Zamówienia publiczne we Francji

Dariusz Piasta

„(...) Ułatwieniem dla małych i średnich przedsiębiorstw jest to, że przepisy wymagają co do zasady podziału zamówienia na części zawsze ilekroć jest to możliwe. Jednolite zamówienie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy trudno byłoby podzielić przedmiot zamówienia na części. (...)”

Wstęp

Podstawowym aktem prawnym dotyczącym zamówień publicznych we Francji jest Kodeks zamówień publicznych – Code des Marchés Publics, czyli dekret Nr 2006-975 z 1 sierpnia 2006 r. Jego przepisy wdrażają unijne postanowienia zarówno tzw. dyrektywy klasycznej dotyczącej zamówień publicznych 2004/18 jak i tzw. dyrektywy sektorowej 2004/17. Oprócz tego obowiązuje jeszcze Dekret Nr 2005-649 z 6 czerwca 2005 r., którego przepisy mają zastosowanie do podmiotów, nieobjętych zakresem Kodeksu, takich jak np. Banque de France, niektóre stowarzyszenia, niektóre przedsiębiorstwa publiczne o charakterze przemysłowym lub handlowym jak np. SNCF (koleje francuskie) czy Electricité de France.

Teksty wszystkich obowiązujących w tym zakresie przepisów można znaleźć na stronie: http://www.minefe.gouv.fr/themes/marches_publics/accueil-daj.htm.

Zakresem Kodeksu objęte są wszystkie podmioty publiczne nie mające charakteru przemysłowego ani handlowego, wspólnoty terytorialne oraz utworzone przez nie podmioty.
Wyłączone z zakresu obowiązywania Kodeksu są:

- zamówienia udzielane przez podmioty publiczne innym podmiotom, nad którymi pierwsze sprawują kontrolę podobną do tej, jaką wykonują w stosunku do swoich własnych pracowników, pod warunkiem wszakże, że podmiot, któremu jest udzielane zamówienie świadczy działalność zasadniczo na rzecz podmiotu zamawiającego;

- zamówienia których przedmiotem jest nabycie, najem bądź dzierżawa nieruchomości;

- umowy, których przedmiotem jest produkcja, koprodukcja, zakup programów przez jednostki radiofonii i telewizji a także zakup czasu antenowego;

- niektóre usługi finansowe;

- prace naukowo – badawcze;

- zamówienia związane z bezpieczeństwem Państwa itd.

W stosunku do zamówień, które nie są wyłączone, postanowienia Kodeksu mają zastosowanie począwszy już od „przysłowiowego euro”.
W stosunku do wszystkich zamówień konieczne jest przestrzeganie zasady: swobodnego dostępu do zamówień publicznych, równego traktowania wykonawców oraz przejrzystości procedur. Zasady te mają zagwarantować efektywność procedur udzielania zamówień publicznych oraz właściwe wydatkowanie funduszy publicznych. Od zamawiającego wymaga się prawidłowego określenia jego potrzeb, poszanowania zasady informowania o udzielanych zamówieniach, konkurencji oraz wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie.

Głównymi podmiotami zamawiającymi we Francji są przede wszystkim organy centralnej administracji rządowej - np. Ministerstwo Gospodarki, Przemysłu oraz Pracy, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych czy też Ministerstwo Budżetu i Finansów Publicznych, ponadto inne organy centralne zlokalizowane w regionie paryskim, a także mające siedzibę w różnych częściach Francji oddziały wyżej wymienionych organów.
Ogromną grupę zamawiających stanowią organizmy lokalne: regiony, departamenty, oraz gminy.
Status publiczny, zmuszający do dokonywania zakupów w trybie przepisów o zamówieniach publicznych posiadają również szpitale.
Sporą grupę zamawiających stanowią także izby przemysłowe i handlowe, przedsiębiorstwa zarządzające lotniskami, instytuty badawcze takie jak: Comisariat à l’energie atomique (CEA), le Centre National de la Recherche Scientifique, uniwersytety, muzea oraz Biblioteka Narodowa.
Istnieją również podmioty dokonujące scentralizowanych zakupów na rzecz innych jednostek. Do takich podmiotów należy m.in. Union des groupement d’achats publics (UGAP), który jest odpowiedzialny za udzielanie zamówień dla pewnej kategorii podmiotów publicznych, podlegających Ministerstwu Edukacji i oferuje swoje usługi również podmiotom lokalnym.

