Realizacja inwestycji budowlanej zgodnie z Taksonomią UE i zasadą DNSH

Zrównoważone budownictwo to obecnie nie tylko trend, lecz rzeczywistość, która stawia przed inwestorami i projektantami budynków nowe wyzwania wynikające z konieczności dostosowania się do nadchodzących regulacji prawnych. Unia Europejska, w ramach strategii Europejskiego Zielonego Ładu tworzy narzędzia umożliwiające ocenę, czy realizowane projekty i prowadzona działalność są zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Taksonomia UE, czyli rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje [1] jest dokumentem, który klasyfikuje różne rodzaje działalności gospodarczych, w tym budownictwa, i wyznacza kryteria takiej oceny. Jest ona niezbędna, jeśli staramy się o dofinansowanie inwestycji ze środków Unii Europejskiej lub chcemy uzyskać preferencyjne warunki finansowania stosowane dla zielonych inwestycji.

Co definiuje Taksonomia UE i jakie są kryteria zrównoważonej działalności?

Taksonomia UE ustanawia kryteria zrównoważonej działalności, których wypełnienie umożliwia określenie w jakim stopniu jest ona zrównoważona środowiskowo. Jednym z kluczowych elementów tego rozporządzenia jest art. 9, definiujący sześć celów środowiskowych:

1. łagodzenie zmian klimatu,
2. adaptacja do zmian klimatu,
3. zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich,
4. przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym,
5. zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola,
6. ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.

Kolejne artykuły tego rozporządzenia określają kryteria, które należy spełnić, aby wykazać wniesienie istotnego wkładu w poszczególne cele środowiskowe. Każda działalność zgodna z Taksonomią UE, musi również spełniać wymogi zasady DNSH, czyli niewyrządzenia poważnej szkody względem żadnego z celów środowiskowych. Określenie działań uznanych za wyrządzające poważne szkody względem poszczególnych celów środowiskowych zostały określone w art. 17 tego rozporządzenia.

Dodatkowo wykazanie zgodności z Taksonomią wymaga potwierdzenia stosowania przez przedsiębiorstwo procedur prowadzenia działalności gospodarczej spełniających minimalne gwarancje. Mają one zapewnić przestrzeganie Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka, w tym zasad i praw określonych w ośmiu podstawowych konwencjach wskazanych w Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy (odnoszącej się do podstawowych zasad i praw w pracy oraz zasad i praw określonych w Międzynarodowej karcie praw człowieka).

Możemy potwierdzić, że dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo, jeżeli:

• wnosi istotny wkład w realizację co najmniej jednego ze zdefiniowanych celów środowiskowych,
• nie wyrządza poważnych szkód dla żadnego z celów środowiskowych,
• jest prowadzona zgodnie z minimalnymi gwarancjami.
• spełnia techniczne kryteria kwalifikacji.

Techniczne kryteria kwalifikacji to uzupełniające Taksonomię rozporządzenia, które dla poszczególnych branż gospodarki precyzyjnie określają wymogi związane z wnoszeniem istotnego wkładu oraz nieczynienia poważnych szkód względem celów środowiskowych.

Kiedy jest wymagana zgodność realizacji inwestycji z Taksonomią UE i zasadą DNSH?

Obecnie nie jest obligatoryjne wykazywanie zgodności realizacji inwestycji budowlanych z Taksonomią UE i zasadą DNSH z niej wynikającej. Wyjątkiem są sytuacje, kiedy inwestor stara się o dofinansowanie realizacji takiej inwestycji ze środków Unii Europejskiej (np. przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności lub projekty finansowane z funduszy unijnych w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 FEnIKS). W takiej sytuacji należy wykazać zgodność realizowanego projektu z zasadą DNSH wynikającą z Taksonomii i technicznymi kryteriami kwalifikacji w niej określonymi.

Inną sytuacją, powodującą konieczność przeanalizowania planowanej lub realizowanej inwestycji pod kątem zgodności z wymogami Taksonomii będzie chęć skorzystania przez inwestora z preferencyjnych form finansowania dla zrównoważonych inwestycji.

Analiza kryteriów Taksonomii jest również niezbędna dla organizacji zobligowanych do raportowania ESG, które w swoich raportach niefinansowych określają m.in. na ile ich działalność jest zrównoważona środowiskowo i nie wyrządza poważnych szkód względem celów środowiskowych, zgodnie z technicznymi kryteriami kwalifikacji. Wymagania te będą dotyczyć również mniejszych firm nieobjętych bezpośrednio wymogami raportowania ESG – zaangażowane w proces budowlany będą musiały dostosować się do wymagań stosowanych przez większych graczy rynkowych.

Jakie wymagania musi spełnić inwestycja budowlana?

Przeprowadzenie oceny, czy dana inwestycja spełnia kryteria zrównoważonej działalności zdefiniowane w Taksonomii UE, wymaga zapoznania się z uzupełniającymi ją rozporządzeniami, zawierającymi techniczne kryteria kwalifikacji. Są to:

• Akt delegowany dotyczący klimatu [2],
• Akt delegowany w sprawie środowiska [3]. 

Definiują one zarówno wymagania, które należy spełnić, aby wykazać wnoszenie istotnego wkładu w poszczególne cele środowiskowe, jak również kryteria zasady DNSH, czyli nie czynienia poważnych szkód względem pozostałych celów środowiskowych.

