Zamówienia publiczne w Panamie

Panama (Republika Panamy, hiszp. República de Panamá) to państwo w Ameryce Środkowej, położone nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym. Graniczy z Kolumbią i Kostaryką. Panama znana jest głównie z Kanału Panamskiego, dzięki któremu statki aby przepłynąć ze wschodu na zachód Ameryki (i odwrotnie) nie muszą opływać Ameryki Południowej i przechodzić przez Cieśninę Magellana^[1]. Powierzchnia kraju to ok. 78.000 km² (mniej więcej tyle co Czechy), zaś liczba mieszkańców to prawie 4 miliony. Stolicą kraju jest Panama (Ciudad de Panamá, Panama City^[2]).
 

Widok na Panama City od strony zatoki – zdj. autora

World Economic Forum uznaje Panamę za drugą najbardziej konkurencyjną gospodarkę Ameryki Łacińskiej (wyprzedza ją tylko Chile). Panama jest także uznawana za najlepsze miejsce do życia na emeryturze (pewnie dla emigrantów z W. Brytanii)^[3]. Środkiem płatniczym w Panamie jest Balboa (PAB). Nazwa waluty pochodzi od nazwiska hiszpańskiego konkwistadora Vasco Núñeza de Balboa^[4]. Panama nie ma własnych banknotów (balboa nie występuje w postaci banknotów) – w obiegu jest „importowany” dolar amerykański (obowiązuje parytet 1 PAB = 1 dolar) - a jedynie monety – centisimos (używane równolegle obok centów amerykańskich). Monety mają ten sam kształt i kolor, co odpowiadające im wartością centy (można ich używać zamiennie – zasada ta nie działa jednak w USA).

Przepisy o zamówieniach publicznych

Podstawowym aktem prawnym dotyczącym zamówień publicznych w Panamie jest ustawa nr 22 z 27 czerwca 2006 r. (Ley 22 de 27 junio de 2006, que regula la contratación pública). Ustawę uzupełnia jeszcze rozporządzenie wykonawcze nr 366 z 2006 r. Zakresem ustawy objęte jest nabycie towarów, świadczenie usług oraz wykonanie robót budowlanych, a także zbycie własności publicznej. Osobne przepisy regulują nabywanie lekarstw oraz sprzętu medycznego finansowanego ze środków ubezpieczenia społecznego. Podmiotami objętymi przepisami o zamówieniach publicznych są organy rządu centralnego, autonomiczne i częściowo autonomiczne wspólnoty, gminy, kasa ubezpieczenia społecznego, pośrednicy finansowi oraz spółki handlowe, w których co najmniej 51% akcji lub udziałów należy do państwa, a także wszelkie inne podmioty udzielające zamówienia finansowanego ze środków lub dóbr publicznych.

Organy ds. zamówień publicznych

Centralnym organem odpowiedzialnym za kwestie zamówień publicznych jest dyrekcja generalna ds. zamówień publicznych (Dirección General de Contrataciónes Públicas - www.dgcp.gob.pa). Jest to niezależny podmiot mający osobowość prawną, do którego najważniejszych zadań należy:

Niezależnym organem powołanym do rozpatrywania odwołań uczestników postępowania jest Trybunał Administracyjny ds. Zamówień Publicznych (Tribunal Administrativo de Contrataciónes Públicas – www.tribunaldecontrataciones.gob.pa). W skład Trybunału wchodzi 3 członków oraz ich zastępcy. Wszyscy są powoływani są na okres 5 lat (z możliwością reelekcji) przez Prezydenta Republiki.

Zasady udzielania zamówień publicznych

Warto podkreślić, że ustawa bardzo szczegółowo reguluje jakie są prawa i obowiązki stron postępowania o zamówienie publiczne (zamawiających, jak i wykonawców), a także w sposób wyczerpujący określa co należy rozumieć przez wymienione wcześniej zasady zamówień publicznych.

Zasadami udzielania zamówień publicznych są: skuteczność i efektywność, przejrzystość, jawność, ekonomia i odpowiedzialność oraz zgodność z wymogami proceduralnymi. Przykładowo, zgodnie z zasadą ekonomii zamówień publicznych zamawiający nie mogą wymagać oryginałów dokumentów, urzędowych tłumaczeń, poświadczeń autentyczności itp., chyba że wynika to jednoznacznie z dokumentacji przetargowej lub przepisów odrębnych. Zgodnie z kolei z zasadą przejrzystości, decyzje podejmowane w trakcie procesu wyboru wykonawcy, plany oraz informacje udostępniane przez zamawiającego są zamieszczane w internecie, na portalu „PanamaCompra”, a także w miejscu publiczne dostępnym na tablicy ogłoszeń w siedzibie zamawiającego.

