Ograniczenie zapotrzebowania na energię w budynkach mieszkalnych to element realizacji polityki klimatyczno-energetycznej Polski, na którą nasz kraj może uzyskać środki z Unii Europejskiej. Wśród programów pomocowych dominuje dofinansowanie inwestycji w budynkach poddawanych termomodernizacji. Jest to kluczowe w zmniejszeniu zapotrzebowania na energię w budownictwie oraz poprawieniu jakości powietrza w naszym kraju. Dotacje do pewnego rodzaju instalacji mogą uzyskać także osoby budujące nowy dom.
Inwestycje instalacyjne, które mogą być dofinansowane, to przede wszystkim wymiana przestarzałych kotłów, pieców, kuchni na paliwa kopalne na nowoczesne urządzenia grzewcze, m.in. na pompy ciepła, kotły na pellety, albo podłączenie do sieci ciepłowniczej, a także montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła oraz mikroinstalacji fotowoltaicznych i wiatrowych. 

Gdzie szukać dotacji?

O dofinansowanie można ubiegać się w wojewódzkich oddziałach Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wnioski składa się elektronicznie za pośrednictwem Generatora Wniosków o Dofinansowanie (GWD). Zależnie od programu nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym albo jest on ogłaszany w określonym terminie i trwa do jego końca lub do wyczerpania puli środków przeznaczonych dla beneficjentów. Dla osób remontujących stary budynek jest przeznaczona także podatkowa ulga termomodernizacyjna, o którą występuje się, składając zeznanie roczne.

Dofinansowanie instalacji dotyczy kupna nowoczesnego urządzenia grzewczego wraz z niezbędnym osprzętem i materiałami budowlanymi potrzebnymi do jego montażu. Musi charakteryzować się wysoką klasą energetyczną (czasem nie wystarczy klasa A, powinna być co najmniej z jednym plusem) i zeroemisyjnością lub obniżoną emisją spalin. Dokładne informacje o warunkach dotacji, regulaminy, wnioski oraz wykazy potrzebnych dokumentów znajdziemy na oficjalnych stronach internetowych poszczególnych programów, a w przypadku ulgi podatkowej – na stronie podatki.gov.pl.

Program „Czyste Powietrze”

To największy program umożliwiający dofinansowanie modernizacji instalacji, przede wszystkim montaż nowoczesnej kotłowni z pompą ciepła lub innymi urządzeniami grzewczymi albo podłączenie do sieci ciepłowniczej. Od 2025 r., zgodnie z zaleceniami wskazanymi w dyrektywie budynkowej, nie będzie można uzyskać dotacji na kocioł na paliwa kopalne (gaz lub olej opałowy). W tej chwili nie ma jeszcze informacji co do takich kotłów w instalacji hybrydowej, czyli w połączeniu z urządzeniem korzystającym z odnawialnych źródeł energii (np. instalacją solarną lub pompą ciepła), jednak nie ma ich na liście proponowanych urządzeń z dofinansowaniem.

W grudniu 2024 r. trwały konsultacje dotyczące zmian w programie mających na celu ukrócenie nadużyć wcześniej w nim występujących. Zreformowane „Czyste Powietrze” ma ruszyć wiosną 2025 r., pojawia się data 31 marca, kiedy ma ponownie wystartować nabór wniosków. Po jego wznowieniu okres kwalifikowalności kosztów ma biec od 28 maja 2024 r. Ma to umożliwić składanie wniosków osobom, które nie zrobiły tego przed 28 listopada 2024 r. (data zawieszenia programu), a zrealizowały inwestycję.

Program „Czyste Powietrze” jest przeznaczony dla właścicieli i współwłaścicieli domów jednorodzinnych lub lokali mieszkalnych w takich budynkach z wyodrębnioną księgą wieczystą. Kwota dofinansowania zależy od rodzaju inwestycji i dochodów osoby składającej wniosek. Funkcjonują trzy progi: podstawowy, podwyższony i najwyższy. W tej chwili nie znamy wielkości dochodów wymaganych w poszczególnych progach – zostanie ona zaktualizowana w ramach reformy programu. Ujednolicono poziom dofinansowania na poszczególnych poziomach dochodów. Bez względu na rodzaj inwestycji w pierwszym progu jest to do 50%, w podwyższonym – do 70%, a w najwyższym – do 100%. W propozycjach poddanych konsultacji przewidziano maksymalną kwotę dotacji dla każdego rodzaju inwestycji. Wielkość projektowanego dofinansowania przedstawiono w tabeli. 