Progi obowiązywania przepisów Kodeksu

Procedury określone szczegółowo w Kodeksie obowiązują od progu 135.000 euro dla podmiotów centralnych (211.000 euro dla jednostek lokalnych). Zamówienia o wartościach nie przekraczających tych progów są udzielane w ramach tzw. procedury adaptowalnej czy też dostosowywanej (fr. procedure adaptée). Zamawiający sam określa szczegóły postępowania prowadzącego do wyboru oferty – może to być procedura mająca zastosowanie powyżej tych progów, np. przetarg nieograniczony, ale z krótszymi terminami składania ofert; może to być również zupełnie inna procedura, nieznana Kodeksowi, np. zapytanie o cenę. To od zamawiającego zależy, w jakiej konkretnie procedurze udzieli zamówienia.

Ponadto w stosunku do zamówień o wartościach podprogowych obowiązują zasady:

- wyboru najkorzystniejszej oferty,

- równego traktowania i niedyskryminacji, oraz

- uczciwej konkurencji.

Ogłoszenia o zamówieniach

Wymogi publikacyjne przewidziane przez postanowienia Kodeksu są związane z wartością zamówienia. Zamawiający mają obowiązek publikowania dwóch rodzajów ogłoszeń: ogłoszenia o zamówieniu oraz ogłoszenia o udzieleniu zamówienia. Nie jest natomiast obowiązkowe opublikowanie ogłoszenia wstępnego o planowanych w ciągu kolejnych 12 miesięcy zamówieniach; zamawiający, który opublikował takie ogłoszenie może natomiast wyznaczyć krótsze terminy składania ofert (np. 22 dni zamiast normalnie wymaganych 52).

Kodeks wymaga, aby w odniesieniu do zamówień, których wartość nie przekracza progu 90.000 euro, zamawiający upowszechnił informacje o udzielanym zamówieniu w taki sposób, aby zapewnić efektywną konkurencję (publikacja zaproszenia do składania ofert nie jest konieczna tylko w przypadku zamówień o wartości mniejszej niż 4.000 euro). Zamawiający może wybierać pomiędzy prasą, zamieszczeniem obwieszczenia w swojej siedzibie lub ogłoszeniem w Internecie.

W przypadku zamówień na dostawy lub usługi o wartościach mieszczących się w przedziale od 90.000 do 135.000 euro (211.000 euro dla organów lokalnych) lub 5.270.000 euro dla robót budowlanych obowiązkowa jest publikacja ogłoszenia, przy czym zamawiający może wybierać pomiędzy:

- urzędowym biuletynem francuskim (tzw. BOAMP),

- dziennikiem, w którym zamieszczane są ogłoszenia prawne (tzw. JAL – journal d’annonces legales),

- bądź też czasopismem specjalistycznym np. „Moniteur de Travaux Publics” czy też „L’usine Nouvelle”.

W przypadku zamówień o wartościach przekraczających ww. progi ogłoszenia powinny być publikowane w Dzienniku Urzędowym UE oraz BOAMP.

Procedury udzielania zamówień publicznych

Kodeks jako zasadę przyjmuje udzielanie zamówień w trybie przetargu. Przetarg jest procedurą, zgodnie z którą podmiot publiczny wybiera ofertę najkorzystniejszą ekonomicznie, bez prowadzenia negocjacji z wykonawcami, na podstawie kryteriów określonych wcześniej i podanych do wiadomości wykonawców. Przetarg może mieć postać przetargu otwartego lub ograniczonego. Wybór pomiędzy tymi dwiema formami należy do zamawiającego.

Kodeks dopuszcza również zastosowanie procedury negocjacyjnej, dialogu konkurencyjnego, oraz konkursu.

Procedury w zamówieniach sektorowych

Zamawiający działający w sektorach wodnym, energetycznym, transportu i telekomunikacji mogą udzielać zamówień wg swojego uznania w trybach przetargu nieograniczonego, ograniczonego lub negocjacji z publikacją ogłoszenia.

