Zagadnienie pomocy publicznej oraz pomocy de minimis jest znane od początków Unii Europejskiej – pierwsze wzmianki na ten temat znajdziemy w Traktacie o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej z 1957 r. Obecnie, źródłowym przepisem regulującym cały system prawny w  zakresie pomocy publicznej jest art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z  którym: „Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w  zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”.

Co ten zapis oznacza w praktyce? Pomoc publiczna musi być udzielana zgodnie z przepisami prawa, aby nie zakłócała konkurencji na rynku wewnętrznym UE. Dlatego też Komisja Europejska stoi na straży regulacji dotyczących pomocy publicznej oraz wymaga, aby wsparcie udzielane przez poszczególne Państwa było celowe, proporcjonalne i konieczne oraz służyło realizacji określonych celów społeczno-gospodarczych. Można więc powiedzieć, że Unia Europejska zgadza się na udzielenie pomocy przedsiębiorcom w przypadku, gdy pośrednio wpłynie to na:

  • rozwój gospodarczy poszczególnych krajów członkowskich – poprzez m.in. wzrost gospodarczy w poszczególnych regionach, sektorach gospodarki, tworzenie nowych i zielonych technologii, innowacyjnych rozwiązań itp.
  • ochronę rynku i miejsc pracy w sytuacjach kryzysowych, takich jak: katastrofy naturalne, kryzysy energetyczne, pandemie, itp.

W przypadku projektów dofinansowanych z Funduszy Europejskich, gdzie występuje pomoc publiczna pojawiają się dodatkowe wymagania, których bezwzględnie trzeba przestrzegać. Należą do nich m.in.:

  • odrębny katalog kosztów kwalifikowanych,
  • wyszczególnienie określonych działań, które można podjąć w ramach projektu,
  • wskazanie momentu rozpoczęcia realizacji inwestycji.

Gdy mamy do czynienia z ww. wymogami należy pamiętać, że nie wynikają one z przepisów konkretnego konkursu, ale są elementem regulacji pomocy publicznej.

Przedsiębiorstwo w myśl przepisów o pomocy publicznej 

Tworząc regulacje prawne dotyczące pomocy publicznej Unia Europejska musiała je dostosować do wszystkich Państw Członkowskich. Wiemy już, że pomoc publiczna jest udzielana przez Państwo przedsiębiorcom. Kogo zatem możemy uznać za przedsiębiorcę? Zgodnie z interpretacją Komisji Europejskiej za przedsiębiorstwo uznajemy każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na jego status prawny i sposób finansowania, który oferuje na rynku towary i usługi za odpłatnością. Konieczna jest więc analiza każdego podmiotu przez pryzmat prowadzonej działalności gospodarczej w warunkach normalnej konkurencji. Zgodnie z powyższym do kategorii przedsiębiorców w rozumieniu przepisów o pomocy publicznej zaliczymy również:

  1. Jednostki samorządu terytorialnego – świadczące na rynku usługi, które mogą być wykonywane przez podmioty prywatne (np. wynajem pomieszczeń, płatny parking).
  2. Uczelnie wyższe – świadczące usługi wydawnicze, organizujące konferencje i szkolenia.
  3. Instytuty badawcze – wynajmujące przedsiębiorcom sprzęt lub laboratoria.
  4. Szpitale – wykonujące usługi za wynagrodzeniem pobieranym od pacjenta.
  5. Instytucje kultury – organizujące np. odpłatne koncerty.
  6. Organizacje pozarządowe prowadzące odpłatną działalność statutową.

Można więc powiedzieć, że w przypadku pomocy publicznej badanie, czy dany podmiot jest przedsiębiorcą, czy też nie należy przeprowadzić w odniesieniu do konkretnego projektu.