Od blisko dwóch lat budowlańcy zmagają się z gwałtownymi wzrostami cen robót budowlanych spowodowanych pandemią koronawirusa, kryzysem energetycznym oraz działaniami zbrojnymi na Ukrainie. Wykonawcy boją się utraty płynności finansowej na skutek rosnących coraz bardziej cen materiałów budowlanych, stawek za energię oraz paliwo, kosztów pracowniczych, które w warunkach postępującej inflacji grożą upadłością firm. Z kolei inwestorzy i zamawiający obawiają się przerwania procesów inwestycyjnych i zejścia wykonawców z budów, ze względu na koszty związane z koniecznością zabezpieczenia niedokończonych inwestycji, szukania nowych realizatorów przedsięwzięć budowlanych i wprowadzania ich w niedokończone zadania.

Z tych przyczyn, coraz częściej można zauważyć współdziałanie stron procesu inwestycyjnego w poszukiwaniu rozwiązań pozwalających na zwiększenie wynagrodzenia należnego wykonawcy w sytuacji niespodziewanych i znaczących zmian cen na rynku jak obecnie. Chodzi tu zarówno o kontrakty, w których nie ma klauzul waloryzacyjnych, jak i te w których klauzule pozwalają tylko na niewielką zmianę wynagrodzenia.

Opinia Urzędu Zamówień Publicznych

W związku z zaistniałą sytuacją Urząd Zamówień Publicznych opublikował już w marcu 2022 r. na swojej stronie internetowej, szeroko omawianą w środowisku budowlanych opinię – „Dopuszczalność zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego na podstawie art. 455 ust.1 pkt 1 i 4 oraz art. 455 ust. 2 ustawy Pzp” [1]. W jasny sposób przedstawiono w niej przesłanki umożliwiające zmianę umowy, również w części dotyczącej zmiany wynagrodzenia bez konieczności przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Jak podkreślił Urząd, na realizację długoterminowych zamierzeń, tak jak w przypadku przedsięwzięć budowlanych, ma wpływ wiele zewnętrznych czynników gospodarczych i społecznych, które nabierają szczególnego znaczenia w kontekście zarządzania finansami publicznymi przez instytucje. Przy zmianie tych czynników (np. zaburzenie stosunków gospodarczych przez powstały w 2022 r. konflikt zbrojny na Ukrainie), istotnym jest dokonanie przez zamawiających analizy i oceny tych zjawisk pod kątem wystąpienia przesłanek prawnych dających podstawę do modyfikacji wynagrodzenia.

Zauważyć jednak należy, że w świetle obowiązujących przepisów, jeżeli nawet będą podstawy ku zmianie wynagrodzenia, Zamawiający może, ale nie musi wyrazić zgody na jego korektę. Ten fakt zapewne przyczynił się do wydania kolejnej opinii, tym razem przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej.

Opinia Prokuratorii Generalnej

W sierpniu 2022 r. Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej opublikowała wskazówki dotyczące waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy w dokumencie „Zmiana umowy z uwagi na nadzwyczajny wzrost cen (waloryzacja wynagrodzenia) – podstawowe zagadnienia” [2].