Zamówienia publiczne w Republice Białorusi

Białoruś, oficjalnie Republika Białorusi, ze stolicą w Mińsku, jest największym pod względem powierzchni państwem w Europie bez dostępu do morza. Co ciekawe, sąsiaduje wyłącznie z krajami, które taki dostęp posiadają. Liczba mieszkańców Białorusi wynosi ok. 9,5 miliona. Językami urzędowymi są białoruski oraz rosyjski. Waluta - rubel białoruski (BYN)^[1].

Wartość udzielonych w 2016 r. zamówień publicznych wyniosła ok. 6,5 miliarda BYN, czyli ok. 2,66 miliarda euro, co stanowiło równowartość ok. 7% białoruskiego PKB.
 

Aktem prawnym regulującym procedury udzielania zamówień publicznych w Republice Białorusi jest obecnie Ustawa o zamówieniach publicznych na towary (usługi, roboty budowlane) z 13 lipca 2012 r. (закон Pеспублики Беларусь 13 июля 2012 r. No 419-З o государственных закупках товаров (работ, услуг)). Jest pierwszą ustawą regulującą tę materię u naszego wschodniego sąsiada. Przepisy jej zostały oparte na regulacjach tzw. ustawy modelowej o zamówieniach publicznych UNCITRAL^[2]. Dalsze szczegóły dotyczące procedur udzielania zamówień publicznych są zawarte w przepisach wydanych na podstawie ustawy przez Prezydenta Republiki (o jego roli w systemie zamówień publicznych będzie szerzej mowa poniżej), np. w Dekrecie Prezydenta z dnia 29 grudnia 2012 roku nr 576 „O niektórych kwestiach zamówień publicznych towarów (robót, usług)”, oraz w rozporządzeniach Rady Ministrów, np. z dnia 22 sierpnia 2012 r. nr 778 „O zamówieniach publicznych towarów (robót, usług)". Wszystkie te akty prawne a także inne przepisy o zamówieniach publicznych są publikowane na stronie: http://www.icetrade.by („ICETRADE” to Internet Centre of Electronic Trade). ICETRADE jest oficjalnym portalem dotyczącym zamówień publicznych prowadzonym przez Narodowy Instytut ds. Marketingu i Koniunktur Cen.
Ustawa o zamówieniach publicznych jest dostępna pod adresem: http://www.pravo.by/document/?guid=3871&p0=H11200419.
 

Zamówieniami publicznymi w świetle ustawy są zakupy towarów (robót, usług) przez podmioty prawne lub indywidualnego przedsiębiorcę, finansowane ze środków budżetowych lub państwowych środków funduszy pozabudżetowych.
 

Ustawa posługuje się, dla wyrażenia wysokości progów obowiązywania jej przepisów, pojęciem „stawek bazowych”. Od 1 stycznia 2018 r. jedna stawka bazowa to 24,5 rubli białoruskich (BYN).
 

Udzielanie zamówień publicznych powinno się odbywać zgodnie z następującymi zasadami:

Dostęp do białoruskich zamówień publicznych dla wykonawców zagranicznych jest oparty na zasadzie wzajemności, wynikającej z obowiązujących umów międzynarodowych. W praktyce oznacza to, że z równego traktowania z wykonawcami białoruskimi korzystają automatycznie wyłącznie wykonawcy z Rosji, Kazachstanu, Kirgizji i Armenii. W warunkach konkretnej dokumentacji przetargowej powinna być zawarta informacja czy możliwość udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne przysługuje wykonawcom spoza tej grupy. Wykonawcy, którzy korzystają z równego z wykonawcami krajowymi dostępu do zamówień publicznych, mają prawo do korzystniejszego przeliczenia ceny oferty (preferencje cenowe: 15 lub 25%) w porównaniu z cenami wykonawców, którzy nie mają prawa do tych preferencji.

Informacje o zamówieniach publicznych (w tym przepisy obowiązujące w tej dziedzinie) są publikowane w języku białoruskim i/lub języku rosyjskim na publicznie dostępnym portalu zamówień publicznych (również ICETRADE). Ogłoszenia o zamówieniach publicznych, dokumenty przetargowe (specyfikacje), a także oferty i wnioski są sporządzane i publikowane w języku białoruskim i/lub rosyjskim. W wyjątkowych sytuacjach, kiedy zachodzi taka potrzeba, dopuszczalne jest również użycie innego języka. Na portalu ICETRADE publikowane są również roczne plany dotyczące zamówień publicznych, ich zmiany i uzupełnienia, a także wykaz dostawców (podwykonawców, wykonawców), którzy czasowo nie są dopuszczeni do udziału w zamówieniach publicznych (tzw. „czarna lista”).

Organy właściwe w sprawach zamówień publicznych

Ustawa określa rolę i zadania poszczególnych organów w sprawach zamówień publicznych. I tak, do zadań Prezydenta Republiki należy:

Rada Ministrów zapewnia realizację polityki zamówień publicznych, zawiera międzynarodowe umowy w sprawie zamówień publicznych, oraz podejmuje działania w sprawie realizacji ich postanowień.
 

Organ właściwy w sprawie zamówień publicznych (Ministerstwo Gospodarki) z kolei zapewnia w ramach swoich kompetencji koordynację działań w sprawie zamówień publicznych innych organów i instytucji, zapewnia pomoc merytoryczną podmiotom zamawiającym, oraz rozstrzyga spory dotyczące zamówień publicznych pomiędzy zamawiającymi i wykonawcami (jest organem odwoławczym).