Kryteria kwalifikacji

W przypadku przetargu ograniczonego oraz konkursu ograniczonego, w sytuacji gdy liczba wykonawców dopuszczonych do udziału w postępowaniu jest większa aniżeli określona przez zamawiającego maksymalna liczba wykonawców którzy zostaną zaproszeni do złożenia ofert, należy dokonać wyboru wykonawców zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie. Wybór wykonawców odbywa się w oparciu o dokumenty przedłożone przez wykonawców potwierdzające ich możliwości finansowe, techniczne oraz zawodowe. Zamawiający jest obowiązany określić w ogłoszeniu lub w dokumentacji przetargowej, jakie kryteria będzie brał pod uwagę przy wyborze wykonawców, których zaprosi do składania ofert. W przypadku grup wykonawców (konsorcjów) bierze się pod uwagę łączne możliwości finansowe, techniczne oraz zawodowe wszystkich członków konsorcjum. Dokumenty, jakich może żądać zamawiający zostały wskazane w art. 44 – 45 Kodeksu.

Kryteria udzielenia zamówienia

Udzielenie zamówienia następuje w oparciu o kryterium oferty najkorzystniejszej lub, o ile jest to uzasadnione przedmiotem zamówienia - wyłącznie biorąc pod uwagę cenę oferty. Przepisy Kodeksu wymieniają przykładowo cenę, walor techniczny, innowacyjność, termin wykonania, cechy estetyczne i funkcjonalne, serwis posprzedażny i wsparcie techniczne. Postanowienia Kodeksu wyraźnie dopuszczają również możliwość zastosowania kryteriów ekologicznych. Dopuszczalne są także inne kryteria, o ile są związane z przedmiotem zamówienia.
Jeżeli zamawiający przewiduje tylko jedno kryterium udzielenia zamówienia, kryterium tym musi być cena.
Kryteria udzielenia zamówienia powinny być określone w ogłoszeniu o zamówieniu lub dokumentacji przetargowej, wraz z podaniem ich znaczenia lub, jeżeli nie jest to możliwe, z uszeregowaniem ich od najważniejszego do najmniej znaczącego.
Otwarcie ofert zarówno w przypadku przetargu otwartego jak i ograniczonego nie jest jawne. Oferenci nie mogą uczestniczyć w sesji otwarcia ofert. Zamawiający jest obowiązany odrzucić ofertę, która nie jest zgodna z przedmiotem zamówienia. Dopuszczone oferty powinny odpowiadać potrzebom zamawiającego.

Kilka wskazówek przy ubieganiu się o zamówienia we Francji

Językiem postępowania o zamówienie publiczne jest oczywiście francuski – w związku z tym, jeżeli jakieś dokumenty przedkładane przez oferenta są sporządzone w innym języku, może on zostać wezwany przez zamawiającego do ich przetłumaczenia na język francuski (obowiązuje wymóg tłumaczenia przysięgłego). W przypadku, kiedy wykonawca zapomni przedłożyć określone dokumenty, zamawiający może mu wyznaczyć dodatkowy termin na ich uzupełnienie, nie dłuższy wszakże niż 10 dni.

Oferent składając ofertę ma obowiązek podpisania oświadczenia, że jest związany ofertą (tzw. acte d’engagement), jego część stanowi właśnie oferta.
Od wykonawców często wymaga się przedłożenia wypełnionych formularzy – są to głównie: DC4 (wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu), DC5 – deklaracja o spełnianiu warunków udziału w postępowaniu (fiskalnych i społecznych) oraz DC8 czyli oświadczenie o związaniu się ofertą. Wzory tych formularzy można pobrać ze strony: http://www.journal-officiel.gouv.fr

Zarówno oferty jak i wnioski można składać w wersji elektronicznej – od 1 stycznia 2010 r. będzie to nawet obowiązkiem – forma elektroniczna zastąpi wtedy w pełni formę papierową.

Ułatwieniem dla małych i średnich przedsiębiorstw jest to, że przepisy wymagają co do zasady podziału zamówienia na części zawsze ilekroć jest to możliwe. Jednolite zamówienie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy trudno byłoby podzielić przedmiot zamówienia na części. W przypadku podziału zamówienia, wykonawcy mogą składać oferty na poszczególne części – oferty są oceniane wówczas oddzielnie, w stosunku do każdej części zamówienia. Generalnie, we Francji przewidziano szereg ułatwień dla małych i średnich przedsiębiorstw: zamawiający może np. od oferentów wymagać wskazania, jaka część zamówienia zostanie powierzona podwykonawcom, w tym małym i średnim przedsiębiorstwom.

Przepisy przewidują również wypłatę zaliczki przez zamawiającego - jest ona wymagana, o ile wartość zamówienia przekracza 50.000 euro oraz czas realizacji zamówienia jest dłuższy niż 2 miesiące.