W artykule kończącym cykl poświęcony niedozwolonym postanowieniom umownym w zamówieniach publicznych przeanalizujemy czwartą klauzulę abuzywną wynikającą z art. 433, pkt 4 Pzp. Z przepisu tego wynika, że zamawiający nie może ograniczać w umowie zakresu zamówienia bez wskazania minimalnej wartości lub wielkości świadczenia stron.

Kiedy zamawiający może ograniczyć zamówienie?

Może to zrobić tylko wtedy, jeżeli w specyfikacji warunków zamówienia (SWZ) określi minimalną wartość lub wielkość świadczenia stron. W takim przypadku, zgodnie z art. 455, ust.1, pkt 1 Pzp, możliwa jest zmiana umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia i to niezależnie od wielkości zmiany. Warunkiem jest jednak, aby w ogłoszeniu o zamówieniu lub dokumentach zamówienia znalazły się łącznie postanowienia, które:

  • określą rodzaj i zakres zmian,
  • określą warunki wprowadzenia zmian,
  • nie zmodyfikują ogólnego charakteru umowy.

Wówczas wykonawca przystępujący do postępowania o pozyskanie zamówienia ma świadomość minimalnego, gwarantowanego zakresu świadczenia i odpowiadającemu mu wynagrodzenia.
W ten sposób ustawa Pzp zabezpiecza wykonawców przed samodzielnym, jednostronnym decydowaniem przez zamawiającego o ograniczeniu zakresu zamówienia w trakcie jego realizacji, jeśli w umowie nie ma zapisów dokładnie związanych z minimalnym, gwarantowanym zakresem zamówienia lub minimalną wartością wynagrodzenia.

Brak minimalnej wartości lub wielkości świadczenia stron

Omawiana klauzula, z uwagi na swój charakter, ma większe zastosowanie w zamawianiu usług niż robót budowlanych, dlatego jako „przykład z życia” przedstawiamy poniżej przypadek usługi związanej z konserwacją stawów infiltracyjnych (Uchwała KIO/KD 19/22 z dnia 1 lipca 2022 r.).

Prezes Urzędu Zamówień Publicznych przeprowadził kontrolę doraźną postępowania o udzielenie zamówienia publicznego dotyczącego konserwacji stawów infiltracyjnych, łącznie z wywozem, zagospodarowaniem osadów oraz uzupełnieniem ośmiocentymetrowej warstwy piasku w każdym stawie. W wyniku tej kontroli, prezes UZP stwierdził naruszenie przez zamawiającego przepisu art. 433 pkt 4 w zw. z art. 99 ust. 1 Pzp, poprzez zawarcie w projektowanych postanowieniach umowy zapisów przewidujących możliwość ograniczenia przez niego zakresu zamówienia bez wskazania minimalnej wartości lub wielkości świadczenia stron.

Przybliżając czytelnikom przedmiot zamówienia, zamawiający określił w SWZ wielkość powierzchni każdego stawu, szacunkową ilość osadów do usunięcia oraz kubaturę dosypywanego piasku. Na podstawie przekazanych danych oczekiwał od oferentów:

  • wstępnej ceny za wykonanie całego przedmiotu umowy,
  • ryczałtowej ceny jednostkowej za usunięcie 1 m3 osadów,
  • ryczałtowej ceny jednostkowej za dosypanie 1 m3 piasku.

zaznaczając, że jednostkowe ceny ryczałtowe obejmują koszty wszystkich prac, których konieczność wykonania wynika z przedmiotu umowy i obowiązków wykonawcy. Określił także, że wykonawca nie będzie mógł żądać podwyższenia ryczałtowej ceny jednostkowej, chociażby nie można było w czasie zawarcia umowy przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac, podkreślając, że są niezmienne i nie będą podlegały waloryzacji w trakcie realizacji umowy.

Jednocześnie zamawiający zastrzegł, że wykonawca będzie mógł realizować umowę jedynie do maksymalnej kwoty określonej w umowie, wynikającej z szacunkowo określonych ilości osadów i piasku, a także ceny jednostkowej za usunięcie 1 m3 osadu oraz dosypanie 1 m3 piasku. Po przekroczeniu tej maksymalnej kwoty zamawiający nie będzie zlecał wykonawcy więcej prac w ramach niniejszej umowy, a ten nie przyjmie ich do wykonania i zrzeka się roszczeń finansowych w stosunku do zamawiającego, gdy wartość usług w okresie obowiązywania umowy będzie mniejsza niż kwota maksymalna wskazana w umowie.