Najważniejsze informacje:

  • Klimat się zmienia, ludzie w miastach odczuwają tego skutki – susza, upały, nawałnice i podtopienia po gwałtownych deszczach – przekazujemy 7 miliardów na adaptację miast do zmian
  • Woda jest dzisiaj mniej dostępna, dlatego musimy lepiej o nią dbać. O tym jest program małej i dużej retencji.
  • Przeznaczamy 7 mld zł na:
    – budowę sieci kanalizacji deszczowej oraz infrastruktury towarzyszącej, zielono-niebieskiej infrastruktury przyczyniającej się do odprowadzania, zatrzymania i wykorzystania wód opadowych,
    – zazielenianie zbiorników wodnych lub ich renaturyzacja w lokalnych zlewniach  miejskich,
    – budowę zbiorników wód opadowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą,
    – likwidację zasklepień lub uszczelnień gruntu,
    – wspieranie małej retencji,
    – renaturyzację przekształconych cieków wodnych i obszarów od wód zależnych,
    – budowę, przebudowa lub remont urządzeń wodnych i infrastruktury towarzyszącej,  służących zmniejszeniu skutków powodzi i suszy,
    – opracowania i aktualizacje dokumentów strategicznych w zakresie gospodarowania wodami, zarządzania ryzykiem powodziowym oraz ochrony zasobów wodnych.

"Polska znajduje się w gronie czterech krajów europejskich obok Czech, Malty i Cypru, w których na jedną osobę przypada mniej niż 1 700 m3 wody rocznie. Według wymogów ONZ znajdujemy się w puli krajów objętych stresem wodnym i widać to każdego letniego dnia. Jakość wód, wały przeciwpowodziowe, zbiorniki retencyjne i zatrzymywanie wód w aglomeracjach, monitoring jakości wód, to wszystko wymaga natychmiastowych inwestycji" – powiedziała minister Paulina Hennig-Kloska.

Dlatego ponad 7 mld zł z programu Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FEnIKS) przeznaczymy dla:

  • samorządów,
  • przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych,
  • jednostek publicznych m.in. Wód Polskich, GIOŚ, WIOŚ, urzędów morskich,
  • parków narodowych.

W ramach programu FEnIKS:

Działanie 1.2: Adaptacja terenów zurbanizowanych do zmian klimatu, 44 miasta, które uczestniczyły w projekcie „Opracowanie MPA w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców” oraz Warszawa, otrzymają fundusze na:

  • budowę sieci kanalizacji deszczowej oraz infrastruktury towarzyszącej, zielono-niebieskiej infrastruktury przyczyniającej się do odprowadzania, zatrzymania i wykorzystania wód opadowych,
  • zazielenianie zbiorników wodnych lub ich renaturyzacja w lokalnych zlewniach  miejskich,
  • budowę zbiorników wód opadowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą,
  • likwidację zasklepień lub uszczelnień gruntu.

Działanie 2.4: Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom, miasta średnie (pow. 20 tys.), stolice powiatów (między 15-20 tys.) poza FEPW 2021-27 oraz m.in, Wody Polskie, urzędy morskie, GIOŚ, WIOŚ, IMGW, parki narodowe otrzymają środki na:

  • wspieranie małej retencji,
  • renaturyzację przekształconych cieków wodnych i obszarów od wód zależnych,
  • ­budowę, przebudowa lub remont urządzeń wodnych i infrastruktury towarzyszącej,  służących zmniejszeniu skutków powodzi i suszy,
  • opracowania i aktualizacje dokumentów strategicznych w zakresie gospodarowania wodami, zarządzania ryzykiem powodziowym oraz ochrony zasobów wodnych.

Dodatkowe wsparcie miast Polski Wschodniej

Oprócz wymienionego wcześniej wparcia w ramach Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej w działaniu 2.2: Adaptacja do zmian klimatu wesprzemy średnie miasta, tracące funkcje społeczno-gospodarcze oraz inne miasta subregionalne z podregionów z najwyższą kumulacją gmin  zmarginalizowanych (między 20-100 tys.) i miejscowości o statusie uzdrowiska w tworzeniu m.in.:

  • zielonej i zielono-niebieskiej infrastruktury, 
  • ­zarządzaniu wodami opadowymi i roztopowymi,
  • opracowaniu MPA, czyli miejskich planów adaptacji do zmian klimatu,
  • wsparcia doradczego dla beneficjentów.