 

Procedury udzielania zamówień publicznych

Ustawa przewiduje następujące tryby udzielania zamówień publicznych:

Podstawowym trybem udzielania zamówień publicznych jest konkurs otwarty. Powinien być stosowany, co do zasady zawsze, o ile nie zachodzą okoliczności uzasadniające skorzystanie z innych procedur. Przykładowo, konkurs zamknięty, w którym zamawiający zaprasza bezpośrednio wybranych przez siebie wykonawców do składania ofert, stosuje się, jeżeli informacja o przedmiocie zamówienia publicznego jest tajna.
 

Termin składania ofert w konkursie otwartym wynosi co najmniej 30 dni kalendarzowych od publikacji ogłoszenia o zamówieniu publicznym na oficjalnej stronie internetowej. W konkursie zamkniętym minimalny termin składania ofert wynosi co najmniej 30 dni kalendarzowych od daty wysłania indywidualnych zaproszeń do składania ofert do wybranych przez zamawiającego dostawców lub wykonawców. W przypadku aukcji elektronicznej termin składania ofert nie może być krótszy niż 20 dni kalendarzowych od daty publikacji ogłoszenia na oficjalnej stronie internetowej lub, jeśli wartość zamówienia nie przekracza 3.000 stawek bazowych^[3], nie mniej niż 10 dni kalendarzowych.
 

Zamawiający może żądać od uczestników postępowania o zamówienie publiczne wniesienia wadium celem zabezpieczenia oferty. Wysokość wadium nie powinna przekraczać 3% zaproponowanej ceny oferty. Wadium można wnieść w pieniądzu (przelew bankowy), bankowej gwarancji lub w innej formie określonej przez przepisy wydane przez Radę Ministrów Białorusi.

Kryteria oceny ofert

Kryteriami oceny ofert w przypadku dostaw mogą być: cena oferty, termin dostawy, warunki płatności, charakterystyka estetyczna, funkcjonalna lub techniczna, dostęp do serwisu po sprzedaży i gwarancja oraz inne kryteria. W przypadku robót budowlanych i usług, wyboru oferty najkorzystniejszej można dokonać na podstawie: ceny oferty, jakości, terminu wykonania, warunków płatności, doświadczenia usługodawcy lub wykonawcy oraz innych kryteriów. Odrębny katalog kryteriów przewidziano dla zamówień publicznych w dziedzinie kultury i sztuki.
 

Otwarcie ofert jest jawne – odbywa się w miejscu i czasie wskazanym w dokumentacji przetargowej. W otwarciu ofert mogą uczestniczyć oferenci lub ich przedstawiciele.

Umowy

Umowy w sprawach zamówień publicznych są zawierane po upływie terminu do wniesienia odwołania, a w przypadku gdy zostało wniesione odwołanie – po jego rozpatrzeniu przez właściwy organ. Umowa nie może być zawarta przed upływem:

Procedury i środki odwoławcze

Uczestnikom postępowania o zamówienia publiczne a także innym podmiotom, których prawa zostały naruszone w trakcie postępowania o zamówienie publiczne przez zamawiającego, organizatora postępowania o zamówienia publiczne, operatora giełdy towarowej lub podmiotu, który prowadzi oficjalny portal zamówień publicznych, przysługuje prawo do oprotestowania danej czynności lub zaniechania tych podmiotów. Protest wnosi się bezpośrednio do podmiotu, któremu zarzuca się naruszenie przepisów, nie później niż do czasu zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego. Podmiot, który otrzymał skargę jest obowiązany odpowiedzieć na nią pisemnie, z uzasadnieniem, w terminie 7 dni roboczych od dnia otrzymania protestu.
 

Kolejnym środkiem odwoławczym jest skarga, którą można wnieść do państwowego organu właściwego w sprawie zamówień publicznych (Ministerstwo Gospodarki) lub do właściwego sądu. Jeżeli skarga dotyczy treści ogłoszenia o zamówieniu publicznym lub dokumentacji przetargowej, można ją wnieść najpóźniej do upływu terminu na składanie ofert. W pozostałych przypadkach wnosi się ją w terminie 10 dni roboczych od dnia zawiadomienia przez zamawiającego uczestników postępowania o zamówienie publiczne o wyborze najkorzystniejszej oferty lub podjęcia decyzji o rezygnacji z postępowania o zamówienie publiczne lub uznania go za nieważne. W przypadku wniesienia skargi zamawiający (organizator postępowania o zamówienie publiczne) nie ma prawa zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego, do czasu rozpatrzenia skargi.
 

Ministerstwo Gospodarki rozstrzyga o skargach w trybie kolegialnym i ma prawo do:

W 2016 r. zostało wniesionych około 800 skarg na naruszenie przez zamawiających przepisów o zamówieniach publicznych. Mniej niż połowa (45%) została uwzględniona.

^[1] 1 BYN to ok. 0,41 euro

^[2] Komisja ds. handlu Organizacji Narodów Zjednoczonych

^[3] 1 stawka bazowa od 1 stycznia 2018 wynosi 24,5 BYN; 3.000 stawek bazowych to ok. 30.400 euro.