosi 8 dni od dnia otrzymania decyzji w sprawie protestu. Odwołania są rozpatrywane przez Komisję, która może podjąć następującą decyzję:

W tym ostatnim przypadku Komisja może unieważnić całe postępowanie lub określoną decyzję zamawiającego w całości lub częściowo, oraz nakazać zamawiającemu powtórzenie danej czynności lub całego postępowania o zamówienie publiczne. Od decyzji Komisji przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
 

^[1] przyp. red. - Republika Czarnogóry (Republika Crna Gora) – stolica Podgorica

W wyniku przeprowadzonego 21 maja 2006 r. referendum niepodległościowego zadeklarowano zerwanie dotychczas istniejącej federacji z Serbią (Serbia i Czarnogóra). 3 czerwca 2006 r. parlament kraju proklamował niepodległość. Zgodnie z umową związkową sukcesorem dotychczas istniejącego państwa Serbii i Czarnogóry została Serbia, natomiast Czarnogóra od nowa rozpoczęła procesy akcesyjne do organizacji międzynarodowych.