Maksymalna wysokość dotacji według propozycji poddanej pod konsultacje

Rodzaj inwestycji Wysokość dofinansowania [zł]
Poziom podstawowy (50%) Poziom podwyższony (70%) Poziom najwyższy (100%)
Podłączenie do sieci ciepłowniczej wraz z przyłączem 11 125 15 575 22 250
Pompa ciepła powietrze/woda 17 600 24 640 35 200
Pompa ciepła powietrze/powietrze 5 600 7 840 11 200
Gruntowa pompa ciepła 22 500 31 500 45 000
Dolne źródło ciepła 10 000 14 000 20 000
Kocioł zgazowujący drewno 10 250 14 350 20 500
Kocioł na pellet drzewny 10 250 14 350 20 500
Ogrzewanie elektryczne 7 000 9 800 13 900
Instalacja centralnego ogrzewania oraz instalacja ciepłej wody użytkowej 10 250 14 350 20 500

Jedną ze zmian w programie ma być co najmniej 3-letnia własność budynku w chwili składania wniosku o największą dotację (z wyjątkiem dziedziczenia w drodze spadku). Najwyższe dofinansowanie będzie dotyczyć nieruchomości, której zapotrzebowanie na energię użytkową wynosi powyżej 150 kWh(m2·rok).

Wycofano się z obligatoryjnego audytu energetycznego na rzecz świadectw charakterystyki energetycznej i oceny energetycznej z wizytą eksperta w każdym domu. To ma sprawić, że modernizacja instalacji grzewczej c.o. i c.w.u. będzie odpowiednia do standardu budynku. Przedsięwzięcia mają być podzielone w zależności od zapotrzebowania budynku na energię użytkową. Celem modernizacji ma być obligatoryjne osiągnięcie określonego standardu energetycznego – przedsięwzięcie musi prowadzić do zapotrzebowania na energię użytkową nie większego niż 120 kWh(m2·rok).

W przypadku instalacji pompy ciepła, kotła na pellety lub kotła zgazowującego drewno dotacja zostanie przyznana tylko w przypadku wyboru urządzenia wpisanego na listę ZUM. Dofinansowywane pompy ciepła muszą być przebadane w akredytowanym laboratorium (od 2025 r. mają zniknąć z listy pompy ciepła z wcześniej akceptowanymi certyfikatami jakości).

W programie „Czyste Powietrze” można skorzystać z kredytu na inwestycje (lista banków współpracujących znajduje się na stronie internetowej programu), a także z prefinansowania, czyli wypłaty przed przystąpieniem do robót 20% wnioskowanej dotacji na rzecz beneficjenta (wcześniej wypłacano ją wykonawcy, co prowadziło do nadużyć). NFOŚiGW przygotowuje także listy rekomendowanych rzetelnych wykonawców. Informacje o programie oraz pomoc w załatwieniu formalności można uzyskać w punktach konsultacyjnych prowadzonych w urzędach gminy lub miasta. Wkrótce ma zostać uruchomiony system autoryzowanych operatorów programu, których zadaniem będzie przeprowadzenie beneficjenta przez cały proces. Mają doradzać, ale też odpowiadać za prawidłowy przebieg procedury dotacyjnej.

Ulga termomodernizacyjna

W jej ramach można odliczyć od podstawy do opodatkowania kwotę 53 tys. zł (w przypadków małżonków będących współwłaścicielami domu – 106 tys. zł) wydanych na modernizację budynku. Ta forma pomocy finansowej jest przeznaczona dla właścicieli i współwłaścicieli domów, którzy rozliczają się w zeznaniu podatkowym od dochodu opodatkowanego według skali podatkowej lub podatkiem liniowym albo przychodu podlegającego opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

