Zamówienia publiczne w Republice Macedonii

Kilka powodów, dla których zdecydowałem się przybliżyć Państwu tym razem procedury udzielania zamówień publicznych w Republice Macedonii (konsekwentnie będę dalej używał tej nazwy, gdyż pod taką uznaje ten kraj 125 państw – dla reszty świata jest to Była Jugosłowiańska Republika Macedonii):
Po pierwsze, Macedonia ma status kraju kandydującego do Unii Europejskiej, i oczekuje na decyzję Unii Europejskiej w sprawie formalnego rozpoczęcia negocjacji w sprawie przystąpienia tego kraju do UE.
Po drugie, skoro firmy z Macedonii, zaczynają coraz śmielej, i co więcej – skutecznie ubiegać się o zamówienia publiczne w Polsce (jeden z odcinków autostrady A4 ma być wykonany przez konsorcjum polsko – macedońskie) nie ma powodu, aby polscy przedsiębiorcy z kolei nie spróbowali swoich sił w tym bałkańskim kraju.
Po trzecie, rynek zamówień publicznych w Macedonii nie przedstawia się może zbyt imponująco, jeśli chodzi o jego wartość (patrz niżej), ale w ciągu najbliższych kilku lat stolica tego kraju – Skopje powinna stać się wielkim placem budowy w ramach ambitnego, choć politycznie (i jeszcze bardziej – estetycznie) kontrowersyjnego projektu „Skopje 2014”. W ramach projektu przewiduje się m.in. zabudowę największego w mieście (ogromnego i dość pustego, od czasu tragicznego trzęsienia ziemi w 1963 r.) placu, upiększenia bulwarów nad rzeką Vardar, budowy muzeów, pomników, a także nowych siedzib kilku ministerstw.

Wprowadzenie - podstawy prawne

Procedury udzielania zamówień w Macedonii uregulowane są w ustawie o zamówieniach publicznych obowiązującej od 1 stycznia 2008 r. Dotyczy ona dostaw, robót budowlanych oraz usług. Wyłączone z jej zakresu są tzw. koncesje na roboty budowlane (objęte zakresem odrębnej ustawy, uchwalonej w 2008 r.). Sama ustawa jest niemalże zupełnie zgodna z postanowieniami unijnych dyrektyw 2004/18 oraz 2004/17 dotyczących zamówień publicznych. Jeśli chodzi o dolny próg jej stosowania, nie ma ona zastosowania do zamówień o wartości nieprzekraczającej równowartości 500 euro. Rygoryzm przepisów proceduralnych zależy od wartości zamówienia – jest największy w przypadku zamówień o wartościach odpowiadających i przekraczających progi europejskie (czyli od 130 lub 200 tys. euro na dostawy i usługi oraz 5 mln euro na roboty budowlane). W przypadku zamówień o mniejszej wartości obowiązują procedury uproszczone.
Wartość zamówień udzielonych w 2008 r. wyniosła prawie 385 mln euro (6% macedońskiego PKB).
Dwieście największych zamówień zostało opublikowanych w publikatorach o charakterze międzynarodowym.
Firmy zagraniczne uzyskały nieco ponad 5% kontraktów zawartych przez zamawiających.

Zakres podmiotowy ustawy obejmuje organy państwowe, samorządowe, miasto Skopje, tzw. osoby prawa publicznego, przedsiębiorstwa publiczne oraz inne podmioty wykonujące działalność na podstawie praw szczególnych lub wyłącznych w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu oraz usług pocztowych. Liczba podmiotów zamawiających w oparciu o ustawę wynosi prawie 1000.
Jak wynika z danych dostępnych za 2008 r., największymi zamawiającymi były: „Elektrownie Macedonii” („sektorówka”), macedońskie ministerstwo spraw wewnętrznych, ministerstwo edukacji, macedońskie koleje, a także miasto Skopje.

Zasady udzielania zamówień publicznych

Do najważniejszych zasad macedońskiego systemu zamówień publicznych zaliczyć można zasadę uczciwej konkurencji, równego i niedyskryminacyjnego traktowania wszystkich oferentów na każdym etapie postępowania, oraz zasadę jawności i przejrzystości procedur udzielania zamówień. Wymienione wyżej zasady mają zastosowanie do wszystkich udzielanych zamówień publicznych, niezależnie od wartości zamówienia.

Za koordynację spraw zamówień publicznych odpowiada Biuro ds. Zamówień Publicznych – jest to organ administracji centralnej, podporządkowany obecnie Ministerstwu Finansów. Adres internetowy Biura to: http://javni-nabavki.finance.gov.mk/. Do jego zadań należy opracowanie oraz interpretacja właściwych przepisów, monitoring poprawności stosowania procedur zamówieniowych, prowadzenie szkoleń dla zamawiających oraz wykonawców, publikacja ogłoszeń o zamówieniach publicznych itp. Za rozpatrywanie odwołań (patrz niżej) od decyzji podejmowanych przez zamawiających odpowiada z kolei Krajowa Komisja Odwoławcza, organ odwoławczy składający się z Prezesa oraz 4 członków. Wszyscy oni są powoływani przez Parlament na 5-letnią kadencję.

