Zarówno beneficjenci, jak i instytucje wdrażające poszczególne programy unijne są odpowiedzialni za przestrzeganie zasad horyzontalnych. W perspektywie finansowej na lata 2021-2027 Unia Europejska stawia na:

  • Równość szans i niedyskryminację (w tym zasadę dostępności).
  • Równość kobiet i mężczyzn.
  • Zrównoważony rozwój.
  • Zasadę „nie czyń poważnych szkód” (DNSH).

Co to oznacza w praktyce? Każdy projekt, który został dofinansowany z budżetu unijnego musi uwzględniać wymienione zasady. Ponadto beneficjenci zobligowani są do przestrzegania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz spełnienia horyzontalnego warunku podstawowego w zakresie wdrażania postanowień Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych.

Przyjrzymy się dokładnie zasadzie równości szans i niedyskryminacji, której składową stanowi dostępność dla osób z niepełnosprawnościami. Po lekturze artykułu będą Państwo bogatsi o wiedzę na temat: regulacji prawnych w zakresie dostępności, mechanizmu racjonalnych usprawnień, dostępu alternatywnego, uniwersalnego projektowania, standardu architektonicznego i transportowego.

Czym jest zasada dostępności

Zacznijmy od znaczenia zasady równych szans i niedyskryminacji. Oznacza ona, że wszyscy, bez względu na wiek, płeć, pochodzenie, orientacje seksualną, poglądy polityczne oraz niepełnosprawność powinni być równo traktowani. Projekty unijne muszą zatem odpowiadać na potrzeby różnych grup społecznych, w tym mniejszości. Jeżeli zaś chodzi o produkty i usługi, które powstają dzięki Funduszom Europejskim trzeba pamiętać, że powinny być one dostępne dla każdego. W praktyce oznacza to usuwanie wszelkich barier oraz stosowanie uniwersalnych rozwiązań, dzięki którym budynki, pojazdy i produkty są dostępne również dla osób z niepełnosprawnościami.   

Akty prawne regulujące zasadę dostępności

Aby sprostać zasadzie dostępności, beneficjent realizujący projekt powinien mieć na uwadze normy prawne zawarte w:

  1. Ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.(Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 września 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami Dz.U. z 2024 r. poz. 1411)
  2. Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030 (dokument został przyjęty uchwałą nr 27 Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2021 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030, M.P. z 2021 r. poz. 218).
  3. Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027 wydanych dnia 29.12.2022 r. przez Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej
  4. Załączniku nr 2 do ww. Wytycznych, który nosi nazwę Standardy dostępności dla polityki spójności. Jest to zbiór dobrych praktyk, rekomendacji oraz zaleceń, które należy stosować, aby sprostać wymogom dostępności w zakresie wdrażania projektów unijnych.
  5. Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (Dz. Urz. UE L 151 z 07.06.2019, str. 70).

Jeżeli mielibyśmy wybrać jeden dokument, w którym znajdziemy najwięcej praktycznych wskazówek na temat realizacji zasady dostępności w projekcie unijnym, byłby to Załącznik nr 2 do Wytycznych. Głównym celem Standardów dostępności jest zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami, na równi z osobami pełnosprawnymi, dostępu do funduszy unijnych w zakresie: udziału, użytkowania, zrozumienia, komunikowania się oraz korzystania z ich efektów.