W uldze termomodernizacyjnej nie ma określonych kwotowych limitów dotacji na konkretną inwestycję, np. likwidację kopciucha i kupno nowego kotła lub pompy ciepła, a także modernizację kotłowni itp. Inwestycje, których dotyczy dofinansowanie są wymienione w Rozporządzeniu Ministra Inwestycji i Rozwoju z 21 grudnia 2018 r. w sprawie określenia wykazu rodzajów materiałów budowlanych, urządzeń i usług związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Najnowsza zmiana tego rozporządzenia z 19 grudnia 2024 r., która weszła w życie 1 stycznia 2025 r.  polegała m.in. na wykreśleniu z listy kotłów gazowych i olejowych, a dodaniu magazynów ciepła i energii oraz systemów zarządzania energią.

Dofinansowanie dotyczy inwestycji zakończonych w ciągu 3 lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym poniesiono pierwszy wydatek. Jeśli w danym roku dochody były mniejsze niż poniesione koszty, można je odliczyć w następnym zeznaniu podatkowym, ale nie dłużej niż w ciągu 6 lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym poniesiono pierwszy wydatek.

Program „Moje Ciepło”

W tym przypadku dofinansowanie dotyczy montażu pompy ciepła w nowym domu. Program jest przeznaczony dla osób budujących dom o podwyższonym standardzie energetycznym – budynek powinien uzyskać wartość wskaźnika rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną (EP) na poziomie maksymalnie 55 kWh/(m²·rok). Warunkiem uzyskania dotacji na zakup i montaż pompy ciepła jest to, że ma być ona głównym urządzeniem grzewczym, a w budynku nie może być źródła ciepła na paliwo stałe (także w okresie trwałości inwestycji). Wysokość dofinansowania wynosi dla gruntowych pomp ciepła – do 21 tys. zł, a dla powietrznych – do 7 tys. zł. Wnioski można składać do 31 grudnia 2026 r. lub do czasu wyczerpania środków. 

Programy „Mój Prąd” i „Moja Elektrownia Wiatrowa”

W ich ramach można uzyskać dofinansowanie własnych źródeł prądu – odpowiednio mikroinstalacji fotowoltaicznej lub wiatrowej – oraz urządzeń do magazynowania energii w postaci prądu lub ciepła. Mogą z nich skorzystać właściciele i współwłaściciele nowych i starych domów. Dzięki własnej energii można obniżyć koszt ogrzewania elektrycznego oraz zasilania urządzeń w instalacji c.o. i c.w.u. w budynku.

W programie „Mój Prąd” dofinansowanie przysługuje prosumentom rozliczającym się w systemie net-billing. W przypadku montażu mikroinstalacji fotowoltaicznej wraz z magazynem energii lub magazynem ciepła wynosi ono maksymalnie 7 tys. zł (bez magazynu do 6 tys. zł). Dotacja na magazyn energii ma wysokość do 16 tys. zł, a na magazyn ciepła – do 5 tys. zł. Nowi prosumenci (którzy zgłosili przyłączenie mikroinstalacji od 1 sierpnia 2024 r.) mogą ubiegać się o dofinansowanie tylko wtedy, gdy zamontują także magazyn. W takim przypadku moc dotowanej instalacji może wynosić od 2 do 20 kW. Prosumenci, którzy zgłosili instalację do 31 lipca 2024 r. nie mają obowiązku montażu magazynu energii albo ciepła, ale moc ich instalacji musi mieścić się w zakresie 2-10 kW. Wnioski składa się w terminie ogłoszonego naboru (obecny trwa do 6 marca 2025 r. lub do wyczerpania puli środków).

W programie „Moja Elektrownia Wiatrowa” prosument inwestujący we własną turbinę wiatrową o mocy do 20 kW może otrzymać dotację w wys. do 30 tys. zł, a w przypadku magazynu energii – do 17 tys. zł. Środki przeznaczone na takie inwestycje wynoszą 400 mln zł. Wnioski o dofinansowanie składa się w trybie ciągłym (lub do wyczerpania puli pieniędzy).

Bibliografia
  • Obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 25 stycznia 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju w sprawie określenia wykazu rodzajów materiałów budowlanych, urządzeń i usług związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 273)
  • Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 19 grudnia 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wykazu rodzajów materiałów budowlanych, urządzeń i usług związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1943)