Czym jest retencja?

Retencja to różne sposoby gromadzenia wody opadowej w miejscu, gdzie ona spadła. Dzięki temu pozostaje ona w okolicy, może stopniowo zasilać roślinność i glebę. Retencja zmniejsza ryzyko suszy i powodzi, zwłaszcza nagłych powodzi miejskich. Jest kilka rodzajów retencji: od dużej (którą tworzą większe zbiorniki wodne), po małą na którą składają się oczka wodne, przydomowe instalacje gromadzące deszczówkę czy ogrody i rabaty zasilane wodą deszczową i łąki kwietne.

W jaki sposób działa mała retencja?

W dużym uproszczeniu mała retencja działa jak gąbka. Pozwala zatrzymać wodę deszczową w miejscu, gdzie ona spadła. Dzięki temu woda nie odpływa natychmiast, ale stopniowo wsiąka pozostaje w glebie, zasila roślinność. Retencja wspiera środowisko naturalne i bioróżnorodność, ale również lokalnie poprawia mikroklimat i wpływa na jakość życia ludzi. Zielone skwery, oczka wodne, mniejsze i większe parki i inne tereny zielone łagodzą skutki upałów, susz, a nawet nagłych powodzi miejskich, które w Polsce, w sezonie wiosenno-letnim pojawiają się co roku. Kombinacja małej i dużej retencji to skuteczne narzędzie w przeciwdziałaniu skutkom suszy i powodzi. Zwłaszcza w dobie zmiany klimatu, gdy zmagamy się z upałami i suszą czy nagłymi powodziami miejskimi. Rozproszona, mała retencja pomaga im zapobiec.

Co jest przeciwieństwem retencji?

Powszechna w miastach betonoza i nadmierne uszczelnianie powierzchni poprzez brukowanie parkingów, miejskich rynków i innych terenów oraz gęsta zabudowa powodują, że woda błyskawicznie odpływa z takich terenów do rzek i kanałów. Powstają miejskie wyspy ciepła. Taka sytuacja zwiększa nie tylko ryzyko rozwoju suszy, ale też pojawianie się nagłych powodzi miejskich. Rozszczelnienie betonowych powierzchni, budowa niewielkich zbiorników, oczek wodnych i stawów, a także zadrzewianie, renaturyzacja małych rzek oraz ochrona terenów podmokłych – są to działania lokalne, które na swoim terenie mogą podejmować jednostki samorządowe, osoby prywatne czy przedsiębiorstwa. Wodę deszczową można zatrzymać w każdym miejscu i na wiele różnych sposobów – z korzyścią dla ludzi i środowiska. Zbiorniki na deszczówkę, montowane na własne potrzeby, pomagają zaoszczędzić nawet 60% wody wodociągowej!

Czym jest niebiesko-zielona infrastruktura?

Nowoczesne miasta powinny przypominać zielone oazy, by lepiej przeciwstawiać się skutkom zmiany klimatu. Istnieje wiele przyjaznych dla środowiska, pro-retencyjnych rozwiązań, które poprawiają komfort życia mieszkańców. Wiele miast już korzysta z takich rozwiązań. Ogrody deszczowe posadowione pod rynnami i zasilane wodą opadową, pasaże roślinne, łąki kwietne, zielone dachy, ażurowe chodniki, to jedne z wielu nowoczesnych rozwiązań niebiesko-zielonej infrastruktury (zamiennie nazywanej też błękitno-zieloną). Zgromadzona dzięki niej woda wpływa pozytywnie na rozwój roślin, zwiększenie bioróżnorodności, poprawę mikroklimatu, czystość powietrza, upiększa okolicę. Zapobiega też powstawaniu wysp ciepła. Zmniejsza też ryzyko występowania nagłych powodzi miejskich. Wiele samorządów i instytucji państwowych dofinansowuje działania z zakresu retencji. Warto z nich skorzystać!

Źródło informacji: Ministerstwo Klimatu i Środowiska