Zamówienia publiczne w Tunezji

Tunezja (oficjalnie Republika Tunezyjska – Al-Dżumhurija at-Tunisija) to państwo arabskie leżące w północnej Afryce nad Morzem Śródziemnym. Graniczy z Algierią i Libią. Nazwa kraju pochodzi od nazwy stolicy państwa - Tunisu (co ciekawe, w języku arabskim, podobnie jak i hiszpańskim, stolica i kraj nazywają się identycznie; odmienne nazwy dla stolicy i państwa są natomiast używane w języku francuskim i polskim). Powierzchnia kraju wynosi 163.610 km², liczba mieszkańców 10,5 mln. Walutą jest dinar tunezyjski (TND)^[1]. Warto dodać, że jednej z miejscowości w Tunezji – Tataouine – zawdzięcza swoją nazwę planeta Tatooine z Gwiezdnych Wojen („rodzinna” planeta Anakina i Luke’a Skywalkera)^[2]. Tunezja, była kolonia francuska, jest jednym z tych afrykańskich krajów, który najwcześniej uzyskał niepodległość (w 1956 r.).

Językiem urzędowym w Tunezji jest arabski. Procedury udzielania zamówień publicznych są uregulowane w niedawno przyjętym dekrecie nr 2014 -1039 z 13 marca 2014 r. dotyczącym zamówień publicznych (fr. Décret n° 2014-1039 du 13 mars 2014, portant réglementation des marchés publics). Jego przepisy obowiązują od 1 czerwca 2014 r. i zastąpiły przepisy z 2002 r. Tekst dekretu w języku francuskim jest dostępny pod adresem: http://www.marchespublics.gov.tn (w zakładce Réglementation).

Dekret dotyczy zamówień publicznych na dostawy, usługi oraz roboty budowlane nabywane przez organy Państwa, organy regionalne i lokalne, podmioty oraz niektóre przedsiębiorstwa publiczne.

Zamówień publicznych udziela są zgodnie z zasadami swobodnego dostępu do zamówień publicznych, równego traktowania wykonawców, przejrzystości i uczciwości procedur udzielania zamówień publicznych, dobrego zarządzania oraz z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia trwałego rozwoju (développement durable).

Dekret przewiduje zarówno wyraźne preferencje dla firm tunezyjskich, jak i mniej konkretne „zachęty” dla przedsiębiorców zagranicznych, aby wykorzystywali jako partnerów, podwykonawców lub konsorcjantów przedsiębiorstwa tunezyjskie oraz produkty pochodzenia tunezyjskiego. I tak, w przypadku zamówień publicznych na roboty budowlane oferty złożone przez wykonawców z Tunezji korzystają z 10% preferencji cenowej (innymi słowy, mogą być do 10% droższe niż najtańsza oferta zagraniczna). Z identycznej preferencji korzystają, w przypadku zamówień na dostawy, oferty obejmujące produkty pochodzenia tunezyjskiego. Zgodnie z dekretem specyfikacje istotnych warunków zamówienia przygotowywane przez zamawiających powinny „zachęcać” oferentów zagranicznych do poszukiwania jako partnerów lokalnych firm tunezyjskich. Co więcej, warunki udziału w postępowaniu określane przez zamawiających nie powinny ograniczać dostępu do zamówień publicznych przez wykonawców krajowych. Przykładowo, nie można postawić wymagania, aby wykonawca miał doświadczenie we wcześniejszej realizacji zamówień analogicznych do tego, które jest przedmiotem danego przetargu, jeżeli zamówienie dotyczy dziedziny, w której firmy krajowe nie mają (jeszcze) takiego doświadczenia. W takim przypadku wymóg ten należy zastąpić wymogiem doświadczenia w realizacji prac o podobnym stopniu złożoności.

Warto jeszcze zwrócić uwagę na preferencje dla małych i średnich przedsiębiorców (MŚP). Każdy zamawiający ma obowiązek zarezerwować w danym roku do 20% wartości zamówień, jakich zamierza udzielić, na rzecz MŚP. Z realizacji zadania tego jest rozliczany – zamawiający mają obowiązek przygotować na koniec roku raport przedstawiający informacje o wartości zamówień przyznanych MŚP – raport ten jest przekazywany niżej wspomnianej Wysokiej Władzy w zakresie zamówień publicznych.