Ogłoszenia o zamówieniach publicznych są zamieszczane na portalu „PanamaCompra” pod adresem: http://www.panamacompra.gob.pa/portal/PortalPanama.aspx. Każdego dnia dostępne jest ponad tysiąc różnego rodzaju zamówień. W chwili pisania niniejszego artykułu największymi przedsięwzięciami były:

Na portalu „PanamaCompra” dostępne są również szczegółowe informacje o postępowaniach o zamówienia, w tym dokumentacje przetargowe. Dla ułatwienia ogłoszenia są pogrupowane kategoriami przedmiotów zamówienia (rodzaje robót budowlanych, kategorie usług, produktów).

Ustawa poświęca sporo miejsca obowiązkowi zapewnienia w zamówieniach publicznych tzw. równowagi ekonomicznej. Wszelkie warunki oraz klauzule umowne powinny służyć utrzymaniu podczas całej realizacji umowy wspomnianej równowagi. W przypadku zmiany warunków realizacji umowy na skutek wydarzeń nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych konieczne jest dokonanie zmiany umowy w celu jej przywrócenia.

Osobny przepis zobowiązuje instytucje publiczne do promowania w zamówieniach publicznych mikro, małych oraz średnich przedsiębiorców.

Procedury udzielania zamówień publicznych

W procedurach zamówień publicznych mogą startować zarówno wykonawcy krajowi, jak i zagraniczni. Oferty składa się w języku hiszpańskim lub wraz z tłumaczeniem. Razem z ofertą wnosi się wadium (10% wartości oferty), które powinno być ważne przez co najmniej 120 dni (dłuższy termin obowiązuje w przypadku zamówień szczególnie skomplikowanych, ale nie więcej niż 180 dni).

Wyboru wykonawcy zamówienia publicznego dokonuje się w jeden z następujących sposobów:

1. zamówienie mniejszej wartości (contratación menor),
2. przetarg publiczny (licitación pública),
3. przetarg, w którym kryterium decydującym jest najlepsza jakość (wartość) (licitación por mejor valor),
4. przetarg, w którym kryterium jest najlepsza jakość (wartość) połączona z odrębną ewaluacją techniczną (licitación por mejor valor con evaluación separada),
5. licytacja w ramach umowy ramowej (licitación para convenio marco),
6. odwrócona aukcja (licitación de subasta en reversa),
7. przetarg przyspieszony (licitación abreviada),
8. aukcja dóbr publicznych (subasta de bienes públicos).
    

Ponadto, zamawiający mogą jeszcze kupować towary i usługi bezpośrednio z katalogu elektronicznego prowadzonego przez Dyrekcję Generalną na portalu „PanamaCompra”. Wymienione tam produkty oraz usługi są objęte umowami ramowymi zawartymi przez Dyrekcję po przeprowadzeniu przez nią procedur przewidzianych w ustawie.

Zamówienia mniejszej wartości mogą być stosowane jeżeli wartość zamawianych towarów, usług lub robót budowlanych mieści się w przedziale od 3.000 do 30.000 PAB. W przypadku zamówień o jeszcze mniejszej wartości nie stosuje się ustawy lecz procedury określone przez najwyższą izbę kontroli Panamy (Contraloría General, www.contraloria.gob.pa).

Termin składania oferty zależy od wartości szacunkowej zamówienia, przy uwzględnieniu stopnia złożoności zamówienia. Nie może być krótszy niż 4 dni robocze, jeżeli przedmiotem zamówienia są produkty lub usługi o wartości większej niż 30.000 PAB, ale nie więcej niż 175.000 PAB. W przypadku zamówień o wartości większej niż 175.000 PAB termin składania ofert wynosi nie mniej niż 40 dni kalendarzowych. Zamawiający może wszakże skrócić ten termin, ale do nie mniej niż 5 dni roboczych, jeżeli:

Trochę inne terminy obowiązują dla robót budowlanych. W przypadku zamówień powyżej 175.000 PAB powinno to być nie mniej niż 8 dni, ale tylko do progu 5 mln PAB. Powyżej tego progu obowiązuje termin 40 dni kalendarzowych, czyli tyle co dla dostaw i usług powyżej 175.000 PAB.

W przypadku zamówień o wartości mniejszej niż 30.000 PAB, wykonawcy powinni mieć co najmniej 2 dni robocze na złożenie oferty. Wyjątkowo, w sytuacjach nadzwyczajnych np. z uwagi na klęski żywiołowe, wypadki losowe lub inne sytuacje, kiedy jest zagrożone życie ludzi lub zwierząt, możliwe jest wyznaczenie nawet krótszego terminu na złożenie oferty, nie mniej wszakże niż 2 godziny. W takiej sytuacji realizacja zamówienia publicznego powinna się rozpocząć niezwłocznie.