Procedury udzielania zamówień

W przypadku zamówień o wartościach przekraczających ww. progi unijne obowiązuje zasada, że zamawiający powinien udzielić zamówienia w procedurze otwartej, w której wszyscy zainteresowani wykonawcy mogą złożyć ofertę lub procedurze ograniczonej, w której oferty mogą złożyć jedynie wykonawcy zaproszeni przez zamawiającego. W sytuacji, kiedy spełnione są określone w ustawie warunki, można skorzystać z procedury negocjacyjnej (zarówno z publikacją jak i bez), zamówień ramowych, a także dialogu konkurencyjnego (w przypadku zamówień szczególnie skomplikowanych). Ta ostatnia procedura, w momencie pisania tego artykułu, nie została jeszcze wykorzystana w praktyce.
Macedończycy bardzo promują zastosowanie narzędzi i procedur elektronicznych w zamówieniach publicznych m.in. aukcji elektronicznej, która jest dodatkowym etapem postępowania o zamówienie publiczne prowadzonego w trybie procedury otwartej, ograniczonej lub negocjacyjnej z publikacją ogłoszenia. Zamawiający mają obecnie obowiązek stosować aukcje w co najmniej 30% prowadzonych przez siebie postępowań w tych trybach, a w ciągu najbliższych dwóch lat ten udział ma wzrosnąć do 100% (czyli każde postępowanie, prowadzone w którymś z tych trybów, będzie musiało kończyć się aukcją elektroniczną).

Terminy składania ofert czy też wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu przedstawiają się następująco. W przypadku zamówień unijnych, a więc przekraczających progi publikacji w Dzienniku Urzędowym UE: co najmniej 52 dni na złożenie oferty w procedurze otwartej (22 dni jeśli opublikowano ogłoszenie o planowanych zamówieniach), w procedurze ograniczonej co najmniej 37 dni na złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu (15 dni, jeżeli zamówienia jest pilne) oraz co najmniej 40 dni na złożenie oferty (26 dni, jeśli było ogłoszenie o planowanych zamówieniach oraz 10 dni w przypadku pilnej potrzeby). W procedurze negocjacyjnej z publikacją ogłoszenia termin na składanie wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu wynosi 37 dni od daty wysłania ogłoszenia celem publikacji.

Ustawa wymaga publikacji ogłoszeń o wszystkich zamówieniach od 15.000 euro w górę. Ogłoszenia publikowane są w wersji elektronicznej na stronie Biura Zamówień Publicznych (https://e-nabavki.gov.mk/eProcurementIntegration) oraz w gazecie urzędowej Republiki Macedonii.

Sama ustawa nie przewiduje żadnych preferencji dla wykonawców macedońskich. W przypadku jednak robót budowlanych problemem dla wykonawców zagranicznych jest wynikający z ustawy prawo budowlane wymóg, aby przedsiębiorstwa czy też osoby pragnące świadczyć w Macedonii jakiekolwiek usługi w zakresie budownictwa były zarejestrowane w macedońskim rejestrze (nie są uznawane wpisy do rejestrów zagranicznych; zdolność do wykonania zamówienia można wykazać tylko wpisem do macedońskiego rejestru). Wymóg ten ma bez wątpienia charakter dyskryminacyjny, niezgodny z zasadą swobody świadczenia usług, i budzi zastrzeżenia Komisji Europejskiej. Jego usunięcie jest więc tylko kwestią czasu.

Zamawiający może żądać, celem zabezpieczenia oferty, od wykonawców wadium w wysokości nie większej niż 3 % ceny oferty. Zamawiający nie ma wprawdzie już obowiązku żądania wadium, w praktyce jest to jednak norma, zwłaszcza w przypadku robót budowlanych oraz usług IT. Są tylko dwie dopuszczalne formy wadium (o ich wyborze decyduje sam zamawiający): gwarancja bankowa lub zdeponowanie odpowiednich środków na wskazanym rachunku. Jeśli chodzi o gwarancję należytego wykonania zamówienia jest ona również pozostawiona uznaniu zamawiającego – jeśli jednak jest wymagana, powinna mieścić się w przedziale 5÷15 % wartości umowy (wnoszona wyłącznie w postaci gwarancji bankowej).
Ustawa przewiduje możliwość zaliczkowej wypłaty należnego wynagrodzenia.

Postępowanie odwoławcze

Środki odwoławcze przewidziane w macedońskiej ustawie mają zastosowanie do wszystkich zamówień publicznych objętych zakresem ustawy. Organem odwoławczym w sprawie zamówień publicznych jest Krajowa Komisja Odwoławcza, utworzona w lipcu 2008 r.

Prawo do wniesienia odwołania przysługuje zainteresowanemu podmiotowi (wykonawcy zainteresowanemu danym zamówieniem, który doznał szkody na skutek naruszenia prawa przez zamawiającego). Odwołanie należy wnieść do Komisji (osobiście, lub pocztą) - na piśmie, w terminie 8 dni od dnia publikacji ogłoszenia, otwarcia ofert czy też otrzymania informacji przez wykonawcę o decyzji stanowiącej podstawę do ew. wniesienia odwołania. Po dokonaniu wyboru oferty najkorzystniejszej oraz poinformowaniu o tym fakcie wykonawców zamawiający musi poczekać co najmniej 12 dni z zawarciem umowy w sprawie zamówienia publicznego (liczone od dnia doręczenia tej informacji wykonawcom). Wniesienie odwołania skutkuje zawieszeniem postępowania (zamawiający nie może zawrzeć umowy) do czasu wydania wyroku przez Komisję. Komisja orzeka co do zasady w granicach zarzutów postawionych przez odwołującego, a z urzędu tylko w zakresie tzw. najpoważniejszych naruszeń wymienionych w ustawie.

Od odwołań wnoszonych do Komisji pobiera się wpis, którego wysokość zależy od szacunkowej wartości zamówienia. Jego wysokość wynosi od 50 euro dla zamówień o najmniejszej wartości do 300 euro dla zamówień o wartości wynoszącej więcej niż 200.000 euro. Rada powinna wydać wyrok w sprawie odwołania w ciągu 15 dni od dnia otrzymania odwołania. Od rozstrzygnięcia przez Komisję przysługuje możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego (który ma obowiązek potraktować ją jako sprawę pilną).