Organy ds. zamówień publicznych

Dekret przewiduje powołanie przy premierze Tunezji organu doradczo-opiniującego – tzw. Rady ds. Zamówień Publicznych (Conseil National de la Commande Publique), składającej się zarówno z przedstawicieli sektora publicznego jak i prywatnego. Radzie ma przewodniczyć przedstawiciel premiera, a w jej skład mają jeszcze wchodzić przedstawiciele poszczególnych ministrów, organów kontroli, sądu administracyjnego, banku centralnego oraz 10 przedstawicieli organizacji branżowych i uniwersytetów, powoływanych na jedną, niepodlegającą ponowieniu, trzyletnią kadencję. Rada ma być zwoływana przez przewodniczącego nie rzadziej niż 4 razy w roku oraz zawsze ilekroć zaistnieje taka potrzeba. Ponadto dekret przewiduje powołanie organów kontroli zamówień publicznych – tzw. Wysokiej Władzy w zakresie zamówień publicznych (la Haute Instance de la Commande Publique), która ma składać się z:

Najwyższa komisja składać się będzie z kolei z 5 wyspecjalizowanych komisji w zależności od przedmiotu zamówienia, krajowego obserwatorium zamówień publicznych oraz jednostki obsługującej centralny elektroniczny portal zamówień publicznych (TUNEPS). Szczegóły dotyczące organizacji poszczególnych instytucji, ich składu oraz zadań wykraczają poza skromne rozmiary tego artykułu – niech nam wystarczy informacja, że są opisane na 8 stronach dziennika urzędowego, w którym został opublikowany dekret (to jakieś 20% tekstu wszystkich przepisów zawartych w dekrecie).

Publikacja ogłoszeń

Ogłoszenia o zamówieniach publikuje się na portalu zamówień publicznych www.marchespublics.gov.tn (w zakładce „Appels d’offres”). Portal jest prowadzony w językach arabskim, angielskim i francuskim – aczkolwiek w przypadku wyboru wersji angielskiej portal i tak odsyła do informacji w języku francuskim. Ponadto, ogłoszenia są zamieszczane na portalu umożliwiającym prowadzenie postępowań w postaci elektronicznej www.tuneps.tn. Na portalu www.marchespublics.gov.tn publikowane są także (prowizoryczne) plany zamówień na dany rok budżetowy przez poszczególnych zamawiających. Plan zamówień powinien być opublikowany nie później niż na 30 dni przed wszczęciem danego postępowania o zamówienie (z wyjątkiem oczywiście pilnej potrzeby udzielenia zamówienia należycie uzasadnionej oraz zamówień związanych z bezpieczeństwem i obronnością państwa).

Procedury udzielania zamówień publicznych

Zamówień publicznych udziela się w następujących trybach: przetarg nieograniczony, przetarg ograniczony, oraz wyjątkowo „negocjacje bezpośrednie”. Dominuje przetarg nieograniczony – na podstawie starych przepisów był stosowany w ok. 70% przypadków udzielania zamówień.

Przetarg jest rozpoczynany poprzez publikację zaproszenia do składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. W przetargu nieograniczonym ofertę może złożyć każdy zainteresowany wykonawca. Z kolei przetarg ograniczony składa się z dwóch etapów: składania wniosków o kwalifikację oraz składania ofert przez zakwalifikowanych i zaproszonych oferentów.

Termin składania ofert wynosi co najmniej 30 dni od daty publikacji ogłoszenia na portalu. Termin ten może zostać skrócony do 15 dni w przypadkach pilnej potrzeby udzielania zamówienia należycie uzasadnionej przez zamawiającego. Procedura przetargu składa się z:

Oferenci są związani ofertami przez co najmniej 60 dni od upływu terminu składania ofert, o ile dokumentacja przetargowa nie przewiduje dłuższego terminu. Zamawiający może wyznaczyć dłuższy termin związania ofertami, nie dłuższy wszakże niż 120 dni. Wraz z ofertą należy wnieść wadium w wysokości określonej przez zamawiającego, mieszczącej się w przedziale od 0,5 do 1,5% wartości szacunkowej zamówienia.

Dokumentacja przetargowa jest odpłatna – z reguły kosztuje od 50 do 100 dinarów. Zapisy specyfikacji określone przez zamawiającego powinny być niedyskryminacyjne, nie powinny faworyzować żadnego wykonawcy ani w inny sposób ograniczać konkurencji. W przeciwnym przypadku potencjalny oferent może w stosunku do ich treści wnieść odwołanie do Komitetu ds. analiz odwołań w terminie 10 dni od daty publikacji ogłoszenia o zamówieniu. Termin ten ulega skróceniu do 5 dni, jeżeli termin składania ofert wynosi nie 30, ale 15 dni.