Przetarg publiczny to procedura, w której czynnikiem wyboru wykonawcy jest cena, o ile złożona oferta spełnia wszystkie wymagania i warunki techniczne postawione w dokumentacji przetargowej. Procedura ta ma zastosowanie, jeżeli wartość szacunkowa zamówienia wynosi co najmniej 30.000 PAB. Procedura jest wszczynana przez publikację ogłoszenia stanowiącego zaproszenie do składania ofert. Oferty powinny zawierać proponowaną cenę oraz opis w jaki sposób spełnione są techniczne wymagania zamawiającego. Ofercie powinno towarzyszyć wymagane wadium, w przeciwnym razie podlega ona odrzuceniu.

Przetarg z najlepszą wartością jest stosowany jeżeli wartość zamówienia wynosi co najmniej 30.000 PAB, zaś przedmiotem zamówienia są szczególnie skomplikowane dostawy, usługi lub roboty budowlane. Jak wskazuje nazwa tego trybu, cena nie jest dominującym czynnikiem przesądzającym o wyborze najkorzystniejszej oferty. Wyboru wykonawcy dokonuje się w oparciu o takie elementy jak: aspekty techniczne, administracyjne, ekonomiczne i finansowe. Waga ceny określona w dokumentacji przetargowej nie może wynosić mniej niż 30% ani więcej niż 50%. W przypadku, kiedy złożona została tylko jedna oferta oferent może uzyskać zamówienie tylko pod warunkiem, że jego oferta uzyskała co najmniej 80% pkt, zaś zaproponowana cena jest odpowiednia dla zamawiającego.

W przypadku przetargu, w którym kryterium jest najlepsza jakość (wartość) połączona z odrębną ewaluacją (techniczną) obowiązuje system dwóch kopert. Tryb ten jest stosowany głównie w przypadku tzw. zamówień „pod klucz” lub szczególnie dużej wartości. Najpierw ocenia się ofertę pod względem technicznym, na ile spełnia ona oczekiwania zamawiającego, a dopiero później otwiera kopertę zawierającą warunki finansowe realizacji zamówienia (cenę). Waga kryterium ceny nie może być mniejsza niż 30% ani większa niż 49%. Ponadto, cena oferty nie może być o więcej niż 20% droższa niż wartość zamówienia oszacowana przez zamawiającego (wartość ta nie jest publikowana przed upływem terminu składania ofert lecz deponowana w sejfie Banku Narodowego Panamy).

Przetarg przyspieszony to z kolei procedura stosowana w przypadku zamówień o wartości większej niż 30.000 PAB, które są udzielane w razie pilnej potrzeby lub gdy wymaga tego interes publiczny. Termin składania ofert nie może być krótszy niż 3 lub 5 dni roboczych (jeśli wartość zamówienia przekracza 3 mln PAB).

Aukcja odwrócona to z kolei znany nam w Polsce mechanizm licytacji elektronicznej. Aukcje może przeprowadzać wyłącznie Dyrekcja Generalna lub upoważnione przez nią instytucje. Przeprowadza się je na portalu „PanamaCompra”.

Umowy w sprawach zamówień publicznych nie mogą być co do zasady zawierane na okres dłuższy niż 20 lat. Mogą być wszakże przedłużone na wniosek wykonawcy, który nie może być złożony później niż na rok przed upływem pierwotnego terminu.

Ustawa określa maksymalną wysokość kar umownych w przypadku opóźnień w wykonaniu zamówienia. Ciekawym rozwiązaniem jest bonus (dodatkowe wynagrodzenie) dla wykonawcy, który wykonał zamówienie przed czasem. Ustawa stanowi, że nie może on być wszakże większy niż 10% wartości zamówienia.

Na koniec, parę słów o środkach odwoławczych. Odwołanie przysługuje wykonawcom wobec każdej decyzji zamawiającego (również braku decyzji w przypadku, kiedy powinna być zgodnie z prawem podjęta). Odwołanie wnosi się w pierwszej kolejności do Dyrekcji Generalnej. Ma ona 5 dni roboczych (od dnia otrzymania odwołania) na zajęcie stanowiska co do słuszności odwołania. W przypadku, kiedy decyzja nie zostanie wydana w tym terminie lub odwołanie zostanie oddalone, przysługuje skarga do wspomnianego wyżej Trybunału, który ma na wydanie wyroku również 5 dni roboczych.

Most Ameryk nad wejściem do kanału panamskiego – zdj. autora

^[1] Statek płynący np. z Nowego Jorku do San Francisco, korzystając z kanału, skróci sobie trasę o prawie 8 tys. mil.

^[2] Złośliwi (albo życzliwi) twierdzą, że Panama City przypomina Miami, tyle że w Panamie mówi się po angielsku.

^[3] Zgodnie z Annual Global Retirement Index publikowanym corocznie przez International Living. Tuż za Panamą plasuje się inny kraj z Ameryki Łacińskiej – Ekwador, a następnie Meksyk.

^[4] Jako pierwszy Europejczyk dotarł przez przesmyk panamski do Oceanu Spokojnego.

^[5] Najniebezpieczniejsze miasto w Panamie.