Zamówienia publiczne w Albanii

Albania, jeszcze nie tak dawno najbiedniejszy (i najbardziej zamknięty kraj w Europie), rozwija się obecnie bardzo szybko. Dotyczy to głównie stolicy kraju Tirany – świeżo oddany terminal lotniczy (jakiego mógłby pozazdrościć niejeden kraj podobnej co Albania wielkości), nowiutka droga z lotniska do miasta, odremontowane i wymalowane na bardzo żywe kolory budynki mieszkalne i rządowe, w wielu miejscach widoczne żurawie na nowych budowach, równiutkie chodniki itd. Naprawdę widać na każdym kroku dążenie do podgonienia Europy. Nieco mniejszy, ale też postęp, jest widoczny na prowincji. Autor nie ma jednak zadania ani ambicji pisania przewodnika turystycznego o tym kraju, lecz przybliżenia czytelnikom procedur udzielania zamówień publicznych w Albanii.

Wprowadzenie – stan prawny

Wartość zamówień publicznych w Albanii jest szacowana na ok. 836 mld leke (czyli ok. 6,7 mld €), co stanowi ok. 7 % PNB Albanii. W 2006 r. ogłoszono ogółem 3766 otwartych przetargów.

Procedury udzielania zamówień publicznych uległy w ostatnim roku dość istotnym zmianom. W grudniu 2006 r. została uchwalona nowa ustawa, która obowiązuje od 1 stycznia 2007 r. Ustawa jest wzorowana na dyrektywach unijnych (przede wszystkim dyrektywie 2004/18), co powoduje, że procedury udzielania zamówień publicznych są w zasadzie identyczne z tymi przewidzianymi w dyrektywie, jak też w polskiej ustawie (z wyjątkiem może dialogu konkurencyjnego oraz procedur elektronicznych, które nie są jeszcze przewidziane w Albanii). Ustawa jest stosunkowo zwięzła (tylko 78 stosunkowo krótkich artykułów) i bardzo przejrzysta, a ponadto odzwierciedla w zasadzie przebieg procedury udzielania zamówień. Tekst ustawy w języku angielskim można znaleźć na stronie internetowej www.app.gov.al (jest to strona albańskiego UZP, ale o tym więcej za chwilę). Nowa ustawa zastąpiła poprzednią jeszcze z 1995 r.

Procedury zamówieniowe

Procedury udzielania zamówień w Albanii powinny odbywać się z przestrzeganiem zasad:

Obecna ustawa nie przewiduje żadnych preferencji krajowych i dostęp do zamówień publicznych jest otwarty dla wykonawców zagranicznych na równych prawach. Zakres podmiotowy jest zbieżny z tym na gruncie polskich przepisów: organy administracji rządowej, samorządowej, osoby prawa publicznego itp. Podmioty działające w sektorach użyteczności publicznej (woda, energia, transport, oraz telekomunikacja) stosują te same procedury co tzw. klasyczne podmioty zamawiające. Jeżeli chodzi o procedury udzielania zamówień to ustawa przewiduje:

Odrębna ustawa jest projektowana dla podmiotów energetycznych (forsowana przez KESH – operatora energetycznego i monopolistę) – i ta ustawa będzie jednak wymagać od zamawiającego stosowania co do zasady przetargu otwartego. Niewykluczone jednak, że rząd uzna nieuzasadnione tworzenie odrębnych reguł tylko dla sektora energetycznego i wprowadzi odrębną ustawę dla całej „sektorówki”.

Dla zamówień o największej wartości, tj. powyżej progu 600 mln leke^[1] [ok. 4,8 mln € dla robót budowlanych i 100 mln leke (ok. 800 000 €) dla dostaw i usług], ustawa przyznaje prymat przetargowi otwartemu. Pozostałe procedury mają charakter wyjątkowy i mogą być zastosowane jedynie, kiedy spełnione są określone w ustawie przesłanki. Zamówienia z kolei mieszczące się w przedziale powyżej „niskiego” progu (czyli 3 mln leke dla robót i 2 mln leke dla dostaw lub usług), mogą być udzielane wg uznania zamawiającego - w przetargu otwartym lub ograniczonym, pozostałe zaś tryby mogą być wykorzystane tylko jeżeli wystąpią okoliczności zdefiniowane w ustawie. Zamawiający mają obowiązek podawania w publikowanych przez siebie ogłoszeniach maksymalnej wysokości środków, jakie mogą przeznaczyć na sfinansowanie danego zamówienia. Postępowanie, w którym najkorzystniejsza oferta przekracza tę kwotę, powinno zostać unieważnione przez zamawiającego.

Ogłoszenia o zamówieniach publicznych powinny być publikowane w Biuletynie wydawanym przez Agencję Zamówień Publicznych. Biuletyn w wersji papierowej jest wydawany raz na tydzień (w poniedziałki) w nakładzie 2000 egzemplarzy. Jest on dostępny jedynie w prenumeracie, nie można go kupić na przykład w kiosku lub księgarni. Wszystkie opublikowane w nim ogłoszenia są jednak dostępne w Internecie, nieodpłatnie, na wspomnianej już stronie www.app.gov.al. Przepisy wymagają również, aby sporządzone przez zamawiających dokumentacje przetargowe były zamieszczane na stronie internetowej Agencji. Jest to rozwiązanie bardzo wygodne dla wykonawców, którzy nie muszą zwracać się bezpośrednio do zamawiających o przesłanie dokumentacji, nie muszą też śledzić innych publikatorów, lecz mogą uzyskać komplet informacji w jednym miejscu. Z takim sposobem upowszechniania informacji związane są także mniejsze koszty postępowania (brak konieczności powielania i przesyłania nieraz obszernej dokumentacji). Zamawiający może żądać od wykonawców wniesienia wadium w wysokości 2 % podanego limitu środków. Okres ważności wadium co do zasady wynosi 150 dni, ale zamawiający może ustalić inny termin, biorąc pod uwagę prawdopodobny czas trwania postępowania.