W akcie delegowanym dotyczącym zmian klimatu, definiującym kryteria istotnego wkładu w cele środowiskowe „łagodzenie zmian klimatu” oraz „adaptacja do zmian klimatu”, ustanowiono następujące kategorie działań z sektora „budownictwo i działalność związana z obsługą rynku nieruchomości”:

• budowa nowych budynków,
• renowacja istniejących budynków,
• montaż, konserwacja i naprawa sprzętu zwiększającego efektywność energetyczną,
• montaż, konserwacja i naprawa stacji ładowania pojazdów elektrycznych w budynkach (i na parkingach przy budynkach),
• montaż, konserwacja i naprawa instrumentów i urządzeń do pomiaru, regulacji i kontroli charakterystyki energetycznej budynku,
• montaż, konserwacja i naprawa systemów technologii energii odnawialnej,
• nabywanie i prawo własności budynków.

Z kolei akt delegowany w sprawie środowiska, określający kryteria istotnego wkładu dla pozostałych celów środowiskowych, dla kategorii działań z sektora „budownictwo i działalność związana z obsługą rynku nieruchomości” definiuje je dla istotnego wkładu w „przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym” – i są to:

• budowa nowych budynków,
• renowacja istniejących budynków,
• rozbiórka i burzenie budynków i innych konstrukcji,
• utrzymanie dróg i autostrad,
• zastosowanie betonu w inżynierii lądowej,

Dla każdej z powyższych szczegółowych kategorii, zostały w tych rozporządzeniach zdefiniowane techniczne kryteria kwalifikacji, określające istotny wkład w dany cel środowiskowy oraz kryteria nieczynienia poważnych szkód pozostałym.

Pierwszym krokiem i zarazem kluczowym elementem oceny jest prawidłowe zakwalifikowanie danej inwestycji do jednej z powyższych kategorii działań. Następnie należy zapoznać się ze szczegółowymi technicznymi kryteriami kwalifikacji przypisanymi do danej kategorii. Opisują one wymagania, które należy uwzględnić zarówno na etapie planowania inwestycji, jej realizacji oraz po jej ukończeniu. Realizacja projektu zgodnie z tymi kryteriami będzie zatem wymagać szczegółowego zaplanowania działań w celu wypełnienia tych wymogów.

Wymagania przy wznoszeniu nowych budynków

Prześledźmy wymagania na przykładzie kategorii działania „Budowa nowych budynków”.
Aby wykazać wnoszenie istotnego wkładu w cel środowiskowy „Łagodzenie zmian klimatu” konieczne jest uzyskanie wyższej efektywności energetycznej obiektu niż ta wymagana obecnymi przepisami. Przekłada się na odpowiednie zaprojektowanie budynku i jego specyfikacji technicznej oraz wyposażenia instalacyjnego w celu realizacji tych warunków. W przypadku obiektów o powierzchni powyżej 5000 m² niezbędne będzie również zaplanowanie i wykonanie po ukończeniu budynku badań szczelności powietrznej i integralności cieplnej (zgodność z projektowanymi parametrami – red.). Celem tych działań jest wykazanie ewentualnych odchyleń od poziomów określonych w projektowanej charakterystyce energetycznej lub wad wykonawczych przegród zewnętrznych. Dla budynków o takiej powierzchni wymagane jest również obliczenie współczynnika globalnego ocieplenia w całym cyklu życia, czyli tzw. śladu węglowego.

Dodatkowe kryteria wiążą się ze spełnieniem zasady DNSH – nieczynienia poważnych szkód w odniesieniu do pozostałych celów środowiskowych. W kategorii działania polegającej na wznoszeniu nowego budynku jest wymagane m.in.:

• przeprowadzenie analizy i oceny ryzyk klimatycznych oraz rozwiązań adaptacyjnych do zmian klimatu dla planowanej inwestycji,
• zaprojektowanie rozwiązań wpływających na ograniczenie zużycia wody,
• zaprojektowanie i realizację obiektu zgodnie z wskazanymi zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym.

Aby planowany obiekt spełniał te warunki, trzeba przewidzieć odpowiednie rozwiązania w dokumentacji projektowej oraz podczas realizacji robót budowlanych, np. dla spełnienia wymogu związanego z gospodarką obiegu zamkniętego udokumentować realizację procesu budowy w zgodzie z tymi oczekiwaniami.
Wykazanie zgodności realizacji projektu z Taksonomią wymaga zatem właściwego zaplanowania i zebrania dokumentów odpowiadających poszczególnym kryteriom. Działania te wiążą się z koniecznością zdobycia stosownej wiedzy i kompetencji od wszystkich uczestników procesu budowlanego a także uwzględnienia ich w budżecie projektu.

Podsumowanie

Stosowanie wymogów wynikających z Taksonomii UE w realizowanych projektach budowlanych umożliwia inwestorom uzyskanie korzystnego finansowania lub dotacji ze środków UE. Dodatkową zaletą wdrożenia do projektów budowlanych proekologicznych rozwiązań (mających na celów ograniczenie emisji gazów cieplarnianych) jest optymalizacja kosztów eksploatacji związanych ze zużyciem energii. Takie obiekty nie tylko są tańsze w utrzymaniu, ale również bardziej konkurencyjne na rynku w przypadku najmu lub sprzedaży nieruchomości.
Nie bez znaczenia są aspekty wizerunkowe związane z proekologicznym podejściem. Może to być ważny element strategii zarówno dla firm realizujących tego typu budynki, jak i tych będących użytkownikami. Zapoznanie się z wymaganiami Taksonomii UE i ich wczesne wdrażanie w realizowanych projektach daje możliwość zaznajomienia się z nimi w praktyce oraz lepsze przygotowanie do wyzwań czekających branżę budowlaną w najbliższym czasie.