Negocjacje bezpośrednie są dopuszczalne w uzasadnionych sytuacjach, należycie uzasadnionych przez zamawiającego (np. kiedy zachodzi niezwykle pilna potrzeb udzielenia zamówienia, w grę wchodzi interes bezpieczeństwa państwa, bądź też jest tylko jeden wykonawca zdolny do wykonania zamówienia). Nawet w takich sytuacjach należy wszakże przestrzegać podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych wymienionych na początku artykułu. Poniżej progu 200.000 dinarów dla dostaw i usług oraz 500.000 dinarów dla robót budowlanych możliwe jest zastosowanie procedury uproszczonej, której szczegóły określa sam zamawiający, biorąc pod uwagę specyfikę przedmiotu zamówienia oraz konkurencję na danym rynku. Zaproszenie do składania ofert w takim postępowaniu jest zamieszczane na portalu zamówień publicznych oraz w prasie; termin składania ofert powinien być na tyle długi, aby umożliwić złożenie odpowiednich ofert. Zamawiający powinien także przestrzegać podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych.

Kryteria wyboru oferty

Zasadniczo zamówienia udziela się wykonawcy, który złożył ofertę spełniającą wymogi techniczne oraz formalne zamawiającego oraz zaproponował najniższą cenę. W przypadku zamówień na dostawy sprzętu (wyposażenia) możliwy jest wybór na podstawie najlepszej relacji jakości do kosztu. Co do zasady niedozwolone są negocjacje złożonych cen, ale zamawiający może, za zgodą Komisji ds. kontroli zamówień publicznych, zaproponować oferentowi negocjacje zmierzające do obniżenia zaproponowanej przez niego ceny, jeżeli jest ona zbyt wysoka.

Umowa w sprawie zamówienia publicznego

Umowa w sprawie zamówienia publicznego nie może być podpisana przed upływem 5 dni roboczych od publikacji ogłoszenia o udzieleniu zamówienia. W tym czasie możliwe jest oprotestowanie wyników postępowania przez jego uczestników. Zwycięski oferent powinien zapewnić gwarancję należytego wykonania zamówienia w wysokości nieprzekraczającej 3% wartości umowy.

Wynagrodzenie (cena) w zamówieniach publicznych w Tunezji może być stałe (fermé) lub zmienne (révisable). Stałe wynagrodzenie to takie, które nie może ulec zmianie podczas wykonywania zamówienia. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy między złożeniem oferty a poinformowaniem oferenta o wyborze jego oferty upłynęły więcej niż 4 miesiące – oferent może w takim przypadku zażądać „aktualizacji” swojej oferty, przedstawiając oczywiście uzasadnienie dla potrzeby podniesienia ceny. Wynagrodzenie zmienne może z kolei ulec zmianie na skutek zmiany warunków gospodarczych podczas realizacji zamówienia. Wynagrodzenie zmienne jest dopuszczalne, jeśli termin wykonania zamówienia przekracza 12 miesięcy lub 6 miesięcy w przypadku robót budowlanych oraz dostaw towarów, których ceny podlegają częstym fluktuacjom. Wybrany wykonawca jest odpowiedzialny za osobiste wykonanie zamówienia. W przypadku robót budowlanych i usług może powierzyć wykonanie części prac podmiotom trzecim – podwykonawcom, za uprzednią, pisemną zgodą zamawiającego.

Środki i procedury odwoławcze

W przypadku naruszenia przepisów o zamówieniach publicznych przez zamawiającego uczestnik postępowania może w pierwszej kolejności wnieść protest bezpośrednio do zamawiającego, w terminie 5 dni od daty publikacji lub notyfikacji zaskarżanej decyzji. Protest można wnieść na piśmie lub drogą elektroniczną. W przypadku braku odpowiedzi zamawiającego w ciągu 5 dni od wniesienia protestu przyjmuje się, że protest został oddalony. W takiej sytuacji, jak również w przypadku, kiedy zamawiający zajął wyraźnie stanowisko oddalając protest, można wnieść odwołanie do Komitetu ds. analiz odwołań, również w terminie 5 dni. Komitet ma 20 dni na podjęcie decyzji w sprawie odwołania. Wniesienie odwołania wstrzymuje postępowanie o zamówienie publiczne lub możliwość zawarcia umowy do czasu doręczenia decyzji Komitetu. Dekret przewiduje także możliwość polubownego rozstrzygnięcia sporu pomiędzy zamawiającym a wykonawcą poprzez komitet arbitrażowy powołany przy premierze.

^[1]  1 euro to ok. 2,3 TND.
 

^[2] Planeta ta „występuje” w niemalże wszystkich częściach Gwiezdnych Wojen, z wyjątkiem „Imperium kontratakuje”. Same filmy z serii były kręcone były jednak w innych lokalizacjach Tunezji: Djerba, Matmata i Tozeur.