Kryteriami udzielenia zamówień publicznych są - najniższa cena lub oferta najkorzystniejsza ekonomicznie. W tym ostatnim przypadku zamawiający bierze pod uwagę obok ceny także inne różne czynniki związane z przedmiotem zamówienia. Nowa ustawa wymusiła w przypadku robót budowlanych odejście od stosowanej do niedawna praktyki tzw. złotego środka. Polegała ona na tym, że na podstawie zaproponowanych cen ofertowych zamawiający obliczał średnią cenę ofertową i następnie odrzucał najbardziej skrajne oferty – czyli te zawierające najwyższe i najniższe ceny. Obecna ustawa umożliwia zamawiającemu odrzucenie jedynie ofert zawierających tzw. nienormalnie niskie ceny, ale dopiero po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego i umożliwieniu wykonawcy wyjaśnienia przyczyn złożenia tak konkurencyjnej oferty.

Analiza systemu nie byłaby pełna bez podania informacji o instytucjach odpowiedzialnych za zamówienia publiczne. W Albanii są co najmniej dwie takie instytucje centralne:

Agencja jest organem administracji centralnej, podległym bezpośrednio premierowi (Prezes Agencji jest powoływany i odwoływany przez premiera, pracownicy zaś mają status urzędników służby cywilnej). Agencja pełni zarówno funkcje organu koordynującego i monitorującego funkcjonowanie zamówień publicznych, ale także organu odwoławczego. Do podstawowych zadań Agencji należy:

Agencja jest urzędem zdecydowanie mniejszym od polskiego UZP Ma w chwili obecnej 27 pracowników, a planuje jeszcze zatrudnić 5 kolejnych. Agencja może, w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów, nałożyć kary na zamawiającego w wysokości od 50 do 100 tys. leke. Decyzja o nałożeniu kary może być zaskarżona do sądu okręgowego w Tiranie.

Agencja posiada swoją stronę internetową. Niestety dostępne na niej materiały są, z wyjątkiem samej ustawy, na razie tylko w języku albańskim.

Zupełnie nową instytucją jest Rzecznik Zamówień Publicznych. Zgodnie z nową ustawą ma być powoływany przez Parlament na 5 letnią kadencję i ma stać na straży przestrzegania przepisów o zamówieniach publicznych. Jego zadaniem jest monitorowanie, na wniosek podmiotów sygnalizujących ewentualne naruszenie prawa, prawidłowości przeprowadzonego postępowania. Rzecznik nie może jednak w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości nakładać samodzielnie żadnych kar, lecz ma jedynie informować inne, właściwe organy (w tym również Agencję). Jego funkcje pokrywają się więc częściowo z zadaniami innych organów, jak choćby Agencji (odpowiedzialnej za monitoring w zamówieniach publicznych) lub albańskiej Najwyższej Izby Kontroli.

Procedury i środki odwoławcze

Parę słów na temat procedur odwoławczych.
Jedną ze słabości albańskiego systemu zamówień publicznych jest organizacja systemu odwoławczego, a ściślej fakt, że brak jest niezależnego organu odwoławczego. Odwołania są rozpatrywane przez urzędników Agencji, czyli organu administracji rządowej, który zajmuje się również doradzaniem zamawiającym w prowadzeniu postępowań o zamówienia publiczne (brak jest nawet w Agencji odrębnej komórki organizacyjnej ds. odwołań – zdarza się więc że odwołania trafiają do tych samych ludzi, którzy doradzali w tym samym postępowaniu zamawiającemu).
Co do szczegółów procedur odwoławczych - wykonawca, który uważa że jego prawa zostały naruszone przez zamawiającego na skutek niezgodnego z prawem postępowania, może w pierwszej kolejności wnieść odwołanie do zamawiającego w terminie 5 dni od dnia, w którym dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o naruszeniu prawa przez zamawiającego. Wniesienie protestu skutkuje automatycznym zawieszeniem postępowania o zamówienie publiczne. Protest powinien być rozpatrzony przez zamawiającego w ciągu 5 dni od jego otrzymania. W przypadku oddalenia protestu, wykonawcy przysługuje, znowu w terminie 5 dni, prawo do wniesienia odwołania do Agencji. Agencja może, jeżeli uwzględnia odwołanie, unieważnić postępowanie w całości lub w części (w tym również dyskryminujące specyfikacje techniczne), nakazać zamawiającemu naprawę danego naruszenia lub stwierdzić naruszenie prawa przez zamawiającego. Decyzja Agencji jest ostateczna, i może być zaskarżona do sądu w Tiranie jedynie wyjątkowo, w przypadku tzw. konfliktu administracyjnego. W okresie od 1 stycznia 2007 r. do połowy kwietnia 2007 r. wniesiono 20 odwołań w trybie nowej ustawy.

^[1] 1 € to ok. 124-125 leke.